نگاهی به کلیپ تازه منتشر شده  دختر همسایه

ناهید سلیمی
پژوهشگر
در ایران پس از انقلاب اسلامی به‌تبع اسلامی شدن جامعه و الگوی حاکمیت، بحث زنان همیشه به‌عنوان یکی از تبیین‌کنندگان اصلی دال مرکزی جمهوری اسلامی و سوژه‌ای عمیقاً دیگری‌ساز مطرح بوده است. جایگاهی که سال‌های اوایل پیروزی انقلاب، زن مسلمان شیعه را یک‌صدا در برابر گفتمان غرب‌زدگی قرار داد اما در ادامه مبدل به دال گفتمانی جریان‌های سیاسی داخلی در برابر یکدیگر شد. به طوری که مسأله زن مسلمان ایرانی در این رویکردِ سیاسی شده به مرور از جایگاه اصیل خود به‌عنوان بخشی از نظام مسائل جامعه که نیازمند شناخت دقیق در عرصه‌های مختلف عمومی و خصوصی بود دور شده و در مخاصمه‌های گفتمانی گم شد. در این وضع، تبدیل شدن مسأله زن به حیثیت سیاسی خرده‌گفتمان‌های جمهوری اسلامی، در توزیع حقوق و تکالیف دوگانه جنسیتی زن–مرد باعث شد نیازهای نوظهور زنان در فرایندهای سیاسی و فرهنگی، بدون دقت مسأله‌شناسانه، در قالب‌های از پیش تعیین شده گفتمانی راه‌حل دریافت کند.
از طرف دیگر در سال‌های اخیر در تمام زمینه‌هایی که با دوگانه زن-مرد مواجه بوده‌ایم، با تحدید حداکثری زنان در مناسبات اجتماعی و تکلیف‌گرایی مفرط نسبت به زنان مواجه شده‌ایم. موقعیت‌هایی که بالعکس، در متون دینی غالباً تکالیفی دوگانه هم برای زنان و هم برای مردان دریافت کرده‌اند؛ زمینه‌هایی مانند حجب و حیا در جامعه یا تکالیف خانوادگی. بر اساس این دو ابَروضعیت موجود در فضای راهبری مسائل زنان، جریان‌های حاضر در بدنه اصلی حاکمیت سیاسی و فرهنگی که ابتناء بیشتری به جریان و سریان دین به متن جامعه دارند نیز در حوزه زنان درگیر استانداردهای دوگانه‌ای شده‌اند که حدود حقوق و تکالیف زنان را صرفاً در قالب پاسخ‌های سیاسی به وقت مقتضی می‌دانند و ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های اعلامی برای زنان را در وقت نیاز سیاسی مباح اعلام می‌کنند. یکی از نمونه‌های برجسته این رویکرد را می‌توان در موزیک ویدیوی «برای دختر همسایه» دید؛ محتوایی که جریان انقلابی، در پشتیبانی از آن، تمام‌قد ایستاد و با رجوع به استفتائاتی که از قبل هم وجود داشتند، خوانندگی و صدای آهنگین زن در این سطح را امری مجاز شمردند اما سؤالی اساسی مطرح است که اگر این سطح از آزادی با دقت در مبانی دینی، پیش‌تر برای دختران ایران منظور می‌شد آیا امروز نیاز به سرمایه‌گذاری دینی و گفتمانی بر محتوای ساخته همسایه داشتیم یا خیر؟ امری که در ساحت ورزش بانوان و تعدیل رویکردها به ورزش قهرمانی زنان و حضور زنان ورزشکار در برنامه‌های انگیزشی مانند عصر جدید، تأثیر چشم‌نوازی بر امید زخم‌خورده زنان در عرصه‌های اجتماعی گذاشت و قابلیت سرایت به سایر عرصه‌های اجتماعی بانوان را با تعمق بیشتر بر متون دینی خواهد داشت.