حادثه سقوط هواپیمای فرماندهان تکرار فاجعه هفتم تیر

اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری

​​​​​​​پس از اجرای موفقیت‌آمیز عملیات ثامن الائمه و شکست محاصره آبادان، در7مهر ماه 1360 گروهی از فرماندهان عالی‌رتبه نظامی، شامل سرتیپ ولی فلاحی، ریاست ستاد مشترک ارتش که پس از عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری، اختیارات فرماندهی کل نیروهای مسلح را نیز با حکم امام خمینی(ره) برعهده داشت، سرهنگ خلبان جواد فکوری، فرمانده نیروی هوایی ارتش، سرهنگ موسی نامجو، وزیر دفاع، سردار یوسف کلاهدوز قائم مقام فرمانده کل سپاه پاسداران و برادر محمد جهان‌آرا فرمانده سپاه خرمشهر، برای ارائه گزارش عملیات خدمت امام(ره) با یک فروند هواپیمای سی-130، عازم تهران بودند که درنزدیکی فرودگاه مهرآباد به‌دلیل قطع یکباره و کامل برق هواپیما و خاموش شدن هر 4 موتور آن، دچار سانحه شده و به شهادت رسیدند. این هواپیما حامل پیکر 32 شهید و 77سرنشین بود که 27 نفر از این تعداد مجروح جنگی بودند. 19 نفر از سرنشینان از جمله خلبان و کمک‌خلبان از این سانحه جان به در برده و 58 نفردیگر به شهادت رسیدند.
شهادت برجسته‌ترین فرماندهان نظامی در آن مقطع، هفت تیر دیگری بود که ستاد مشترک، نیروی هوایی، وزارت دفاع و بخش‌هایی از سازمان رزم سپاه پاسداران را با خلأ مدیر مواجه کرده و بر روند برنامه‌های دفاعی کشور تأثیر گذاشت؛ تا آنجا که طرح عملیات آزادسازی خرمشهر ۸ ماه به تعویق افتاد. به‌دلیل اهمیت موضوع بلافاصله شایعه خرابکاری درسیستم برق هواپیما برسرزبان‌ها افتاد و از آنجا که این حادثه در فصل ترورهای منافقین اتفاق افتاده بود، این شایعه تا حدودی باورپذیرشد. از این‌رو کارعلت‌یابی سانحه به یک تیم پاکستانی که دارای هواپیماهای مشابهی هستند، سپرده شد. آنان پس از ارزیابی‌های دقیق و کارشناسی ضمن نادر و پیچیده دانستن حادثه احتمال عمدی بودن آن را تأیید نکرده و دلیل آن را خطای انسانی اعلام کردند. در این حادثه آنچه دارای اهمیت است، از دست دادن ذخیره‌ای از تجارب نظامی همراه با تعهد مسئولانه، درشرایطی که کشور بیشترین نیاز را بدان داشت، بود. خسارت بزرگی که جبران‌ناپذیر می‌نمود.
شهید فلاحی تنها افسری بود که با درجه تیمساری درمجموعه ارتش باقی مانده و بلافاصله درگیر تأمین امنیت شهرها واستان‌های ناامن بود. او فارغ از اظهارات تند برخی ظاهربینان به سربازی برای کشور عینیت بخشید و زیر رگبار توهین و تهمت‌ها، صادقانه به خدمت پرداخت. مشی وی اعمال خشونت علیه شورشیان، حتی جدایی‌طلبان نبود درعین حال از استقلال و تمامیت کشور نیز ذره‌ای پا پس نمی‌گذاشت. متانت وی با طمأنینه وعلم و دانش درآمیخته و از وی چهره‌ای باصلابت و ابهت در نزد همگان ترسیم می‌کرد.
شهید فلاحی پس از پیروزی انقلاب ابتدا به سمت فرماندهی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران منصوب شد و از آغاز جنگ ایران و عراق در جبهه‌ها حضور دائم داشت. وی به‌دلیل شایستگی‌ها و مقبولیت نزد نظامیان و سیاسیون در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۳۵۹ به سمت کفیل ریاست ستاد مشترک ارتش برگزیده شد و تا لحظه شهادت در همین سمت باقی بود. وی برخلاف گفته‌های برخی از تندروان، به‌دلیل مخالفت‌هایش با حکومت پهلوی از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۲ چهار بار به زندان افتاد، اما به‌دلیل تفکر والا و دانش بالایی که داشت از افسران زبده ارتش قبل از انقلاب بوده و همان زمان نیزهمواره مورد احترام فرماندهان ارشد ارتش بود. شهید فلاحی تجربه ناظر صلح سازمان ملل در آتش‌بس ویتنام، از سال ۱۳۵۱ تا اواسط ۱۳۵۳ را داشت و پس از ارتقا به درجه سرتیپی به شیراز منتقل و به‌عنوان معاون فرماندهی مرکز پیاده شیراز مشغول به کار شد. حضور وی در شیراز همزمان با اوج فعالیت‌های مردم بر ضد حکومت پهلوی، به رغم دستور مافوق، برقراری حکومت نظامی در شیراز لغو و نیروهای ارتش از خیابان‌ها جمع شدند و وظیفه اجرای این حکم به شهربانی داده شد.
پس از انقلاب وقتی شماری از نیروهای احزاب جدایی‌طلب به پادگان‌های ارتش و ژاندارمری در مهاباد، سنندج، بانه، مریوان و دیگر شهرهای کردستان یورش بردند و آنها را محاصره کردند، فلاحی در جایگاه فرمانده نیروی زمینی با همراهی سه گردان از نیروهای لشکر یکم پیاده تهران رهسپار منطقه شد و از سقوط پادگان سنندج و گسترش حوزه نفوذ جدایی‌طلبان جلوگیری کرد.با شروع جنگ به‌دلیل نبود توان رزمی و عملیاتی در یگان‌های آسیب‌دیده ارتش و نابسامانی شرایط سیاسی کشور، با مدیریت وی توان رزمی نیروها برای زمینگیر ساختن ماشین جنگی عراق و جلوگیری از پیشروی آن در غرب وجنوب هزینه شد. البته این راهبرد، که به گونه چکیده می‌توان آن را «جنگیدن با آرامش و درنگ بر پایه دانش نظامی» نامگذاری کرد به مذاق بسیاری خوش نمی‌آمد و به همین دلیل فلاحی از سوی برخی به بی‌عملی و ناآزمودگی متهم می‌شد. با این حال فلاحی توانست در سال اول دشمن را در غرب متوقف و در خوزستان نیز زمینگیر کند.