مسیر روسیه-هند نصف شد

گروه اقتصادی/ تبادلات ایران و روسیه تاکنون در چهارچوب واردات یا صادرات کالا بود اما با توافق‌های دوجانبه و چندجانبه، از این پس کالاهای روسیه از طریق ایران ترانزیت می‌شود. در سال اول این برنامه 10میلیون تن بار روسیه از مسیر ایران  به هند یا از هند به روسیه جابه‌جا می‌شود. جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیتی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در خصوص توافق جدید ایران و روسیه گفت: پیش از این ترانزیت کالاهای روسیه از مسیر ایران تقریباً صفر یا عددی بسیار ناچیز بود اما بعد از کاهش شیوع کرونا و افزایش قیمت حمل دریایی و همچنین تحریم روسیه، مسیر جاده‌ای و ریلی ایران جایگزین مسیر دریایی ترانزیت کالا از روسیه به هند و بالعکس می‌شود. رئیس‌جمهور در اجلاس هفته گذشته ۵کشور حاشیه خزر، بر افزایش همکاری‌های تجاری و حمل‌ونقلی این کشورها تأکید کرد. تقویت همکاری میان پنج کشور ساحلی خزر شامل ایران، روسیه، ترکمنستان، جمهوری‌آذربایجان و قزاقستان در حوزه حمل‌ونقل و ترانزیت مورد تأکید سران کشورهای حاشیه خزر قرار گرفت که یکی از مهم‌ترین مسیرها در حوزه حمل‌ونقل میان این کشورها، شبکه ریلی و جاده‌ای در کنار مسیر سنتی دریایی است. قرارداد فعالیت ترانزیتی در کریدور شمال- جنوب میان ایران، هند و روسیه در سال 2000 میلادی منعقد شد اما این کریدور در مدت 22سال فعال نشد و حمل‌ونقل میان هند و روسیه از طریق دریا بود. این در حالی است که مسیر شمال-جنوب مسیری اقتصادی است که زمان انتقال بار را نسبت به حمل دریایی از 40روز به حداکثر 20روز کاهش می‌دهد و هزینه حمل نیز به همین نسبت کاهش می‌یابد.
سرمایه‌گذاری روسیه برای توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقلی ایران
برای انتقال 10میلیون تن بار روسیه از طریق ایران، توسعه مراکز لجستیکی در بنادر، پایانه‌های مرزی و همچنین خطوط بین‌المللی ریلی ایران با سرمایه‌گذاری روسیه در دستور کار دو کشور از توافق جدید ترانزیتی میان ایران و روسیه است.
امین ترفع، مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و امور تشکل‌های وزارت راه‌وشهرسازی در خصوص توافقنامه جدید میان ایران و روسیه که به بحث ترانزیت می‌پردازد، گفت: گروه کاری حمل‌ونقل مشترک ایران و روسیه سالانه تشکیل می‌شود. در این گروه کاری همکاری‌های حمل‌ونقلی مرور می‌شود. در سیزدهمین گروه کاری دو کشور که اخیراً در روسیه تشکیل شده، ادامه همکاری حمل‌ونقلی در یک‌سال آینده بررسی و تفاهمات انجام شد، اما توسعه  ترانزیتی مستلزم همکاری جدید ایران و روسیه است که اولین کمیته اجرایی‌سازی آن برگزار شد. دو طرف در مذاکرات خود بر لزوم تدوین برنامه اقدام مشترک ظرف یک ماه آینده و کنترل عملکرد وضعیت حمل‌ونقل دو کشور برای تضمین تحقق هدف ۱۰میلیون تنی ترانزیت میان دو کشور تأکید کردند.
وی افزود: همکاری‌های مشترک در ترانزیت دو کشور هدفگذاری شده است. بر این اساس در یک‌سال آینده دو کشور به ترانزیت 10میلیون تن کالا می‌رسند. روسیه از طریق ایران کالاهایی را وارد یا صادر می‌کند و این انتقال کالا ظرف یک‌سال به 10میلیون تن خواهد رسید. ایران و روسیه اتصال خشکی ندارند و برای ترانزیت از طریق خشکی، کشورهای حاشیه خزر مانند آذربایجان در غرب دریای خزر و ترکمنستان و قزاقستان در شرق دریای خزر از طریق کریدور شمال- جنوب و همچنین مسیر شرق به غرب دریای خزر در این برنامه ترانزیتی فعالیت خواهند داشت. به این ترتیب ترانزیت ریلی- جاده‌ای در شرق و غرب دریای خزر راه‌اندازی می‌شود.
