یک حماسه با هزاران جلوه آیینی

رضا آشفته
نویسنده
​​​​​​​با آغاز ماه محرم که ماه پیروزی خون بر شمشیر است، آیین‌های عاشورایی و ویژه ماه محرم و صفر نیز در کوچه، خیابان ، تکایا و حسینیه‌ها اجرا می‌شوند؛ آیین هایی که یادآور قیام و نهضت حسینی در برابر یزید است.این رویداد که در سال 61 ه.ق با شهادت امام حسین(ع)، اهل بیت(ع) و یارانش به وقوع پیوست همچنان در میان عاشقان زنده نگه داشته می‌شود و در ایران و در میان اقوام مختلف در اختلاط با باورها و آیین‌های کهن شکل و بویی بی‌بدیل و منحصر به فرد گرفته و فرهنگ عاشورایی را به حد اعلا می‌رساند.
در روزهای نزدیک به محرم شاهد علم شدن داربست‌های نذری هستیم و از آغاز محرم، در تکایا و حسینیه‌ها مراسم روضه‌خوانی و سینه‌زنی و زنجیر زنی برگزار می‌شود و بسته به اینکه آن حسینیه برای کدام قوم و فرهنگی باشد با تنوع مراسم و آیین نیز همراه می شویم. چنانکه مثلا آذربایجانی‌ها یا خوزستانی‌ها که آیین‌های منحصر و مشهوری دارند اما با شکل و شمایل متفاوت و در عین حال باشکوه به اقامه سوگ برای امام می‌پردازند. خوزستانی‌ها دایره وار در هم می‌تنند و با شکوه می‌خوانند و هماهنگ سینه می‌زنند و آذری‌ها با احساسات غلیظ در صف‌های بلند و با اندوه آشکار و فغان زنجیر می‌زنند و... اینها دال بر یک باور ژرف و ماندگار است که اینان نمی‌خواهند خلاف آمد رفتار کوفیان که امام و یارانش را در صحرای کربلا تنها نهادند تا ناجوانمردانه سر از تن هایشان جدا شود، با او رفتار کنند و مشتاقانه و باورمند در شکوه و جلال ویژه‌ای این آیین‌ها را در آمیختگی با نوای حزن آلود طبل و سنج به تصاویری غمبار تبدیل خواهند کرد.
تهران پایتخت ایران سرشار از مردمان اقصی نقاط کشورمان است و همین مردمان در هر جایی برای خودشان علم و کتل خاصی را تدارک خواهند دید که با دیگر اقوام و شهروندان متفاوت است و گاهی عرب‌های عراق و کویت، پاکستانی‌ها، افغانستانی‌ها و دیگر نقاط جهان نیز در این پایتخت شیعیان آیین‌های عاشورایی‌شان را به نمایش می‌گذارند و همه اینها حول یک محور و باور مشترک می‌چرخد و امام حسین (ع) فراتر از این باورمندی به‌عنوان انسان آزاده و آرمانخواه برای دیگر عقاید و باورها و حتی بی‌باورها جایگاه والا و ویژه‌ای دارد و بسیاری در این مراسم شرکت می‌جویند و برای خود نذر و نیازهایی را نیز ادا می‌کنند و این حالت فرامرزی و فرادینی بر شکوه و جلای این آیین‌ها خواهد افزود و ما را به باوری بزرگتر رهنمون خواهد کرد که اگر انسان بنابر هر باوری انسانیت را مد نظر قرار دهد می‌تواند برای دیگران نیز الگویی قابل اعتنا و چشمگیر تلقی شود چنانکه امام حسین(ع) در میان کلیمی‌ها، ارمنی‌ها، زرتشتی‌ها، آشوری‌ها و دیگر باورمندان از جایگاه مطلوبی برخوردار است و کافی است در این روزها و شبهای عاشورایی به محلاتی که در جوار زندگی اینان قرار دارد سری بزنید؛ غیر ممکن است که این مردمان را در حاشیه و بطن آیین‌ها نبینید. بنابراین امام حسین(ع) فراتر از یک چهارچوب دینی و مذهبی توانسته همه را نسبت به بیداری بشر در برابر هر دستگاه جور و ستمی آگاه کند و این فرازی بزرگ برای اقتدا کردن به اوست که انسان را با شکوه و آزادگی‌اش معنا می‌بخشد و نمی‌خواهد کرنشی در برابر ستمگران و زورگویان در جهان داشته باشند.
حالا با درک این معنا همه این آیین‌ها پس از 1400 سال معنای خود را به روشنی برایمان آشکار می‌کنند و ادراک این قضیه عاملی برای حضور بهتر در این آیین‌های باورمندانه‌ای است که جز انسانیت و تحصیل معنویت نخواهد بود.