مهاجرت در «نصف جهان» روی دنده معکوس

اصفهان- مهاجرت معکوس و بازگشت جمعیت شهرنشین به روستاها موضوعی بوده که سال‌ها دولت‌های مختلف برای تحقق آن تلاش می‌کردند اما به دستاوردهای چشمگیری نمی‌رسیدند. اخیراً اما یک عامل جدید در افزایش مهاجرت معکوس بسیار فعال و تأثیر‌گذار عمل کرده است و آن پدیده تورم، مشکل تأمین مسکن و گرانی در شهرهای بزرگ و کلانشهرها است؛ بویژه اگر آن شهر‌ها جزو 5 شهر گران ایران باشند؛ شهری ماننداصفهان.
به گفته معاون آمار و اطلاعات سازمان برنامه و بودجه استان اصفهان، پدیده «مهاجرت معکوس» که دولت‌های مختلف به‌دنبال راهکارهایی برای عملیاتی کردن آن بودند و در نهایت موفق به اجرای آن نشدند، امروز با افزایش قیمت‌ها و گران شدن مسکن و تبدیل شدن اصفهان به یک شهر گران، عملیاتی شد و مهاجرت روستائیان از شهر اصفهان به زادگاه خویش و حتی مهاجرت شهرنشین‌های اصفهان به شهرهای اطراف و ارزان‌قیمت از جمله «فلاورجان» شکل گرفت.  آلودگی هوا، فرونشست زمین، خشکسالی و بحران آب از دیگر دلایل مهاجرت از اصفهان از سوی مسئولان امر مطرح می‌شود. در همین پیوند باید گفت روند افزایشی مهاجرت در اصفهان موضوعی تأیید شده از سوی مسئولان است؛ اگرچه در اولویت‌بندی دلایل، نظرات متفاوتی ارائه شده است. سال ۹۷ پژوهشی از سوی سازمان برنامه و بودجه استان اصفهان با عنوان «بررسی جریانات مهاجرتی استان اصفهان» انجام شد که براساس آن پدیده «مهاجرت» در این خطه تا سال ۹۵ و براساس آمار نفوس و مسکن از روستا به شهر و از شهر‌های اطراف به شهر اصفهان ثبت شده است.
مطالعات این پژوهش نشان می‌دهد از سال ۹۶ این روند با تغییر شکل مواجه می‌شود و بیشتر جابه‌جایی جمعیت شکل می‌گیرد؛ روندی که با مهاجرت غیردائم در شهر اصفهان نمود می‌یابد.
براساس آخرین سرشماری در سال ۹۵، سهم مهاجران جابه‌جا شده در استان اصفهان نسبت به کل کشور در دوره زمانی ۹۵-۱۳۹۰ نسبت به دوره قبل (۵سال گذشته) اندکی افزایش داشته  و از ۶.۸درصد به ۷.۰درصد رسیده است.
همچنین اصفهان براساس این سرشماری طی سال‌های ۸۵ تا ۹۰ و ۹۰ تا ۹۵ مهاجرپذیر بوده است اما این روند از سال ۹۶ تا ۱۴۰۱ روند معکوس گرفته و بیشتر روستائیان که طی این سال‌ها به شهر آمده بودند به زادگاه خویش بازگشته‌اند، اما در این میان برخی کارشناسان عمده‌ترین دلیل این جریان معکوس را گرانی مسکن مطرح کرده‌اند.
سکونت غیردائم پدیده‌ای نو در اصفهان
در این پیوند محمدرضا لعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان برنامه و بودجه استان اصفهان در گفت‌و‌گو با ایرنا، افزایش قیمت مسکن در شهرها را دلیل پیدایش مهاجرت معکوس به روستاها دانست و گفت: آنچه مبرهن است «فرونشست زمین» اگر چه در مهاجرت از اصفهان نقش دارد اما دلیل اصلی نیست زیرا در این مسأله بزرگنمایی شده است و «فرونشست زمین» در اصفهان یک موضوعی است که سابقه ۵۰ساله دارد هر چند شاهد روند خشک شدن آبخوان‌ها هستیم.لعلی در ادامه افزود: خروج سرمایه از اصفهان به‌ دلیل خشکسالی، یکی از دلایل است اما براساس تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس، عمده دلیل خروج سرمایه‌گذاران از اصفهان به دیگر شهرها، «سختگیری‌ها در اعطای مجوز» و «مالیات‌های سنگین» و فضای سنگین کسب‌وکار است.وی خالی شدن اصفهان از سکنه را نپذیرفت و یادآور شد: امروزه شاهد دو پدیده سکونت دائم و غیردائم هستیم؛ به این صورت که محل زندگی فرد در شهر دیگری است و به اصفهان در حال رفت‌وآمد است.
از سوی دیگر مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان، تسریع مهاجرت داخلی از اصفهان به استان‌های دیگر را سبب خالی شدن استان از سرمایه‌های اجتماعی دانست و افزود: امروزه شاهد رفتن نخبگان علمی، اقتصادی، فرهنگی و هنری از اصفهان به دیگر شهرها هستیم، سرمایه‌های اجتماعی که نماد استان اصفهان هستند.مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان انجام کار پژوهشی درخصوص تغییر جمعیت اصفهان با ظرفیت دانشگاه‌ها را یک ضرورت دانست و گفت: در این زمینه که اصفهانی‌ها بیشتر به چه شهرستان‌هایی یا با چه معیارهایی مهاجرت می‌کنند و بیشترین دلیل مهاجرت آنها از اصفهان چیست و اکثر مهاجرین به اصفهان از چه اقوام و استان‌هایی هستند و این تغییر بافت جمعیت استان چه تأثیری در تغییر فرهنگ مردم دارد، از شاخصه‌های یک پژوهش است.
خالی شدن اصفهان از سکنه در ۲نسل پیاپی امکان‌پذیر است
سیروس شفقی استاد جغرافیای شهری دانشگاه اصفهان، گرانی را دلیل اصلی افزایش مهاجرت معکوس دانست و گفت: شهر اصفهان به نسبت شهرستان‌های کوچک و اطراف، شهر گرانی است و باید برای اجاره و خرید ملک هزینه بیشتری پرداخت کرد و همین مسأله باعث کوچ مردم به اطراف استان مانند فلاورجان شده که دارای خانه‌ها وزمین‌های ارزان‌تر است.
وی آلودگی هوا را دیگر دلیل مهاجرت از اصفهان دانست و بیان داشت: در سال‌های اخیر شاهد مهاجرت بخشی از جمعیت اصفهان به حاشیه‌های استان از جمله فلاورجان و دورتر از آن به علت فرار از آلودگی هوا هستیم. شفقی گفت: استنباط ما این است که اصفهان به‌ خاطر مشکلاتی که دارد خالی از سکنه می‌شود اما این امر یکی، دو نسل به طول می‌انجامد.