نسبت پلاتوها با کیفیت تئاتر

رضا آشفته
منتقد تئاتر

تولید تئاتر با تمرین میسر می‌شود؛ بنابراین محل تمرین یا پلاتو مؤلفه‌ای مهم و مؤثر برای تئاتر است. در یک دهه اخیر که تئاتر کشور به سمت و سوی خصوصی شدن پیش رفته است، به دلیل ازدیاد تالارهای خصوصی، تولیدات تئاتر نیز افزایش یافته است؛ در واقع نسبتی مستقیم و همسو بین تولید تئاتر و محل تمرین آن وجود دارد. محل تمرین یا پلاتو در این سال‌ها در شهرهای دارای تئاتر افزایش چشمگیری داشته، به همان دلیل ساده که باید پاسخگوی نیاز اجراها و تالارهای نمایشی باشد. منظور اینکه محل تمرین نیز به اندازه تالار نمایشی مهم است و اگر به آن بی‌توجهی شود از کم و کیف آثار نمایشی کاسته خواهد شد.
این در حالی است که شوربختانه بسیاری از پلاتو‌ها در مکان‌های غیراستاندارد ساخته می‌شود و دراختیار گروه‌های تئاتری قرار می‌گیرد. با ارزیابی کلی این پلاتوها پی خواهیم برد که بسیاری از این پلاتوها در خانه‌های قدیمی با کمی تغییر و تبدیل ساخته شده است. بی‌آنکه بدانند این مکان به دلیل استفاده برای تمرین‌های بدن و بیان باید از هوای تازه و سالم برخوردار باشد. یکی از ارکان اصلی تولید هر نمایش ظرفیت صدا و تصویر است و در نتیجه هر پلاتویی ناگزیر است که مجهز به تجهیزات نوری و صوتی باشد تا در دقایق تمرین و درصورت لزوم در اختیار گروه‌ها قرار گیرند. همچنین کف پلاتو‌ها باید از مواد ضربه‌گیر برخوردار باشد تا بازیگران هنگام تمرین‌های بدنی براحتی بتوانند حرکات لازم را به‌درستی انجام دهند و هیچ‌گونه خللی به تمرین و آسیبی به بدن آنها وارد نشود. در نهایت و در یک عبارت باید گفت برخلاف روند معمول این روزها، وجود یک چهار دیواری نسبتاً آکوستیک شرط کافی برای مناسب بودن تمرین‌های راستین تئاتر نیست. با این نگاه باید گفت اکثر نمایش‌هایی که در این سال‌ها اجرا می‌شود به لحاظ پلاتو از نسبت‌های بسامان و کارآمد برخوردار نیستند.
متأسفانه این پلاتو‌ها اغلب با مدیریت بدون تجربه فرهنگی همراه است و بالطبع عدم شناخت آنان از تئاتر و عناصرش است که زمینه‌های تولید و پرورش یک نمایش با کیفیت را ممکن نمی‌کند. تئاتر هنری هزینه‌بر است و گروه‌ها به‌دنبال صرفه‌جویی در آن هستند و این خواسته آنان را تسلیم شرایط غیر کارآمد خواهد کرد و در نهایت این‌گونه گروه‌های اجرایی از مدار بسامان تولید یک نمایش با کیفیت خارج خواهند شد. به عبارت دیگر برداشتن حمایت‌های مادی و معنوی سبب‌ساز گسترش تولیدات کم کیفیت خواهد شد.
اگر قرار است تئاتر بر فضای فرهنگی کشور حاکم باشد؛ بهتر است که از دیدگاه همه‌جانبه به آن توجه شود.
تهران و دیگر شهرهای بزرگ و کوچک با توجه به تعداد قابل توجه علاقه‌مندان جدی این حوزه نیازمند تولید و اجرای تئاتر هستند و اگر گروه‌های تئاتری در تالار‌های اجرایی مستقر نباشند و تمرین‌های خود را درون پلاتوهای مناسب و با کیفیت انجام ندهند، تولید درخوری را به صحنه نخواهند برد و به مرور این اتفاق در میزان مخاطبان تئاتر هم تأثیر معناداری خواهد گذاشت.
 بنابراین ضروری است به همان نسبت - حتی فراتر از آن - که لازم است تالار‌های نمایشی استاندارد باشد پلاتو‌ها نیز از این امر مهم برخوردار باشند. چنانچه گروه‌هایی به‌طور پیوسته و با برنامه در پلاتوهای استاندارد تمرین کنند کارشان نتیجه‌بخش است چون نمایش‌شان را از صفر تا صد در مدار درستی پیموده‌اند. چنین تولیدی همان تولید با کیفیتی است که مناسب و درخور تئاتر و فضای فرهنگی است. اگر به نیاز‌ها و ضرورت‌های تئاتر همچنان بی‌تفاوت بمانیم و این ضرورت‌ها را پشت گوش بیندازیم، پیامد منفی‌ آن کلیت تئاتر و فضای فرهنگی را مختل می‌کند. بر این اساس ضروری است که پلاتو و ساخت‌وساز آن را جدی بگیریم و در مدیریت آن با هدف و برنامه عمل کنیم؛ اینگونه مسیری درست برای تولید هر تئاتری ریل‌گذاری کرده‌ایم.