مدیرکل دفتر تجاری‌سازی با اشاره به سرمایه‌گذاری روسیه در زیرساخت‌های حمل‌ونقلی کشور، گفت: روسیه برای توسعه ترانزیت از طریق ایران به محوطه‌های ترانزیتی برای تسهیل تجارت در بنادر جنوبی مانند رجایی و چابهار نیاز دارد تا انتقال بار بدون توقف و حداکثر سرعت انجام شود. همچنین پروژه ریلی گرمسار-اینچه‌برون سال‌ها مورد توجه دو کشور بوده است و براساس توافقنامه جدید برقی‌سازی راه‌آهن گرمسار- اینچه‌برون ظرف 6ماه آینده به مرحله اجرا می‌رسد. همچنین تعیین حدود فنی و مالی تکمیل و ادامه ساخت راه‌آهن رشت- آستارا در دست بررسی است تا مکانیزم مالی آن مشخص و بزودی در خصوص سرمایه‌گذاری روسیه در این پروژه تصمیم‌گیری شود. اتصال راه‌آهن رشت – آستارا که راه‌آهن ایران را به آذربایجان و روسیه متصل می‌کند، اصلی‌ترین اولویت دولت برای توسعه زیرساخت‌های شبکه ریلی و فعال کردن کریدور شمال-جنوب است. این مسیر آخرین قطعه راه‌آهن شمال-جنوب محسوب می‌شود. در صورت اتصال راه‌آهن چابهار – زاهدان و همچنین قطعه رشت – آستارا، بنادر شمالی به بنادر جنوبی متصل می‌شوند و به این ترتیب مسیر خشکی ایران جایگزین مسیر سنتی دریای تجارت شمال-جنوب می‌شود.
افزایش ظرفیت زیرساخت‌ها برای ترانزیت 50میلیون تنی
توافق اولیه ایران و روسیه انتقال 10میلیون تن بار روسیه از طریق ایران تا 12ماه آینده است. به گفته مدیرکل دفتر ترانزیتی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، این میزان ترانزیت تا رسیدن به ظرفیت 50میلیون تن ادامه دارد. بنابراین زیرساخت‌های حمل‌ونقلی باید توسعه پیدا کند. 
او افزود: برآورد این است که برای تکمیل خطوط ریلی بین‌المللی به یک میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم. همچنین برای توسعه پایانه مرزی در آستارا حداقل به 100میلیارد تومان نیاز است. در پایانه مرزی آستارا چند پایانه مرزی و ایجاد راه‌های دسترسی به پس‌کرانه بندری در دست ساخت است.
توسعه ترانزیت اولویت مهم دولت در مراودات تجاری است. بر همین اساس افزایش تبادلات با کشورهای منطقه بویژه کشورهای حاشیه خزر در دستور کار قرار دارد. براساس گزارش آمارهای اقتصادی کشور، در سه ماهه نخست امسال سه میلیون و ۶۷۴هزار تن کالای خارجی از مسیر ایران عبور کرده که نسبت به بهار سال قبل، با رشد ۳۲درصدی همراه بوده است. میزان ترانزیت توسط بخش جاده‌ای در ۲ماهه سال‌جاری ۵۰درصد افزایش داشته است. در بخش ریلی و در زمینه جابه‌جایی مسافر شاهد ۶۳درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال گذشته بوده‌ایم.
علاوه‌ بر آغاز فعالیت کریدور شمال-جنوب برای دستیابی به اهداف ترانزیتی، خط‌آهن قزاقستان - ترکمنستان - ایران - ترکیه که می‌توان گفت مسیر شرقی کریدور شمال-جنوب است نیز با توافق کشورهای حاشیه خزر فعالیت خود را آغاز کرده است. خط‌‌‌آهن قزاقستان - ترکمنستان - ایران - ترکیه کوتاه‌ترین و مستقیم‌ترین مسیر برای انتقال کالا از چین و آسیای‌مرکزی به خاورمیانه و اروپا خواهد بود که مسیر ایران در آن نقش اصلی را دارد. اولین قطار کانتینری در این مسیر از مقصد قزاقستان به ترکیه اواخر خرداد به حرکت درآمد. با فعال شدن کریدورهای بین‌المللی، برنامه کشور ترانزیت 20میلیون تنی در کوتاه‌مدت (یک‌سال) و ترانزیت 50میلیون تنی در بلند‌مدت با درآمدزایی 50میلیارد دلار است. ایران قصد دارد با توسعه زیرساخت‌ها و همچنین تسهیل قوانین و رفع موانع تجاری، دستیابی به این درآمد هنگفت را ظرف چند سال آینده عملیاتی کند.