رشد 57 درصدی سود‌سازی صنعت کشاورزی

سعید رشیدی نوبندگانی
خبرنگار

با انتشار صورت‌های مالی میاندوره‌ای شرکت‌های کشاورزی فعال در بازار سهام، مشخص شد این شرکت‌ها توانسته‌اند به طور میانگین سود‌سازی خود را در حدود 57 درصد نسبت به 6 ماهه ابتدایی سال 1400 افزایش دهند. بر این اساس، سود خالص صنعت کشاورزی از حدود یک هزار و 965 میلیارد در نیمه نخست سال 1400، به حدود 3 هزار و 41 میلیارد تومان افزایش یافته است. بررسی صورت‌های مالی شرکت‌های کشاورزی موجود در بازار سرمایه، نشان می‌دهد درآمد‌های عملیاتی صنعت کشاورزی در همین بازه حدود 212 درصد رشد داشته است. در بخش هزینه‌ای نیز بهای تمام شده محصولات 160 درصد، هزینه‌های عمومی و اداری 91 درصد و هزینه‌های مالی 57 درصد افزایش را نشان می‌دهد.
درنمودار بالا، میانگین نرخ رشد درآمد و سودسازی شرکت‌های فعال در صنعت کشاورزی به تفکیک به نمایش درآمده است.
  ارزش افزوده گروه کشاورزی در مقایسه با سایر صنایع ناچیز است
گروه زراعت و خدمات وابسته، با 40 نماد در بازار سرمایه، نمونه‌ای از عملکرد کشاورزی صنعتی در ایران است که ترکیب شرکت‌های فعال در آن از تولید انواع محصولات زراعی و باغداری تا تولید انواع محصولات پروتئینی، شیر و دیگر محصولات مرتبط، گسترده است.
دراین گروه معاملاتی، هرچند بخش عمده و حیاتی احتیاجات جامعه تأمین می‌شود، اما ارزش افزوده فعالیت‌ها ناچیز و سود‌سازی شرکت‌ها نیز در مقایسه با سایر صنایع بسیار پایین است. همچنین شرایط موجود اقتصادی حاکم بر کشور، شرکت‌های فعال در این صنعت را ناگزیرکرده است تا برای ادامه حیات اقتصادی خود به تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر بپردازند و تولید در بخش‌های کم‌بازده‌تر را یا کنار بگذارند یا به حداقل ممکن کاهش دهند.
برخلاف تصورعموم، کشاورزی صنعتی در ایران تا حد بسیار زیادی به واردات وابسته است و در حال حاضر بهره‌وری صنعت تا حد زیادی به واسطه نوسانات نرخ ارز و محدودیت‌های بین‌المللی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.
به‌عنوان مثال در بخش زراعت و دامپروری، شرکت‌ها نیاز مبرمی به تهیه بذرهای با کیفیت و تأمین خوراک دام از طریق واردات دارند.
کارشناسان صنعت بر این باورند که در حال حاضر تولید بذر هیبرید مورد نیاز زارعین در کشور با کندی صورت می‌گیرد و به غیر از رقم ذرت بذری 704 که آن‌هم توسط کشور یوگسلاوی سابق در اختیار مؤسسات تحقیقات کشور قرار گرفته است، هنوز رقم دیگری تولید نشده و تکنولوژی تولید باکیفیت بذر در انحصار کشورهای امریکا و اروپای‌غربی باقی مانده است.
از این‌رو بیش از 90 درصد بذر هیبرید مورد نیاز کشور با ارقام وارداتی و به قیمت بالا وارد می‌شود و برای کشت در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد. آمارها نشان می‌دهد با وجود اینکه در سال‌های گذشته اقداماتی از طرف برخی شرکت‌ها برای تولید بذرهای هیبریدی صورت پذیرفته، اما در حال حاضر مقدار تولید نمونه‌های در دسترس بسیار ناچیز بوده است و تا برآورده کردن نیاز داخلی کشور راهی بسیار طولانی در پیش خواهد بود. در بخش تولید مرغ و تخم‌مرغ نیز براساس اعلام مدیران شرکت‌ها، درصد بالایی از نهاده‌های مورد نیاز اعم از خوراک مرغ، داروها و واکسن‌های مصرفی از خارج کشور و توسط شرکت‌های بازرگانی تأمین می‌شود.
آمارها نشان می‌دهد با وجود اینکه جوجه‌های مرغ گوشتی از داخل کشور تأمین می‌شود اما بخش عمده جوجه‌های تخم‌گذار به طور مستقیم از شرکت‌های اروپایی مانند هلند به کشور وارد می‌شود و تنها پرورش این محصول در ایران صورت می‌پذیرد.
براساس گزارش‌های منتشر شده از طرف شرکت‌های بورسی، شرکت‌های تولید‌کننده تخم‌مرغ بخش عمده دان، ذرت و کنجاله سویای خود را از خارج  کشور تهیه می‌کنند که سال 1401 با توجه به نوسانات نرخ ارز، تأمین آنها دشوار بوده و از این‌رو ترکیبات جیره طیور را نه بر اساس نیاز آنها بلکه بر اساس نوع مواد اولیه در دسترس انتخاب می‌کنند که این موضوع بر بهره‌وری تولید و کیفیت محصولات آنها  تأثیر‌گذار بوده است. براساس گزارش‌های میاندوره‌ای مدیران صنعت مرغ و تخم‌مرغ، محدودیت مبادلات بانکی و نوسانات نرخ ارز باعث شده در 6 ماهه نخست سال‌ جاری واردات تخم کتان کانادایی برای تولید تخم‌مرغ امگا3 و جوجه یکروزه مادر تخم‌گذار با مشکلات زیادی روبه‌رو شود و بهای تمام‌شده محصولات نیز در این شرکت‌ها افزایش یابد.
طبق گزارش‌های شرکت‌های کشاورزی فعال در بازار سرمایه، در بخش تولید شیرخام و محصولات پروتئینی نیز افزایش قیمت علوفه از روزهای پایانی سال 1399باعث شده تولید در دامداری‌ها با زیان روبه‌رو شود و بخش عمده فعالیت‌های آنها بدون بازدهی مناسب در حال انجام باشد. هرچند این مهم با توجه به افزایش قیمت شیر و پروتئین در اردیبهشت‌ماه سال‌ جاری تا حدودی مرتفع شد، اما به گفته کارشناسان به‌ دلیل عدم دسترسی  یا قیمت بالای ذرت علوفه‌ای، یونجه، کاه، تفاله چغندر، انواع کنجاله و سایر مکمل‌ها، سرمایه‌گذاری در تولید این بخش جذابیت خود را از دست داده است و طرح‌های توسعه‌ای شرکت‌ها با کندی پیش می‌رود.
در این بخش، شرکت‌ها برای تولید دام با ظرفیت ژنتیکی بالا جهت بهره‌وری بیشتر به همکاری با شرکت‌های امریکایی و اروپایی نیاز دارند و نوسانات نرخ ارز و تحریم‌ها منجر به محدودیت انتقال تکنولوژی و همچنین دشواری در انتقال تجهیزات مدرن کشاورزی به کشور شده است.