تحقیر دیگری با بی دقتی در گزینش واژگان

دکتر نفیسه حشمتی مولائی
روانشناس

​​​​​​​برخی مواقع برحسب عادت یا خطا ممکن است کلماتی را به زبان بیاوریم که برای ما خیلی مهم نباشند؛ اما آسیب آن به افرادی برسد که این موضوعات برایشان به دلایلی دارای اهمیت است. اینکه واژگان ما چه بار معنایی داشته باشد، مهم است؛ از این‌رو در انتخاب مناسب لغات، بی‌تردید داشتن دانش و ادب تعیین‌کننده است. ممکن است برای یک مادر که منتظر به دنیا آمدن فرزندش است، در آن دوره خاص، خیلی مهم باشد که او را باردار یا حامله بنامیم؛ چرا که این نام با خود بار زحمتی که بر دوش اوست، همراه دارد؛ در چنین شرایطی شاید به کار بردن اصطلاح زیبای دوجان (دارای دوجان) برای او دلنشین‌تر باشد. برای یک خانم که فرزندانی را پرورش داده و به آنها عشق ورزیده؛ اما خودش آنها را به دنیا نیاورده، شنیدن اصطلاح نازیبای مادرخوانده یا بدتر از آن واژه نادلپذیر نامادری، بسیار دردناک است و با استفاده نکردن از این واژه هم سطح احترام و ادب خود را نشان داده‌ایم؛ هم به چنین شخصی با کلامی گزنده آسیب روانی نرسانده‌ایم.
 یکی دیگر از این واژگان نامناسب این است که در شوخی‌هایمان از واژه تیمارستان استفاده کنیم؛ به گونه‌ای که جنبه تحقیر و تمسخر داشته باشد و آن مکان را جای بسیار بدی جلوه دهیم. چندین نفر از مراجعانم را می‌شناسم که به دلیل این نوع شوخی‌های نابجا و سوگیری‌های اشتباه مردم، خجالت می‌کشند که بگویند سابقه بستری موقت در بیمارستان روانی را داشته‌اند و از اینکه قسمتی از گذشته‌شان حتی در حد چند روز را در این مکان گذرانده‌اند، بسیار احساس شرمساری می‌کنند و این موضوع حتی روی سطح عزت نفس آنها اثر نامطلوب گذاشته است.
مورد مشابه دیگر جملات و عبارات ناپسندی است که بعضی از افراد درباره درمان‌های سلامت روان به کار می‌برند و در جامعه جا افتاده است که اگر کسی نزد روانشناس برود، روانی است و این موضوع سبب آن می‌شود که بسیاری از مردم از ترس اینکه مبادا به آنها واژه روانی یا دیوانه اطلاق شود، از مراجعه به مشاور یا روانشناس اجتناب ‌کنند و خیلی از مسائل‌شان، که با یک مشورت گرفتن از متخصصان در زمان مناسب می‌توانست به خوبی حل شود، به دلیل این اجتناب‌های نابجا به مشکلاتی وخیم و بزرگ تبدیل شود. این در حالی است که همان طور که سلامت جسم ما اهمیت دارد و در صورت بیماری جسمی، به پزشک مراجعه می‌کنیم، در صورت بروز مشکلات روانی، نیز باید به روا‌نشناس یا روانپزشک یا سایر متخصصان حوزه سلامت روان مراجعه کنیم. این مشکلات ممکن است به علت‌های مختلفی مثل سوگواری، طلاق یا استرس زیاد و... رخ داده باشد و بسته به نوع آن بیماری و شرایط بیمار، طول درمان و همچنین نوع درمان، متفاوت شود و در برخی موارد ممکن است نیاز باشد تا فرد، چند روزی در یک بیمارستان روان بستری باشد؛ همان طور که وقتی فردی مثلا دچار بیماری کلیه یا کبد یا... می‌شود، ممکن است مدتی در بیمارستان بستری باشد.
یادمان باشد دقیقاً همان طور که پس از بهبود بیماران جسمی، بیمار بهبودیافته را بیمار نمی‌انگاریم، در مورد بیماران حوزه روان نیز نباید آنها را پس از درمان، به چشم بیمار ببینیم و از واژگان تحقیرآمیز درباره‌شان استفاده کنیم. اینکه واژگان مناسب را بشناسیم و زبان روزمره ما فاقد واژگان آسیب‌زا باشد، هم تحت تأثیر تربیت خانوادگی است؛ هم نیاز به فرهنگسازی عمومی دارد، که نقش رسانه‌ها در این امر، بسیار دارای اهمیت است. اینکه چطور صحبت می‌کنیم و چقدر در انتخاب واژگان خود گزینش مناسبی داریم، نشان‌دهنده میزان رشد روانی و اجتماعی ما است و بهتر است در رشد دادن خود در این حیطه کوشا باشیم که سعدی شیرین سخن می‌گوید:
تا مرد سخن نگفتـه باشد
عیب و هنرش نهفته باشد