نسخه Pdf
ایران عصر
کارشناسان در گفتوگو با «ایران» به برخی شبهات پیرامون رابطه «قیمت ارز و درآمدهای نفتی» پاسخ دادند
سهم درآمدهای نفتی در قیمت ارز
گروه اقتصادی / بررسی داده‌های رسمی وزارت نفت و بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سال 1400 درآمدهای نفتی کشور و تحقق هزینه‌ها و درآمدهای بودجه این سال بیش از انتظارات بوده است. به‌طوری که واریزی تبصره 14 قانون بودجه به میزان 112 درصد، تحقق تعهدات ارزی وزارت نفت بیش از 150 درصد و تحقق سهم دولت به میزان 114 درصد بوده است. به عبارتی در این بخش‌ها بیش از 100 درصد بودجه مصوب تحقق یافته است.
در پایان این سال، میزان صادرات نفت کشور حدود 40 درصد بیشتر ماه‌های ابتدایی سال و وصول درآمدهای نفتی بیش از 2 برابر بوده است. درآمد گازی نیز در این سال 4 برابر شد. این آمار از افزایش درآمدهای ارزی ایران در سال 1400 حکایت دارد. نماگرهای اقتصادی سال 1400 نیز افزایش درآمدهای نفتی را به نمایش می‌گذارد. به این ترتیب که فقط در 9 ماه نخست 1400 حدود 28 میلیارد دلار درآمد نفتی عاید کشور شده است. درحالی که کشور در 12 ماه سال 1399 حدود 21 میلیارد دلار درآمد نفتی داشته است.
این افزایش حجم صادرات نفت و درآمدهای حاصل از آن در سال 1401 نیز حفظ شد. به طوری که وزارت نفت اعلام می‌کند: «در دولت سیزدهم شاهد افزایش پایدار۴۰ درصدی صادرات نفت از ماه‌های گذشته تاکنون و کاهش چشمگیر محموله‌های میعانات گازی روی آب و تسویه بسیاری از تعهدات دولت قبل بوده‌ایم.»
بررسی‌های «ایران» نیز نشان می‌دهد که صادرات نفت کشور در 10 ماه اخیر و با شروع به کار دولت جدید روندی صعودی داشته و حجم صادرات 40 درصد نسبت به روزهای ابتدایی دولت افزایش یافته است. در همین حال، میزان درآمدهای نفتی بهار امسال 60 درصد بالاتر از بهار سال گذشته بوده است. افزایشی که در شدیدترین تحریم‌ها رقم خورده و درآمد حاصل از آن صرف تأمین کالاهای اساسی کشور، دارو و بخش قابل توجهی از ارز موجود در بازار شده است.
اما اکنون این سؤال مطرح می‌شود که اگر درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت افزایش داشته، چرا قیمت دلار کاهش نیافت؟ دیروز نرخ دلار در صرافی ملی ایران در محدوده 27 هزار و 908 تومان بود و سال گذشته در چنین روزی 24 هزار و 260 تومان بوده است.
رابطه میان حجم فروش نفت و قیمت ارز، ساده و مستقیم نیست
افزایش حدود 3600 تومانی نرخ ارز در مقایسه با مدت مشابه سال قبل درحالی رقم خورده که بهار سال گذشته پیش‌بینی می‌شد در چنین روزهایی نرخ دلار بیشتر از رقم فعلی شود.
علی شمس اردکانی، رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران و کارشناس اقتصادی انرژی در این باره به «ایران» می‌گوید: «قیمت ارز تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله انتظارت است. برای مثال برخی پیش‌بینی می‌کردند که در صورت تداوم تحریم‌ها امسال نرخ ارز بیشتر از ارقام فعلی شود که البته این انتظار به وقوع نپیوست و نشان داد که علم اقتصاد، علم پیش گویی و غیب گویی نیست. اما این انتظارات از آینده اقتصاد بر نرخ تورم و همینطور قیمت ارز تأثیراتی دارد. عوامل متعددی در این فرمول تعریف می‌شود که یکی از آنها میزان درآمد ارزی حاصل از فروش نفت است. لذا رابطه میان قیمت ارز و میزان فروش نفت، یک رابطه مستقیم و ساده نیست.»
