آغاز روند پالایشگاه‌داری فراسرزمینی ایران در امریکای لاتین

گروه اقتصادی/صنعت نفت همواره از سال‌های دور به دنبال این بود که پالایشگاه فراسرزمینی داشته باشد. حالا در نتیجه دیپلماسی فعال وزارت نفت دولت سیزدهم این هدف محقق شده و آن طور که منابع آگاه می‌‌گویند این موضوع با تکمیل تعمیرات اساسی و تأمین نفت پالایشگاه‌هایی در امریکای لاتین رقم خورده است. چندی پیش نیز وزیر نفت در این خصوص گفته بود: «همواره یکی از بحث‌های صنعت نفت از سال‌های دور این بود که پالایشگاه فراسرزمینی داشته باشیم و خوشبختانه در سفر اخیر به امریکای لاتین، یکی از دستاوردها، عقد قرارداد در زمینه استفاده از ظرفیت پالایشگاه‌های نفتی این کشورها بود.»
به گفته جواد اوجی، بسیاری از پالایشگاه‌های این منطقه به‌دلیل تحریم دچار مشکل بودند؛ کارشناسان خارجی این پالایشگاه‌ها را ترک کرده‌ و در بهره‌برداری، تعمیرات و اورهال (نگهداری و تعمیرات) این پالایشگاه‌ها مشکل ایجاد شده بود؛ در نهایت این پالایشگاه‌ها از آن زمان با ظرفیت اسمی کار نمی‌کردند. اما ایران توانسته است با تعمیرات اساسی و تأمین نفت پالایشگاه‌های امریکای لاتین سهامدار پالایشگاه‌های فراسرزمینی باشد.حالا منابع آگاه می‌‌گویند که روند اجرایی این پالایشگاه‌داری فراسرزمینی آغاز شده است. کارشناسان در حال برآورد نیاز فنی و مالی این پالایشگاه‌ها هستند و جلسات مربوطه در حال برگزاری است. سه پالایشگاهی که برخی از منابع خبری خارجی، آنها را شامل پالایشگاه‌های «ال‌پالیتو» و «پاراگوانا»، پالایشگاه‌های نفتی در ونزوئلا و پالایشگاه «بولیوار سوپریم سوئنو» در نیکاراگوئه می‌‌دانند.
در این پالایشگاه‌ها، نفت خام سنگین ایران می‌تواند با نفت فوق‌سنگین ونزوئلا ترکیب شود و به دنبال آن صادرات فرآورده‌های نفتی، میعانات گازی، محصولات پتروشیمی رقم بخورد. علاوه بر این با صادرات خدمات فنی و مهندسی، پالایشگاه‌های امریکای لاتین بویژه ونزوئلا می‌تواند با یک تغییر ساده یا یک تعمیرات اولیه به ظرفیت اسمی بازگردد و بخشی از ظرفیت ایجاد شده در اختیار ایران قرار گیرد.
نگاهی به همکاری‌های نفتی ایران و ونزوئلا
البته همکاری‌های ایران و امریکای لاتین بویژه ونزوئلا در همین پالایشگاه‌ها خلاصه نمی‌شود. برای مثال فقط در ونزوئلا اخیراً تفاهمنامه‌ها و قراردادهایی در زمینه توسعه و تولید از میادین نفت و گاز، ارتقا و نوسازی پالایشگاه‌ها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های پالایشگاهی، آموزش نیروی انسانی و کارشناسی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، صدور خدمات فنی مهندسی و انتقال تکنولوژی و توسعه بازارهای صادراتی نفت خام، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی به امضا رسید که از توسعه میادین تا بخش‌های پالایش و پتروشیمی را دربر می‌گیرد.در همین حال، عرب نیوز، روزنامه انگلیسی زبان عربستان سعودی می‌‌نویسد: «بین سال‌های 2005 تا 2012 میلادی، بیش از 270 موافقتنامه، از جمله معاهدات تجاری و موافقتنامه‌های مربوط به مسائل بانکی، پروژه‌های توسعه‌ای و سیاست‌های انرژی بین دو کشور امضا شد. شتاب روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور از آن سال‌ها افزایش یافت، اما روابط همکاری دو کشور اکنون با قراردادها و تفاهمنامه‌های جدید بیش از پیش افزایش یافته است. این همکاری‌ها فراتر از 4 میلیارد دلار تخمین زده می‌‌شود.»
