کاهش بهاری تولید و صادرات فولادی‌ها

گروه اقتصادی/صنعت آهن و فولاد، با حدود 30نماد و ارزش بازاری 847هزارمیلیارد تومان،  حدود 12درصد از کل ارزش بازار سهام ایران را به خود اختصاص می‌دهد. در حال حاضرحدود 24درصد از سهام شرکت‌های فعال در این صنعت شناور است و میانگین ارزش معاملات 30روز گذشته آن به بیش از 2هزارمیلیارد تومان می‌رسد. همچنین صنعت آهن و فولاد با سود‌سازی بیش از 115هزارمیلیارد تومانی حدود 10درصد از کل سودهای محقق شده بازار سهام را در اختیار دارد و از این نظر در بین 5صنعت برتر بورسی قرار می‌گیرد. آمارهای مربوط به نوسان قیمت سهام اما نشان می‌دهد، این صنعت به رغم نسبت (p/e) مناسب و درصد تقسیم سود بالا، نتوانسته در سه ماهه فصل بهار عملکرد خوبی از خود به جای بگذارد و سهامداران حدود 4.11درصد از ارزش سهام خود را از دست داده‌اند. این کاهش ارزش سهام در حالی است که برخی شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ مقیاسی که در دست اجرا دارند می‌توانند در سال‌های آینده سود‌سازی خود را با نسبت‌های قابل توجهی افزایش دهند و از این‌رو بازدهی مناسبی برای سهامداران خود به ارمغان آورند.این که چرا سهام شرکت‌های فولادی در ماه‌های اخیر با کاهش قیمت روبه‌رو شده‌اند و چه چالش‌هایی بر سر راه فعالیت‌های این صنعت قرار دارد،موضوعی است که در این گزارش آنها را بررسی خواهیم کرد.
سود‌سازی آهن و فولاد در گرو 6 عامل بنیادی
برای تولید فولاد، سنگ آهن پس از استخراج از معادن و کنستانتره سازی، از طریق جاده، راه‌آهن و دریا به واحد انباشت و برداشت و از آنجا نیز روی نوارهای نقاله به واحدهای گندله‌سازی انتقال می‌یابد. گندله‌ها پس از پخت به کوره‌های احیا منتقل می‌شوند و آهن اسفنجی حاصل از عملیات انجام شده، درکوره‌های قوس الکتریکی ذوب شده و پس از آلیاژ‌سازی به فولاد مذاب تبدیل می‌شود. فولاد مذاب نیز در ماشین‌های ریخته گری به یلیت، بلوم و اسلب تبدیل می‌شود که این محصولات  در ادامه به محصولاتی چون نورد گرم (آهن، میلگرد، ریل، نبشی، کلاف و غیره)، نورد سرد (کلاف و ورق) و کلاف و ورق گالوانیزه و قلع اندود تبدیل می‌شوند؛ همان‌طور که مشخص است در فرایند تولید فولاد انرژی، تکنولوژی، زیرساخت‌های مناسب در بخش حمل‌ونقل و نهاده‌های ارزان قیمت نقش کلیدی را ایفا می‌کنند. همچنین عواملی چون دسترسی به بازار تقاضا و سیاست‌های مالیاتی از عواملی است که می‌تواند بر سود‌سازی شرکت‌های فولادی اثرگذار باشد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
نماگرهای بازار محصولات فولادی چه می‌گوید؟
طی سال‌های اخیر و با شروع بیماری کرونا و کاهش تولیدات جهانی بخصوص در چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده، تقاضا برای فولاد با کاهش روبه‌رو شده است، اما کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند این روند در سال‌های آینده متوقف خواهد شد و با شروع فعالیت‌ها دراقتصاد‌های بزرگ، تقاضا برای این محصول نیز افزایش یابد. همچنین آمارها نشان می‌دهد میزان فولاد موجود در انبارها و بنادر چین به پایین‌ترین حد خود رسیده که این موضوع نیز می‌تواند تقاضا را برای این فلزگرانبها درآینده با افزایش روبه‌رو کند. آمارهای بورس کالای لندن اما نشان می‌دهد، قیمت فولاد در 3ماهه گذشته با کاهش 35درصدی روبه‌رو شده و از