کمبود نقدینگی مانع توسعه کشت گلخانه ای

زهره افشار
خبرنگار

خشکسالی و بی‌آبی که این روزها گریبانگیر تمام کشور شده است، ضرورت توسعه کشت‌های گلخانه‌ای و تغییر الگوی کشت را بویژه در استان‌هایی که با تنش آبی بیشتری مواجه هستند دو چندان کرده است. صرفه‌جویی در مصرف آب، افزایش بهره‌وری، امکان کاشت و برداشت در تمام فصول، امکان پرورش محصولات تولیدی خارج از فصل و خارج از اقلیم، کاهش ریسک مقابله با تهدیدات و خسارات بواسطه امکان کنترل و اقدامات پیشگیرانه برای سرمازدگی و تگرگ، برخی از مزایای کاشت گلخانه‌ای است.
ایجاد سالانه 80 هکتار گلخانه در سیستان و بلوچستان
سیستان و بلوچستان استانی است که باتوجه به قرارگرفتن بخش وسیعی از آن در منطقه خشک و کمبود سالانه نزولات جوی و تبخیر و تعرق بالا، این ضرورت را حس می کند که بخش کشاورزی‌اش، مدیریت منابع آب را با جدیت اجرا کند و ضمن به‌کار‌گیری روش‌های مدرن آبیاری نوین به سمت کاهش هدررفت آبی و افزایش تولید نسبت به واحد آب مصرفی گام بردارد.وجود پتانسیل‌های بی‌نظیر در جنوب استان و اقلیم مناسب و وجود سدهای پیشین، زیردان و کهیر، همچنین امکان استفاده از آب دریا بوسیله شیرین‌سازی می‌تواند استان سیستان و بلوچستان را به کانون تولید محصولات گلخانه‌ای، سبزی، صیفی و محصولات گرمسیری تبدیل کند.
«امان‌الله طوقی» معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در گفت‌و‌گو با «ایران» تصریح کرد: توسعه کشت گلخانه‌ای بویژه در جنوب استان یکی از سیاست‌های جهاد کشاورزی است.
وی با اشاره به وجود 340 هکتار گلخانه در سیستان و بلوچستان افزود: این میزان گلخانه، تولیدی در حد 45 هزار تن گوجه فرنگی، خیار، فلفل‌دلمه‌ای، بادنجان و توت فرنگی داشته است.وی افزود: در سال زراعی جاری هدفگذاری ما درکمیته متشکل از نمایندگان جهاد کشاورزی، نظام مهندسی کشاورزی، منابع طبیعی و مدیریت امور اراضی و دیگر دستگاه‌های زیر بخش کشاورزی توسعه کشت گلخانه‌ها به میزان 80 هکتار بود که خوشبختانه محقق شده و ما برای سال زراعی 1401-1402 هم همین میزان را هدفگذاری کردیم که مقدمات کار از پیش فراهم شده است.
وی خاطرنشان کرد: امسال برای نخستین بار کشت قراردادی را به گلخانه‌ها وارد کردیم و یک سرمایه‌گذار با صاحبان 18 هکتار گلخانه برای کشت بادنجان قرارداد بسته و ضمن تأمین نهال و سایر نهاده‌های لازم بنا دارد محصول تولیدی را به کشورهای روسیه و حاشیه خلیج‌فارس صادر کند.
وی همچنین با اشاره به اینکه برای ایجاد هر مترمربع گلخانه از 800 هزار تومان تا یک میلیون و 500هزارتومان هزینه لازم است، تصریح کرد: دولت با هدف ایجاد انگیزه برای گلخانه‌داران برای هر مترمربع در حد همین میزان تسهیلات با نرخ سود 8 درصد اعطا می‌کند.وی خاطرنشان کرد: هر چند ایجاد گلخانه در فضایی کمتر از 3240 مترمربع اقتصادی نیست اما ما از ایجاد گلخانه‌های کوچک در کنار گاوداری یا مزارع کوچک نیز حمایت می‌کنیم.
وی در همین حال تصریح کرد: هر چند با ایجاد گلخانه 90 درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود اما برای ایجاد گلخانه نیاز به آب حداقلی نیز هست و در واقع هر مترمربع گلخانه حداقل نیاز به 7دهم لیتر بر ثانیه نیاز آب دارد و اینگونه نیست که هرجا بخواهیم گلخانه ایجاد کنیم.
وی همچنین از طرح ایجاد سایبان برای محصولاتی مانند موز خبر داد و گفت: این طرح نیز به‌عنوان طرحی که زمینه کاهش 20 درصدی مصرف آب را فراهم می‌کند در دستور کار بخش کشاورزی سیستان و بلوچستان قرار دارد. سایبان می‌تواند ضمن کاهش مصرف آب، محصولات را از گزند تگرگ و آفتاب‌سوختگی نیز حفظ کند.
به گفته وی برای ایجاد هر مترمربع سایبان 80 هزار تومان تسهیلات کم‌بهره در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد.وی در پاسخ به این پرسش که چرا استقبال کشاورزان برای ایجاد گلخانه کمرنگ است، توضیح داد: ایجاد گلخانه هزینه نسبتاً بالایی دارد و در فرهنگ مردم استان گرفتن تسهیلات کمتر مورد توجه است.
توسعه گلخانه‌های مدرن در خوزستان
«محمد حسنی‌نسب» معاون باغبانی جهاد کشاورزی خوزستان نیز به «ایران» گفت: استان خوزستان دارای 263.3 هکتار سطح زیر کشت گلخانه با تولید 8300 تن سبزی و صیفی و 54 میلیون شاخه گل و گیاهان زینتی و 267 میلیون نشاء است.عمده محصولات تولیدی استان خوزستان خیار، توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای، رز، انواع گل‌های شاخه بریده و نشاء سبزی و صیفی است.