او با اشاره به افزایش فروشش نفت و درآمدهای نفتی طی 10 ماه اخیر عنوان می‌کند: «چه بسا اگر این افزایش درآمدهای نفتی در ماه‌های گذشته رقم نخورده بود، اکنون قیمت ارز بالاتر نیز بود.»
این کارشناس اقتصادی انرژی با اشاره به تأثیر سیاست بر نرخ ارز می‌گوید: «از سوی دیگر روابط بین‌المللی و سیاست نیز بر نرخ ارز اثر دارد. حتی سفر جو بایدن رئیس جمهور امریکا به عربستان نیز بر نرخ‌ها تأثیر می‌گذارد. ممکن است در کوتاه مدت نرخ ارز تحت تأثیر این معادله باخت-باخت امریکا در عربستان و اسرائیل باشد. لذا نمی‌توان این سؤال را مطرح کرد که اگر واقعاً فروش نفت 40 درصد افزایش داشته، چرا نرخ ارز پایین نیامده است؟»
شمس اردکانی با بیان اینکه درآمد فروش نفت نیز تابع قوانین و مقررات بودجه است و فوری بر بازار اثر نمی‌گذارد، می‌گوید: «تنظیمات بین بانک مرکزی، خزانه‌داری دولت و مقررات بودجه بر میزان اثرگذاری درآمد فروش نفت بر قیمت ارز مؤثر است. اینکه بودجه چه تصمیمی برای درامدهای نفتی می‌گیرد، بسیار اهمیت دارد.»
او با اشاره به اینکه می‌توانیم بازهم صادرات نفت کشور را افزایش دهیم، ادامه می‌دهد: «به نظر می‌رسد که بازار هنوز کشش جذب بیشتر نفت ایران را دارد. افزایش فروش نفت به معنی افزایش درآمدهای ارزی است و این مسأله می‌تواند به تحقق بودجه کمک کند. به نظر می‌رسد که در ماه‌های اخیر برنامه‌ریزی‌هایی در شرکت ملی نفت برای افزایش تولید نفت انجام شده و زمینه این افزایش صادرات فراهم است. با فعال‌تر کردن دیپلماسی انرژی شاید بتوان حتی درهای بازار اروپا را نیز برای نفت و گاز کشور برای بلند مدت گشود.»
رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران در پایان بیان می‌کند: «لذا باید به آینده فروش نفت کشور امیدوار بود. اما اقتصاد ارز چندان تابع واقعیتاتی که در بازرگانی بین‌المللی وجود دارد، نیست و نمی‌توان آن را به شکل ساده و مستقیم به میزان فروش نفت گره زد.»
خصولتی‌ها، طرفدار نرخ ارز بالا
برخی از کارشناسان معتقدند که ذی نفعان نرخ بالای ارز، در این بازار هر کاری انجام می‌دهند تا تلاش دولت برای مهار نرخ‌ها به در بسته بخورد و قیمت‌ها پایین نیاید. احسان سلطانی، پژوهشگر اقتصادی نیز در این باره بیان می‌کند: «در خصوص نرخ ارز، مسأله دولت نیست. در اینجا، دولت مظلوم واقع شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که فروش نفت و درآمدهای نفتی در این مدت افزایشی بوده است. آمارهای اوپک و مؤسسات بین‌المللی این افزایش صادرات و درآمدهای نفتی را تأیید می‌کند. اما اینکه چرا تلاش دولت برای فروش بیشتر نفت در بازار نمایان نمی‌شود؟ داده‌ها و اطلاعات موجود نشان می‌دهد که عده‌ای در این موضوع نقش دارند که ذی نفع هستند.»
