سود 70 هزار درصدی قاچاق سوخت از نیروگاه‌ها

گروه اقتصادی/ گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که حجم قابل توجهی از نفت گاز (گازوئیل) تولیدی ایران در حال خروج غیرقانونی از کشور است. رانت قاچاق این سوخت آنقدر قابل توجه شده که حتی شنیده می‌شود در حاشیه خلیج فارس، برخی از تجار برای تهیه ارز سراغ قاچاقچیان نفت گاز کشور می‌روند و ارز مورد نیاز برای واردات را از این افراد می‌گیرند. برخی از قاچاقچیان نیز با ارز حاصل از فروش نفت گاز، برخی کالاها را به‌صورت قاچاقی وارد کشور می‌کنند و از این طریق دوبرابر به اقتصاد کشور ضربه می‌زنند. برآوردهای متفاوتی از حجم قاچاق نفت گاز وجود دارد اما ارقامی در حدود 8 تا 14 میلیون لیتر در روز برای این موضوع عنوان می‌شود که عدد قابل توجهی است.
در خصوص چرایی این امر، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با اشاره به اینکه قیمت گازوئیل در ایران ۳۰۰ و ۶۰۰ تومان در هر لیتر است اما این فرآورده در کشورهای همجوار لیتری ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان فروخته می‌شود، می‌گوید: «این نشان دهنده اختلاف ۱۳ هزار درصدی قیمت و جذابیت قاچاق است.»
جلیل سالاری این مطلب را در حاشیه آخرین روز از برگزاری نمایشگاه محیط زیست بیان کرد و توضیح داد: «در همین حال، اگر پایش درستی انجام ندهیم سوخت از مسیر اصلی منحرف شده و به سمت قاچاق خواهد رفت.»
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران همچنین بیان کرد: «مصرف کنندگان عمده این سوخت دستگاه‌های متولی مانند سیمان، فولاد و نیروگاه‌ها هستند که با توجه به سهمیه دریافتی باید برچسب مصرف انرژی بگیرند و تولید آنها متناسب با مصرف انرژی و راندمان مناسب باشد.»
به گفته سالاری، یکی از مواردی که ناترازی در مصرف سوخت کشور را ایجاد می‌کند، راندمان پایین نیروگاه‌ها است. اکنون راندمان نیروگاه‌های ایران پایین است و حجم مصرف سوخت بالایی دارند. او با اشاره به اینکه امروز راندمان ۳۶ درصد و ۲۵ درصد قابل پذیرش نیست، تأکید کرد: «حجم زیادی از سوخت مایع کشور که می‌تواند در مسیر صادرات و ارزآوری باشد در سوخت‌سوزی استفاده می‌شود.»

