چین نفت ایران را جایگزین امریکا کرد

گروه اقتصادی / داده‌ها و گزارش‌های قابل استناد نشان می‌دهد که چین واردات نفت ایران و ونزوئلا را جایگزین نفت امریکا کرده و همین موضوع در روزهای اخیر موجب تشدید خشم امریکایی‌ها از شکست پروژه تحریم‌های نفتی بویژه برنامه صفر کردن صادرات نفت ایران شده است. به طوری که «مایک پمپئو» وزیر خارجه سابق امریکا چند روز قبل در توئیتر، نسبت به تداوم فروش نفت ایران به چین موضع‌گیری کرد و با ناکام ماندن کارزار «فشار حداکثری» علیه ایران، خواستار تشدید تحریم‌ها شد. وزیر خارجه دولت دونالد ترامپ درحالی علیه مراودات نفتی تهران و پکن ابراز خشم کرده که چین در ماه‌های اخیر حتی یک بشکه نفت هم از امریکا وارد نکرده است. به این ترتیب، امریکایی که قرار بود صادرات نفت ایران را صفر کند، امروز خود بازار چین را از دست داده است.
منابع متعددی گزارش می‌دهند که چین در همین مدت واردات نفت ایران را چند برابر افزایش داده است. از جمله منابعی که این موضوع را تأیید می‌کند، گمرک چین است. داده‌های گمرک چین نشان می‌دهد که طی یک سال اخیر ایران توانسته صادرات خود به چین را نسبت به سال گذشته افزایش قابل توجهی دهد و رکورد جدیدی برای پس از تحریم‌ها به ثبت برساند.

افزایش 2 برابری واردات در آمار گمرک
براساس داده‌های گمرک چین، واردات نفت این کشور از مالزی دو برابر شده و به رکورد 794000 بشکه در روز رسیده است. رویترز با بیان اینکه واردات از مالزی که اغلب به عنوان نقطه انتقال نفت ایران، ونزوئلا و اخیراً روسیه در دو سال گذشته مورد استفاده قرار می‌گیرد، نسبت به سال گذشته تقریباً دو برابر شده و به 3.37 میلیون تن یا 794000 بشکه در روز رسیده، می‌نویسد: «این بالاترین رکورد است. این گمرک در ماه گذشته هیچ وارداتی از ونزوئلا یا ایران گزارش نکرده است اما شرکت علوم و صنعت هوافضای چین (CASIC) از اواخر سال 2020، انتقال 25 میلیون بشکه نفت خام ونزوئلا را به چین ثبت کرده که گمرک چین گزارشی از آن ارائه نکرده است.»
شرکت‌های نفتی دولتی از اواخر سال 2019 به دلیل ترس از تحریم‌های ثانویه ایالات متحده از اعلام خرید خودداری کرده‌اند. اما این خرید در بازار خاکستری انجام شده است و رویترز با اشاره به این موضوع عنوان می‌کند: «افزایش خرید نفت از روسیه و ایران واردات نفت امریکا را به صفر رسانده و عرصه را بر آنگولا و برزیل نیز تنگ کرده است.»
افزایش واردات نفت ایران توسط چین درحالی در آمار گمرک آن تأیید می‌شود که میزان واردات نفت ایران توسط چین در سال پس از خروج امریکا از برجام به ۱۰۰ هزار بشکه در روز سقوط کرد و چین حاضر نبود برای مراوده با ایران کوچک‌ترین هزینه‌ای بپردازد. رسانه‌های بین‌المللی با استناد به آمار منابع ثانویه اخیراً عنوان کردند که صادرات نفت ایران به چین معادل ۷ درصد از کل واردات نفت چین و بیش از ۷۵۰ هزار بشکه در روز است. چین بزرگترین خریدار نفت ایران است. در همین حال، چین از پایان سال ۲۰۲۱ میلادی تاکنون واردات ۳ محموله نفت از ایران را به‌صورت رسمی اعلام کرده است. این حرکت به نوعی مخالفت چین با تحریم نفت ایران و تحریم‌شکنی این کشور قلمداد می‌شود.