اهمیت پالایشگاه‌های فراسرزمینی برای ایران
از نظر کارشناسان این موضوع از دو جهت حائز اهمیت است؛ اول، امکان صادرات نفت ایران برای تأمین خوراک این پالایشگاه و دوم، سودآوری صادرات بخشی از فرآورده‌های نفتی تولیدی از این پالایشگاه برای ایران. این درحالی است که به رغم فشارهای بین‌المللی، تحریم‌های امریکا علیه صنعت نفت ایران و ونزوئلا همچنان پا‌برجاست. اگرچه بخشی از تحریم‌های ونزوئلا برای کاهش فشار ناشی از تحریم نفت روسیه برداشته شده است.حسن مرادی، کارشناس انرژی و استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران درباره مزایای سهامداری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی می‌‌گوید: «سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی بحث ارزشمندی است که در دولت سیزدهم مورد توجه قرار گرفته است. با سهامداری در یک پالایشگاه نفتی در کشوری دیگر، می‌‌توانیم فضای آن را بر اساس سوخت موجود در کشور طراحی و خوراک آن پالایشگاه را تضمین کنیم.»
او در گفت‌وگو با «ایران» ادامه می‌‌دهد: «سهامداری ما در پالایشگاه‌های فرامرزی، دستاوردهای خوبی برای صنعت نفت ایران به همراه دارد چرا که در هر شرایطی آن پالایشگاه به خوراک نیاز دارد؛ در مقابل ایران تأمین دائمی خوراک آن را می‌‌تواند تضمین کند. حتی اگر پالایشگاه به فروش برود یا واگذار شود وابستگی‌اش به خوراک تولیدی ما از بین نخواهد رفت.»
این کارشناس حقوق انرژی بیان می‌‌کند: «علاوه بر بحث پالایشگاه، ایران این توان را دارد که با قدرت بیشتری به سرمایه‌گذاری فراسرزمینی بیندیشد و برنامه‌ریزی کند. کالاها و تجهیزات و خدمات نظام مهندسی مانند دو بال این سازوکار جدید می‌‌توانند ایران را از گلوگاه‌های تحریم‌ به سلامت عبور دهند. حتی در حوزه سرویس‌دهی بعد از راه‌اندازی پالایشگاه، ایران از نظر توان و نیروی انسانی ماهر و کافی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و می‌‌تواند موجب افزایش بهره‌وری از پالایشگاه‌های موجود در این کشورها شود؛ در عین حالی که حوزه نفتی را گسترش و نیاز جهانی به واریته خاص نفت جمهوری اسلامی را افزایش می‌‌دهد.»این استاد دانشگاه تهران در ادامه درباره سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی و تأثیر آن بر افزایش فروش نفت می‌‌گوید: «همانطور که اطلاع دارید «مکرون» که مخالف سرسخت جمهوری اسلامی ایران و نفت کشور ما بود، اخیراً اعلام کرده باید شرایط برای آزادی ورود نفت ایران و ونزوئلا به بازارهای جهانی فراهم شود.»
به گفته مرادی، فضای پیش روی ایران، چه از جهت باز شدن درهای بسته به روی ما و چه توسعه و گسترش ساخت پالایشگاه‌ها که با خدمات فنی و مهندسی و کالاها و تجهیزات مرتبط در ایران همخوانی دارد، افق روشنی است و می‌‌تواند شرایط بسیار بهتری را برای گسترش این خدمات فراهم کند.
او درخصوص اینکه چه کشورهایی مناسب تعاملات جدید ایران در حوزه سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی هستند، می‌‌گوید: «تقریباً 15 کشور مناسب این تعاملات جدید هستند، اعم از کشورهای منطقه مانند اردن، لبنان، ونزوئلا و امریکای لاتین که دست دوستی به سوی ما دراز کرده‌اند تا کشورهای دوست و همسایه‌ای مانند قطر، عمان و حتی امارات که در بخش مهندسی توانسته‌ایم خدماتی را ارائه دهیم. همه اینها پتانسیل‌های موجود برای حضور ما در این بازار است. علاوه بر این کشورها، با عادی‌سازی روابط ایران و عربستان می‌‌توانیم با عربستان هم مراوده اقتصادی داشته باشیم و صادرات فنی و مهندسی خود را به این کشورها توسعه دهیم.»
به گفته مرادی این گونه اقدامات از خطر تحریم‌های مضاعف بر روش‌های جدید بازارسازی نفت می‌‌کاهد.روزنامه فایننشال تایمز در روزهای گذشته نوشت: «امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه خواستار افزایش تولید نفت در سراسر جهان شده است، چراکه به دنبال راهکارهایی برای کاهش هزینه‌های انرژی و کاهش فشار بر اقتصادهای واردکننده انرژی است. او راه‌حل را نه نفت عربستان و امارات، بلکه نفت ایران و ونزوئلا می‌‌داند. دو کشوری که زیر فشار تحریم‌های امریکا بوده و در مقابل به دنبال اتحاد بیشتر در بازار نفت‌ هستند.»