سلطانی در گفتوگو با «ایران» ادامه می‌دهد: «نسبت بدهی دولت به تسهیلات بانک‌ها در سال گذشته نزولی بوده و دولت از بانک مرکزی استقراض نداشته است. نسبت کسری بودجه به تولید ناخالص داخلی GDP نیز کاهشی بوده است. همین داده‌ها بیان می‌کند که فروش نفت در سال گذشته افزایشی بوده است. اما چرا نرخ ارز پایین نیامد؟ یک دلیل اصلی آن، این است که خصولتی‌ها اجازه نمی‌دهند دولت در کاهش نرخ ارز موفقیت چندانی داشته باشد. یک سری اشخاص به اسم بخش خصوصی برای فروش مواد اولیه و خام و کسب درآمد بالا، به دنبال افزایش نرخ ارز هستند.»
او با اشاره به اینکه دولت از افزایش نرخ ارز نفع آنی نمی‌برد، می‌گوید: «بر اساس علم اقتصاد، هرگاه نرخ ارز بالاتر می‌رود، هزینه‌های دولت نیز بیشتر می‌شود. ضمن آنکه باید به مردم نیز پاسخگو باشد. اما از افزایش نرخ ارز کدام گروه سود می‌برند؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که خصولتی‌ها 70 درصد از این موضوع منتفع می‌شوند. سهم دولت تنها 30 درصد است و در مقابل با رشد بیش از 30 درصدی هزینه‌ها مواجه است. لذا خصولتی‌ها مدام فشار می‌آورند که نرخ ارز بالا برود و دولت همه مشکلات را به گردن بگیرد.»
او در پایان با اشاره به آمار سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام (اوپک) می‌گوید: «اگر منتقدان آمارهای داخلی را قبول ندارند می‌توانند به آمارهای بین‌المللی توجه کنند. بر اساس گزارش منابع ثانویه اوپک در 5 ماه نخست سال 2022 نسبت به 5 ماه پایانی سال 2020 یعنی اواخر دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، درآمد صادرات نفت ایران 600 درصد افزایش داشته است. اما نرخ ارز در این مدت افزایشی بوده است؛ چرا؟ چون عده‌ای اجازه نمی‌دهند این نرخ کاهش داشته باشد.»
در پایان این سال، میزان صادرات نفت کشور حدود 40 درصد بیشتر ماه‌های ابتدایی سال و وصول درآمدهای نفتی بیش از 2 برابر بوده است. درآمد گازی نیز در این سال 4 برابر شد. این آمار از افزایش درآمدهای ارزی ایران در سال 1400 حکایت دارد. نماگرهای اقتصادی سال 1400 نیز افزایش درآمدهای نفتی را به نمایش می‌گذارد. به این ترتیب که فقط در 9 ماه نخست 1400 حدود 28 میلیارد دلار درآمد نفتی عاید کشور شده است. درحالی که کشور در 12 ماه سال 1399 حدود 21 میلیارد دلار درآمد نفتی داشته است.
این افزایش حجم صادرات نفت و درآمدهای حاصل از آن در سال 1401 نیز حفظ شد. به طوری که وزارت نفت اعلام می‌کند: «در دولت سیزدهم شاهد افزایش پایدار۴۰ درصدی صادرات نفت از ماه‌های گذشته تاکنون و کاهش چشمگیر محموله‌های میعانات گازی روی آب و تسویه بسیاری از تعهدات دولت قبل بوده‌ایم.»
بررسی‌های «ایران» نیز نشان می‌دهد که صادرات نفت کشور در 10 ماه اخیر و با شروع به کار دولت جدید روندی صعودی داشته و حجم صادرات 40 درصد نسبت به روزهای ابتدایی دولت افزایش یافته است. در همین حال، میزان درآمدهای نفتی بهار امسال 60 درصد بالاتر از بهار سال گذشته بوده است. افزایشی که در شدیدترین تحریم‌ها رقم خورده و درآمد حاصل از آن صرف تأمین کالاهای اساسی کشور، دارو و بخش قابل توجهی از ارز موجود در بازار شده است.
