میانبر خودکفایی با کشت قراردادی گندم و برنج

امین محمودی
خبرنگار
​​​​​​​

از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون، وزارت جهاد کشاورزی اقدامات زیادی برای افزایش خوداتکایی و رسیدن به خودکفایی تولید برنج و گندم در افق 1404 انجام داده است به طوری که از مهم‌ترین این اقدامات می‌توان به افزایش 130 درصدی نرخ خرید تضمینی گندم، کاهش 45 درصدی کود و سم مورد نیاز کشاورزان و کشت قراردادی این دو محصول در کشور اشاره کرد.
کشت قراردادی چیست؟
کشت قراردادی عمدتاً قراردادی مابین خریدار(دولت یا شرکت بازرگانی دولتی) و فروشنده(کشاورز) و مبتنی بر تولید محصول است که در آن خریداران موظف به تأمین نهاده‌های تولید، آموزش کشاورزان و بازاریابی آن هستند تا کشاورزان هیچ گونه دغدغه‌ای برای تولید خود نداشته باشند و ریسک تولید کشاورزی را به حداقل ممکن برسانند.
با این حال بهترین تعریف از بهترین کشت قراردادی یا کشاورزی قراردادی را سازمان غذا و خواربار جهانی(فائو) ارائه کرده است که بر اساس تعریف این سازمان؛ «کشاورزی قراردادی، یک نوع سیستم تولید در کشاورزی است که مطابق توافقی بین خریدار و کشاورز انجام شود و در قرارداد شرایط تولید و بازاریابی محصول ذکر می‌شود.»
کشت قراردادی 20 درصد از اراضی کشاورزی تا افق 1404
متوسط و میانگین اجرای طرح کشت قراردادی در کشورهای مختلف جهان 40 درصد از اراضی کشاورزی آنهاست ولی با این حال برخی از کشورهای توسعه یافته توانسته‌اند برای حمایت بیشتر از کشاورزان و کاهش ریسک تولید آنها تا 90 درصد از اراضی کشاورزی خود را به زیر کشت قراردادی ببرند.
در وضعیت فعلی اما آمارها حاکی از آن است که در کشورمان تنها یک درصد از اراضی کشاورزی به زیر کشت قراردادی رفته است ولی با این حال وزارت جهاد کشاورزی قصد دارد برای حمایت هر چه بیشتر از کشاورزان تا افق 1404 نزدیک به 20 درصد از اراضی کشاورزی را به زیر کشت قراردادی ببرد که مهم‌ترین این محصولات برنج، گندم و دانه‌های روغنی است.
پوشش 70 هزار هکتار از اراضی برنج به زیر کشت قراردادی
در وضعیت فعلی کشت قراردادی برنج در 26 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان مازندران، 15 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان گلستان و 15 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان گیلان صورت گرفته است.از طرف دیگر با توجه به زهکشی اراضی کشاورزی در این سه استان باید شاهد افزایش تولید برنج و رسیدن به خودکفایی در این محصول طی سالیان آینده باشیم.با این حال مجری طرح برنج وزارت جهاد کشاورزی از برنامه‌ریزی برای افزایش ۶۰ تا ۷۰ هزار هکتاری کشت قراردادی این محصول در سال آینده خبر می‌‌دهد.
شایگان ادیبی می‌‌افزاید: هدف وزارت جهاد کشاورزی در سال آینده در حوزه کشت قراردادی برنج جدی‌تر و با تولید بیشتر و افزایش ذخایر استراتژیک از محل تولید داخل است.
وی برنامه کشت قراردادی برنج در سال جاری را ۴۵ هزار هکتار عنوان  و اظهارکرد : بیش از ۱۰۰ درصد هدف این برنامه محقق شده به طوری که تاکنون ۴۶ هزار هکتار کشت قراردادی برنج داشته‌ایم.
ادیبی افزایش بهره‌وری، تکمیل زنجیره ارزش، افزایش تولید و تأمین بخشی از ذخایر استراتژیک از محل تولید داخلی را از اهداف توسعه کشت قراردادی برنج برشمرد.
 وی گفت: امسال در قالب کشت قراردادی برنج، بخشی از بذر، کود پایه و سموم مورد نیاز کشاورزان برای مبارزه با آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز تأمین شده است.
مجری طرح برنج وزارت جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: امسال ۱۲ هزار و ۵۰۰ هکتار از شالیزارهای برنج در استان‌های شمالی کشوردر قالب کشت قراردادی زیر پوشش بیمه قرار گرفتند.
وی افزود: کشت قراردادی در استان‌های شمالی کشور با استقبال و همراهی برنجکاران روبه‌رو شده است.