در سال‌های گذشته بخش عمده گلخانه‌های استان خوزستان از نوع سنتی بوده که با توجه به اعطای تسهیلات گلخانه‌ای و تسهیل در صدور پروانه تأسیس گلخانه‌ها، توسعه گلخانه‌های مدرن در سطح استان در حال افزایش است.به گفته وی خوزستان در سال 1400 با توسعه 58 هکتار گلخانه، رتبه ششم توسعه گلخانه‌ای کشور را کسب کرده است.
سالانه بیش از هزار تن محصول گلخانه‌ای شامل فلفل‌دلمه‌ای، گوجه‌فرنگی و توت‌فرنگی به کشورهای روسیه، اوکراین و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شود.
وی همچنین در مورد استقبال سرد کشاورزان از ایجاد گلخانه گفت: به‌دلیل سرمایه‌گذاری اولیه بالا، بسیاری از کشاورزان قادر به احداث گلخانه نیستند.
حسنی‌نسب با اشاره به اینکه تأمین آب باکیفیت از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی توسعه گلخانه‌ها است، تأکید کرد: البته با اعطای تسهیلات کم‌بهره با مدت زمان بازپرداخت طولانی می‌توان این افراد را برای ساخت گلخانه ترغیب کرد که این مهم توسط سازمان جهاد کشاورزی در حال انجام است.
همچنین با استفاده از سازه‌های سبک نظیر سایبان با هزینه ساخت کمتر و قابلیت اجرا در مناطق مختلف استان می‌توان توسعه گلخانه‌ها را تسریع کرد.وی تصریح کرد: با توجه به اینکه گلخانه محیطی با قابلیت کنترل و مهیا کردن شرایط محیطی مناسب به منظور تولید محصولات کشاورزی است، در تمامی مناطق استان خوزستان قابل توسعه است.وی خاطرنشان کرد: انتقال کشت‌های مختلف نظیر سبزی و صیفی بخصوص کشت‌های آب‌بر از فضای باز به گلخانه که باعث افزایش تولید در واحد سطح و صرفه‌جویی در مصرف آب می‌شود از اولویت‌ها و اهداف مجموعه وزارت جهاد کشاورزی است که طبق برنامه توسعه پنج ساله، تا سال 1405، 260 هکتار به سطح گلخانه‌های استان افزوده می‌شود.
100 درصد خیار گلخانه‌ای جنوب کرمان به روسیه می‌رود
در همین حال «صادق حسین‌زاده» معاون باغبانی سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان هم به «ایران» گفت: در حال حاضر 2 هزار و 550 هکتار گلخانه در منطقه وجود دارد که انواع خیار، فلفل رنگی، گوجه‌فرنگی و بادنجان در آن تولید می‌شود. به گفته وی در سال زراعی جاری تاکنون 459 هزار تن انواع محصول در گلخانه‌های جنوب کرمان تولید شده که 100 درصد محصول خیار آن تاکنون به روسیه صادر شده است.وی تأکید کرد: از سال زراعی پیش‌رو یعنی مهرماه 1401 تمام محصولات گلخانه‌ای صادراتی باید گواهی بهداشتی داشته باشند و به هیچ محصولی بدون این گواهی اجازه صادرات داده نمی‌شود و پس از آن تمام محصولاتی که به بازار داخلی روانه می‌شوند باید این گواهی را داشته باشند.
وی دلیل استقبال نکردن کشاورزان برای ایجاد گلخانه را قیمت بالای تمام شده برای گلخانه عنوان کرد و گفت: در حال حاضر تنها برای ایجاد سازه یک هکتار (10 هزار مترمربع) گلخانه باید حدود 8 میلیارد تومان هزینه کرد و سرمایه در گردشی حدود 60 میلیون برای بذر در اختیار داشت و بررسی‌های ما نشان می‌دهد در 5 سال اول راه‌اندازی گلخانه سود آنچنانی نصیب کشاورز نمی‌شود، به همین دلیل کمتر کشاورزی به این بخش وارد می‌شود.
دست خالی کشاورز و هزینه بالای تأسیس گلخانه
با وجود مزایای کشت گلخانه‌ای، کشاورزان به‌دلیل وجود پاره‌ای مشکلات مانند بالا بودن هزینه‌های تولید و مشکلات گرفتن تسهیلات و نبود بازار ثابت صادراتی با چالش‌هایی مواجه هستند.
«عبید شهنوازی» یکی از گلخانه‌داران خاش سیستان و بلوچستان به «ایران» گفت: در حال حاضر قیمت پلاستیک برای بسته‌بندی محصول و نهاده‌هایی مانند بذر به قدری بالا رفته که قیمت تمام شده محصول برایمان بسیار بالا است و از طرفی با شرایط تورمی کشور تقاضا برای محصول هم پایین آمده است.
وی افزود: نسبت به چهار سال قبل قیمت پلاستیک 15 برابر شده و این در حالی است که قیمت خرید محصولات ما تنها دو برابر شده است. ما در بهترین شرایط خیار درجه یک را حدود 5 تا 7 هزار تومان می‌فروشیم.
بسیاری از گلخانه‌داران خاش به‌دلیل نبود گازکشی با مشکل گاز مواجه هستند درحال حاضر سهمیه گاز برای هر یک هزار مترمربع تنها 18 هزار لیتر در یک دوره است که با این میزان گاز ما نمی‌توانیم دمای مورد نیاز گلخانه را مهیا کنیم و این روی تولیدات ما اثر منفی دارد.