حدود یک هزارو 520دلار به ازای هر تن در فروردین ماه به حدود 870دلار در تیر ماه رسیده است. (باید توجه داشت که افزایش قیمت فلزات در اواخر سال 1400 و ماه‌های ابتدایی سال‌ جاری به‌دلیل افزایش تنش‌ها در اروپا اتفاق افتاده بود که در ادامه و با تشدید شرایط رکودی در کشورهای بزرگ صنعتی، روند نزولی به خود گرفته است.) کاهش قیمت‌های جهانی فولاد متعاقباً بر درآمد‌های صادراتی شرکت‌های ایرانی نیز تأثیر‌گذار بوده و مجموع مقدار آهن، فولاد و سایر محصولات صادراتی شرکت‌های ایرانی  با کاهش روبه‌رو شود. همچنین آمارها نشان می‌دهد بیشتر صادرات صورت گرفته مربوط به محصولات با ارزش افزوده کمتر مانند شمش، بلوم، یلیت و اسلب بوده و شرکت‌ها در صادرات سایر محصولات توفیق چندانی نداشته‌اند. (با این وجود اگر به آمارهای بلند مدت قیمت آهن و فولاد در جهان نگاه کنیم مشخص می‌شود که در بلند مدت قیمت‌های این محصول یک روند صعودی را طی می‌کند و در مقایسه با روند کلی قیمت فلزات، کاهش‌های اخیر چندان نگران‌کننده نیست.)
چالش انرژی بر سر راه تولید صنایع
کاهش تقاضای جهانی که در چند ماه اخیر رخ داده است،تنها یکی از موارد تأثیرگذار بر صادرات شرکت‌های تولید‌کننده آهن و فولاد در ایران است. صنعت آهن و فولاد به‌عنوان یک صنعت پرمصرف در زمینه انرژی شناخته می‌شود. نیاز به میزان بالای منابعی چون برق، گاز و آب در تمامی طول زنجیره تولید صنایع فولادی، موضوعی است که در سال‌های گذشته، این صنعت را با چالش زیادی روبه‌رو کرده است، اگر به جغرافیای کارخانه‌های تولید فولاد در کشور نگاهی داشته باشیم متوجه می‌شویم بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید در مناطق کم آب و بیابانی، تأسیس شده‌اند؛ موضوعی که در این سال‌ها نه تنها اثرات جبران‌ناپذیری  به عرصه زیستی کشور وارد کرده است که چالشی مهم بر سر راه توسعه خطوط تولیدی این کارخانه‌ها بوده است. عدم سرمایه‌گذاری این صنایع برای خودکفایی در تأمین برق مورد نیازشان نیز منجر شده تا علاوه بر تحمیل بار اضافی بر شبکه توزیع برق کشور، این کارخانه‌ها در فواصل اوج مصرف برق، با خاموشی روبه‌رو شوند و نتوانند اهداف تعیین شده تولیدی را برآورده کنند؛ چالشی که هر چند با پیگیری جدی دولت سیزدهم و شروع سرمایه گذاری‌های مناسب در زیر ساخت‌ها می‌تواند در سال‌های آینده تا حدود زیادی رفع شود اما به نظر می‌رسد در کوتاه مدت به‌عنوان چالش بزرگی بر سر راه تولیدات این صنعت قرار گیرد.
ارزش ریالی فروش فولادی‌ها افزایش یافت
به رغم کاهش تولید و فروش صادراتی، عملکرد سه ماهه فصل بهار این صنعت نشان می‌دهد که نمادهای بزرگی چون «فولاد»، «فخوز»، «فولاژ»، «کاوه»و «ارفع» توانسته‌اند ارزش ریالی فروش محصولات خود را به مقدار قابل توجهی افزایش دهند که تا حد زیادی به فروش داخلی و افزایش قیمت محصولات نسبت به سال گذشته مربوط می‌شود.در واقع از آنجایی که نرخ برابری ارز در قیمت محصولات فروش رفته چه در داخل و چه در صادرات شرکت‌های فولادی تأثیر‌گذار است، این عامل در سال‌های گذشته توانسته ارقام ریالی درآمد‌های این صنعت را با تغییرات زیادی روبه‌رو کند؛ با توجه به این که تقریباً تمامی نهاده‌های تولید فولاد در کشور موجود است. این صنعت به طور معمول از تغییرات مثبت نرخ ارز منتفع شده و در مجموع سود‌های ریالی بالاتری را کسب کرده است.