ادیبی با اشاره به افزایش ضریب تبدیل کل و برنج تجاری طی امسال نسبت به سال گذشته اذعان داشت: میانگین ضریب تبدیل کل برنج امسال از حدود ۶۳ درصد به ۶۶ درصد رسیده ضمن آن که میانگین ضریب تبدیل برنج تجاری نیز نسبت به سال گذشته ۱۰ تا ۱۵ درصد رشد نشان می‌دهد.
5 میلیون هکتار از اراضی گندم به زیر کشت قراردادی می‌‌روند
در وضعیت فعلی کشت قراردادی گندم در 250 هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشورمان صورت می‌‌گیرد به طوری که به صورت پایلوت این طرح در استان‌های خوزستان، کرمانشاه، فارس، گلستان، خراسان شمالی، هرمزگان، بوشهر، جنوب کرمان و سیستان و بلوچستان اجرا شد.در این خصوص اما علی قلی ایمانی، نایب رئیس بنیاد گندمکاران در گفت‌وگو با «ایران »اظهار کرد: وزارت جهاد کشاورزی قصد دارد در سال زراعی آینده که از مهرماه سال جاری آغاز می‌‌شود 5 میلیون هکتار از اراضی گندم (3 میلیون هکتار از اراضی گندم دیم و 2 میلیون هکتار از اراضی گندم آبی) را به کشت قراردادی اختصاص دهد.
وی افزود: هدف این امر علاوه بر حمایت از کشاورزان، افزایش خوداتکایی و رسیدن به خودکفایی در تولید گندم و کاهش واردات و ارزبری گندم عنوان شده است.
با کشت قراردادی می‌‌توانیم خودکفا شویم
در این باره سیدجواد ساداتی نژاد، وزیر جهاد کشاورزی  کشت قراردادی را  یکی از محوری‌ترین برنامه‌های دولت عنوان کرد و گفت: سه اقدام مهم و محور‌های اصلی برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی برای نیل به خودکفایی، اصلاح قیمت، کاهش ۴۵ درصدی قیمت کود‌های پایه و تداوم کشت قراردادی است.
وی با اشاره به پایین بودن سطح فعلی کشت قراردادی در کشور تصریح کرد: این رقم در کشور ما در حال حاضر تنها یک درصد است و این درحالی است که در کشور‌های دیگر ۴۰ تا ۹۰ درصد کشاورزی بر اساس کشت قراردادی صورت می‌گیرد.
ساداتی نژاد با اشاره به حمایت‌های معاون اول رئیس جمهور از بخش کشاورزی،اظهار امیدواری کرد این توجه دولت تداوم یابد و اظهار داشت: برای کشت قراردادی تأمین مالی لازم است و اگر در ۶ ماه نخست سال زراعی ۴۰ هزار میلیارد تومان اختصاص یابد، در فصل برداشت که از فروردین تا مرداد سال آینده خواهد بود، این رقم باز می‌گردد.
تا خودکفایی برنج و گندم چقدر فاصله داریم؟
بنابر اظهارات مسئولین وزارت جهاد کشاورزی طی سال‌جاری 2 میلیون و 400 هزار تن برنج از اراضی کشاورزی برداشت می‌شود، این در حالی است که میزان مصرف این محصول در کشورمان 3 میلیون و 200 هزار تن است.
وزارت جهاد کشاورزی تلاش دارد با افزایش کشت قراردادی و زهکشی اراضی شمال کشور، تولید برنج در کشور را تا سه سال آینده به میزان مصرف سالانه مردم برساند تا در این زمینه خودکفایی صورت گیرد.
به طوری که سید جواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی چندی پیش در گیلان یکی از مهم‌ترین اهداف خود را رسیدن به خودکفایی در تولید برنج اعلام کرد و گفت: هم اینک، یک میلیون تن در سال واردات این محصول را داریم و یکی از اهداف دولت سیزدهم، خودکفایی در این محصول استراتژیک است، بنابراین به نظر می‌رسد با زهکشی اراضی در سه استان شمالی گیلان، مازندران و گلستان به این هدف نائل شد.
پیش‌بینی‌های فائو و وزارت جهاد کشاورزی همچنین نشان می‌دهد، امسال 9 تا 9.5 میلیون تن گندم در کشور تولید شده هر چند که تاکنون 6.5 میلیون تن از این محصول توسط دولت خریداری شده است.
با این حال مصرف سالانه کشورمان 12 میلیون تن گندم است که به نظر می‌رسد با افزایش نرخ خرید تضمینی گندم در سال زراعی پیش رو، افزایش کشت قراردادی در 5 میلیون هکتار از اراضی آبی و دیم، کاهش قیمت کود و سم باید شاهد خودکفایی این کالای اساسی در کشورمان باشیم.