عربستان، روسیه را در بازار نفت چین کنار زد
اگرچه شناسایی محموله‌های نفتی در بازار چین سخت شده و با تحریم روسیه و ایران، نمی‌توان آمار دقیقی از میزان واردات نفت این دو کشور ارائه کرد اما داده‌های گمرک چین نشان می‌دهد که واردات نفت چین از روسیه در اوت، ۲۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال میلادی گذشته افزایش یافته اما ماه پیش، عنوان بزرگترین صادرکننده نفت برای نخستین بار در چهار ماه گذشته، به عربستان سعودی رسیده است.
واردات نفت روسیه شامل نفتی که از طریق خط لوله سیبری شرقی اقیانوس آرام و به صورت دریابرد از بنادر اروپایی و خاور دور روسیه ارسال شد، در ماه میلادی گذشته به ۸.۳۴۲ میلیون تن معادل ۱.۹۶ میلیون بشکه در روز رسید که در مقایسه با رکورد دو میلیون بشکه در روز در مه، اندکی کاهش داشت. رویترز می‌نویسد که واردات نفت روسیه به چین با ادامه خرید نفت ارزان روسیه از سوی پالایشگاه‌های خصوصی، افزایش یافت و سهم صادرات از غرب آفریقا و برزیل را کاهش داد. چین، بزرگترین خریدار نفت روسیه است اما با این حال، عربستان سعودی با صادرات ۵۸.۳۱ میلیون تن نفت از ژانویه تا اوت، بزرگترین صادرکننده نفت به چین بوده و صادرات روسیه به چین در همین مدت، ۵۵.۷۹ میلیون تن بوده است. البته در همین حال، گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که واردات نفت به چین، در ماه اوت بر مبنای سالانه ۹.۴ درصد کاهش پیدا کرد که ناشی از اختلالات پالایشگاه‌های دولتی و تولید کمتر پالایشگاه‌های خصوصی به دلیل حاشیه سود ضعیف بود. خرید چشمگیر نفت روسیه توسط واردکنندگان چینی، به ضرر صادرکنندگان رقیب شامل آنگولا و برزیل شده و صادرات این دو کشور به چین در اوت بر مبنای سالانه به ترتیب ۳۴ درصد و ۴۷ درصد کاهش یافت.

بازپس‌گیری سهم بازار نفت
پس از تحریم‌ها پس از حمله روسیه به اوکراین در اوایل سال‌جاری، بازار شاهد انتقال حجم زیادی از نفت روسیه از اروپا به آسیا بود؛ اما آنطور که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید سهم بازار ایران در چین پیش و بعد از این بحران تغییری نداشته است. این موضوع، با خبرسازی‌هایی در مورد نحوه حفظ بازار چین و تخفیف‌های 5 الی 7 دلاری ایران برای رقابت قیمتی با روسیه همراه بوده اما برخی از منابع آگاه با رد این موضوع از تعامل ایران و روسیه در بازار نفت چین می‌گویند.
در همین حال، براساس آخرین گزارش اوپک، تولید نفت ایران نسبت به پیش از تنش نظامی بین روسیه و اوکراین نه‌تنها کاهش نداشته که بیشتر نیز شده و از همین رو ایران نه‌تنها سهم خود از بازار نفت چین را از دست نداده که این سهم افزایش نیز داشته است. البته ایران برای بازپس‌گیری سهم بازار نفت خام و میعانات گازی نه تنها در چین بلکه در بازارهای دیگر مانند ونزوئلا ابتکاراتی را اجرایی کرده که منجر به بازارسازی و بازپس‌گیری سهم بازار شده است. این امر برخلاف هدفگذاری امریکا برای صفر کردن صادرات نفت ایران بوده و این پروژه را شکست داده است.


​​​​​​​امضای قرارداد توسعه فاز دوم میدان مشترک یادآوران با شرکت چینی ساینوپک
افزایش صادرات نفت ایران به چین درحالی رقم می‌خورد که گسترش تعاملات نفتی دو کشور تنها به صادرات و واردات محموله‌های نفتی خلاصه نمی‌شود. دو کشور در یک سال اخیر در حوزه گسترده‌تری تعاملات نفتی برقرار کرده‌اند و آنطور که وزارت نفت در گزارش عملکرد یک ساله خود عنوان کرده، مذاکرات فنی-اقتصادی و قراردادی با شرکت چینی ساینوپک برای توسعه فاز دوم میدان مشترک یادآوران پایان یافته و قرارداد افزایش تولید از ۱۱۰ به ۲۱۰ هزار بشکه در روز پاراف شده است. به این ترتیب شرکت‌های چینی بزودی وارد بحث سرمایه‌گذاری و توسعه صنعت نفت ایران نیز خواهند شد.