مقایسه قیمت گازوئیل در ایران و همسایگان
ایران ارزان‌ترین نفت گاز دنیا را دارد. اما بررسی قیمت گازوئیل در کشورهای همجوار نشان می‌دهد که در کشورهایی مانند افغانستان، ترکیه و امارات قیمت این سوخت فراتر از یک دلار در لیتر است. با در نظر گرفتن نرخ دلار نیمایی، این سوخت در کشورهای همجوار بخصوص ترکیه فاصله قابل توجهی با ایران دارد. در ترکیه هر لیتر نفت گاز 1.3 دلار، در افغانستان، پاکستان و امارات نیز 1.1 دلار است که بیشترین حجم قاچاق نیز به این کشورها انجام می‌شود.
قاچاق نفت گاز از مسیر نیروگاه‌ها
اما شنیده می‌شود که تنها مسأله نیروگاه‌ها، راندمان پایین نیست و این روزها به خاطر جذابیت قاچاق بخشی از نفت گاز ارسالی به نیروگاه‌ها - و همین‌طور صنایع- از کشور به شکل غیرقانونی خارج می‌شود. یک مقام آگاه در وزارت نفت می‌گوید: «نیروگاه‌ها امسال 80درصد بیشتر از سال گذشته گازوئیل دریافت کرده‌اند. این درحالی است که 70 درصد نیز گاز تحویلی به نیروگاه‌ها افزایش داشته است. اما اکنون میزان ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها چند درصدی کمتر از سال قبل است. علت چیست؟»
او که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش نداشت، به «ایران» توضیح می‌دهد: «بررسی‌های ما نشان می‌دهد که در برخی از نیروگاه‌ها بویژه در نقاط مرزی، از هر 3 نفتکش سوخت‌رسان تنها یکی تخلیه انجام می‌دهد. 2 نفتکش دیگر سوخت ارسالی را برای قاچاق می‌برند.»
این مقام آگاه ادامه می‌دهد: «وقتی نیروگاه‌ها خصوصی باشد و سیستم پایش مناسبی نیز وجود نداشته باشد، در زنجیره ارسال نفت‌گاز به نیروگاه‌ها احتمال تخلف بسیار زیاد می‌شود. قیمت نفت گاز تحویلی به نیروگاه‌ها رقم بسیار اندک و در حدود 50 تومان برای هر لیتر که درآمد قاچاق آن نیز بسیار جذاب است.»
او با اشاره به ناترازی نفت گاز در زمستان امسال می‌گوید: «با توجه به مصرف بالای نیروگاه‌ها، در ۶ ماهه دوم و در فصل زمستان امسال ممکن است دچار ناترازی و مشکلاتی در زمینه تأمین این سوخت شویم. اکنون سوآپ غیرهمنام با روس‌ها را آغاز کرده‌ایم که هزینه‌ای ندارد؛ اما حتی واردات این سوخت دور از ذهن نیست. مسأله این است که منطقی نیست نفت گاز را با قیمت‌های بین‌المللی بخریم، در داخل عرضه کنیم و عده‌ای آن را به‌صورت غیرقانونی از کشور خارج کنند تا سود چند هزار برابری ببرند.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سود قاچاق نفت گاز از نیروگاه حدود 70 هزار درصد است. چراکه سوخت دریافتی 50 تومان در لیتر و فروش آن حداقل لیتری 35 هزار تومان است.

قاچاق خرد و کلان گازوئیل
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نیز درباره موضوع قاچاق سوخت نیروگاه‌ها می‌گوید: «زمانی که این اتفاق افتاده یعنی امکان آن وجود دارد و گزارش نهادهای نظارتی نیز نشان می‌دهد که این اتفاق افتاده، یعنی قاچاق سوخت هم در حوزه خرد و هم در حوزه کلان بویژه در گازوئیل رخ داده است.»
مالک شریعتی به ایسنا توضیح می‌دهد: «حوزه خرد به خودرو و کامیون و حوزه کلان به نیروگاه‌ها باز می‌گردد. متأسفانه ما به جای اینکه بخواهیم از سرچشمه جلوی این فسادها را بگیریم، قصد داریم دانه دانه جلوی آنها بایستیم. بنابراین بزودی با واقعی شدن قیمت سوخت نیروگاه‌ها به‌دنبال قانون مجلس، جلوی قاچاق سوخت از نیروگاه‌ها نیز گرفته می‌شود. در بازار محدود نان و آرد بر اساس آمار اعلام شده با اصلاح سیاست توزیع یارانه و جلوگیری از قاچاق، نزدیک به 4 هزار میلیارد صرفه‌جویی شده است. از نظر بنده با واقعی شدن قیمت سوخت نیروگاه‌ها، این رقم صرفه‌جویی باید به بیش از ۱۰ برابر برسد.»
گفتنی است، معاون پیشگیری ستاد مقابله با قاچاق کالا و ارز در مهرماه امسال خبر داد که «حدود ۲۶۳ درصد میزان کشفیات ناشی از قاچاق سوخت در کشور در ۶ ماهه ابتدای امسال افزایش یافته است.»
عبدالله هندیانی بیان کرد که ستاد مقابله با قاچاق کالا و ارز با هماهنگی وزارت نفت و یگان‌هایی همچون مرزبانی جمهوری اسلامی و فراجا و نیروهای امنیتی درصدد جلوگیری از قاچاق سوخت است؛ اما با توجه به اختلاف قیمت سوخت در داخل کشور با کشورهای همسایه بستر قاچاق سوخت همچنان فراهم است و با وجود کنترل‌ها، این اختلاف قیمت بالا باعث افزایش قاچاق در مرزهای شرقی و دریایی کشور می‌شود. از این‌رو کشفیات نیز در حال افزایش است. کارشناسان راهکار مقابله با این معضل را پایش و نظارت بر زنجیره توزیع و مصرف و همین‌طور اصلاح قیمت می‌دانند.