اما اکنون این سؤال مطرح می‌شود که اگر درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت افزایش داشته، چرا قیمت دلار کاهش نیافت؟ دیروز نرخ دلار در صرافی ملی ایران در محدوده 27 هزار و 908 تومان بود و سال گذشته در چنین روزی 24 هزار و 260 تومان بوده است.
رابطه میان حجم فروش نفت و قیمت ارز، ساده و مستقیم نیست
افزایش حدود 3600 تومانی نرخ ارز در مقایسه با مدت مشابه سال قبل درحالی رقم خورده که بهار سال گذشته پیش‌بینی می‌شد در چنین روزهایی نرخ دلار بیشتر از رقم فعلی شود.
علی شمس اردکانی، رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران و کارشناس اقتصادی انرژی در این باره به «ایران» می‌گوید: «قیمت ارز تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله انتظارت است. برای مثال برخی پیش‌بینی می‌کردند که در صورت تداوم تحریم‌ها امسال نرخ ارز بیشتر از ارقام فعلی شود که البته این انتظار به وقوع نپیوست و نشان داد که علم اقتصاد، علم پیش گویی و غیب گویی نیست. اما این انتظارات از آینده اقتصاد بر نرخ تورم و همینطور قیمت ارز تأثیراتی دارد. عوامل متعددی در این فرمول تعریف می‌شود که یکی از آنها میزان درآمد ارزی حاصل از فروش نفت است. لذا رابطه میان قیمت ارز و میزان فروش نفت، یک رابطه مستقیم و ساده نیست.»
او با اشاره به افزایش فروشش نفت و درآمدهای نفتی طی 10 ماه اخیر عنوان می‌کند: «چه بسا اگر این افزایش درآمدهای نفتی در ماه‌های گذشته رقم نخورده بود، اکنون قیمت ارز بالاتر نیز بود.»
این کارشناس اقتصادی انرژی با اشاره به تأثیر سیاست بر نرخ ارز می‌گوید: «از سوی دیگر روابط بین‌المللی و سیاست نیز بر نرخ ارز اثر دارد. حتی سفر جو بایدن رئیس جمهور امریکا به عربستان نیز بر نرخ‌ها تأثیر می‌گذارد. ممکن است در کوتاه مدت نرخ ارز تحت تأثیر این معادله باخت-باخت امریکا در عربستان و اسرائیل باشد. لذا نمی‌توان این سؤال را مطرح کرد که اگر واقعاً فروش نفت 40 درصد افزایش داشته، چرا نرخ ارز پایین نیامده است؟»
شمس اردکانی با بیان اینکه درآمد فروش نفت نیز تابع قوانین و مقررات بودجه است و فوری بر بازار اثر نمی‌گذارد، می‌گوید: «تنظیمات بین بانک مرکزی، خزانه‌داری دولت و مقررات بودجه بر میزان اثرگذاری درآمد فروش نفت بر قیمت ارز مؤثر است. اینکه بودجه چه تصمیمی برای درامدهای نفتی می‌گیرد، بسیار اهمیت دارد.»
او با اشاره به اینکه می‌توانیم بازهم صادرات نفت کشور را افزایش دهیم، ادامه می‌دهد: «به نظر می‌رسد که بازار هنوز کشش جذب بیشتر نفت ایران را دارد. افزایش فروش نفت به معنی افزایش درآمدهای ارزی است و این مسأله می‌تواند به تحقق بودجه کمک کند. به نظر می‌رسد که در ماه‌های اخیر برنامه‌ریزی‌هایی در شرکت ملی نفت برای افزایش تولید نفت انجام شده و زمینه این افزایش صادرات فراهم است. با فعال‌تر کردن دیپلماسی انرژی شاید بتوان حتی درهای بازار اروپا را نیز برای نفت و گاز کشور برای بلند مدت گشود.»
رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران در پایان بیان می‌کند: «لذا باید به آینده فروش نفت کشور امیدوار بود. اما اقتصاد ارز چندان تابع واقعیتاتی که در بازرگانی بین‌المللی وجود دارد، نیست و نمی‌توان آن را به شکل ساده و مستقیم به میزان فروش نفت گره زد.»
خصولتی‌ها، طرفدار نرخ ارز بالا
برخی از کارشناسان معتقدند که ذی نفعان نرخ بالای ارز، در این بازار هر کاری انجام می‌دهند تا تلاش دولت برای مهار نرخ‌ها به در بسته بخورد و قیمت‌ها پایین نیاید. احسان سلطانی، پژوهشگر اقتصادی نیز در این باره بیان می‌کند: «در خصوص نرخ ارز، مسأله دولت نیست. در اینجا، دولت مظلوم واقع شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که فروش نفت و درآمدهای نفتی در این مدت افزایشی بوده است. آمارهای اوپک و مؤسسات بین‌المللی این افزایش صادرات و درآمدهای نفتی را تأیید می‌کند. اما اینکه چرا تلاش دولت برای فروش بیشتر نفت در بازار نمایان نمی‌شود؟ داده‌ها و اطلاعات موجود نشان می‌دهد که عده‌ای در این موضوع نقش دارند که ذی نفع هستند.»
سلطانی در گفتوگو با «ایران» ادامه می‌دهد: «نسبت بدهی دولت به تسهیلات بانک‌ها در سال گذشته نزولی بوده و دولت از بانک مرکزی استقراض نداشته است. نسبت کسری بودجه به تولید ناخالص داخلی GDP نیز کاهشی بوده است. همین داده‌ها بیان می‌کند که فروش نفت در سال گذشته افزایشی بوده است. اما چرا نرخ ارز پایین نیامد؟ یک دلیل اصلی آن، این است که خصولتی‌ها اجازه نمی‌دهند دولت در کاهش نرخ ارز موفقیت چندانی داشته باشد. یک سری اشخاص به اسم بخش خصوصی برای فروش مواد اولیه و خام و کسب درآمد بالا، به دنبال افزایش نرخ ارز هستند.»
او با اشاره به اینکه دولت از افزایش نرخ ارز نفع آنی نمی‌برد، می‌گوید: «بر اساس علم اقتصاد، هرگاه نرخ ارز بالاتر می‌رود، هزینه‌های دولت نیز بیشتر می‌شود. ضمن آنکه باید به مردم نیز پاسخگو باشد. اما از افزایش نرخ ارز کدام گروه سود می‌برند؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که خصولتی‌ها 70 درصد از این موضوع منتفع می‌شوند. سهم دولت تنها 30 درصد است و در مقابل با رشد بیش از 30 درصدی هزینه‌ها مواجه است. لذا خصولتی‌ها مدام فشار می‌آورند که نرخ ارز بالا برود و دولت همه مشکلات را به گردن بگیرد.»
او در پایان با اشاره به آمار سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام (اوپک) می‌گوید: «اگر منتقدان آمارهای داخلی را قبول ندارند می‌توانند به آمارهای بین‌المللی توجه کنند. بر اساس گزارش منابع ثانویه اوپک در 5 ماه نخست سال 2022 نسبت به 5 ماه پایانی سال 2020 یعنی اواخر دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، درآمد صادرات نفت ایران 600 درصد افزایش داشته است. اما نرخ ارز در این مدت افزایشی بوده است؛ چرا؟ چون عده‌ای اجازه نمی‌دهند این نرخ کاهش داشته باشد.»
آدرس مطلب
http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7958/14/620101/0
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه
ویژه نامه ها
.jpg)
