دلالی یونسکو برای کشورهای همسایه ایران

زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

​​​​​​​

یونسکو همواره دلیل ثبت جهانی میراث‌بشری ‌کشورهای مختلف را ایجاد صلح و همبستگی در میان کشورهای عضو اعلام کرده اما آیا کشورهای همسایه با ثبت میراث ایران، سرزمین مادری‌شان، به‌دنبال صلح هستند؟ اگر چنین است چرا جمهوری باکو حاضر نشد تا به پرونده ثبت ‌جهانی جنگل‌های هیرکانی الحاق شود؟ مگر نه اینکه پرونده ثبت جهانی جنگل‌های باستانی هیرکانی را ابتدا این دولت به یونسکو برد. 98 درصد هیرکانی در ایران قرار دارد و دو درصد آن در جغرافیای جمهوری باکو. وقتی ایران متوجه برنامه دولت باکو شد، شکایت به یونسکو برد و یونسکو حق را به ایران داد و از دو کشور خواست تا زنده‌ترین فسیل باستانی دنیا را در یک پرونده مشترک ثبت جهانی کند. جمهوری باکو ابتدا به این شرط که مدیر پرونده باشد پذیرفت تا پرونده مشترک ثبت شود اما چون ایران به دلیل داشتن جغرافیایی 98 درصد از تمام جنگل‌های هیرکانی شرط مدیریت این کشور را بر پرونده نپذیرفت، به پرونده الحاق نشد. باکو بعد از آن دست روی چوگان گذاشت. خیلی تلاش کرد تا چوگان را به نام خودش ثبت جهانی کند اما تلاش‌های کارشناسانی چون «فرهاد نظری» مدیر اسبق دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی اجازه نداد و باکو در نهایت چوگان در قره‌باغ را به نام خود در حافظه یونسکو ثبت کرد. جای چنین کارشناسانی قطعاً امسال در نشست یونسکو در مراکش خالی بود. کارشناسانی که ثبت ورزش‌های زورخانه‌ای به نام باکو را باعث زنده نگاهداشتن تاریخ ایران نمی‌دانند آن هم توسط دولتی که بخشی از کشور ایران را در برنامه‌های رسمی خود جزئی از کشورش می‌داند و در نامگذاری جعلی آن را آذربایجان جنوبی[!] می‌خواند. الهام علی‌اف رئیس‌جمهور باکو گفته است: «ما تمام تلاش خود را برای برقراری امنیت، توسعه زندگی و توسعه سکولار آذربایجان و آذربایجانی‌ها ازجمله آذربایجانی‌های جغرافیای ایران به کار خواهیم بست، آذربایجانی‌های ایران بخشی از مردم ما هستند.» این واکنش تنها به رئیس‌جمهور باکو محدود نیست.
قدرت حسنقلی‌اف هم که نماینده مجلس جمهوری باکوست از پیشنهاد تغییر نام «جمهوری آذربایجان» به «آذربایجان شمالی» حرف می‌زند و از ضرورت تغییر نام این کشور در قانون اساسی جدید آذربایجان می‌گوید: «اولین قدمی که ما باید برداریم تغییر نام آذربایجان است. ما (آذربایجان شمالی) فقط 20 درصد کل آذربایجان را تشکیل می‌دهیم... نام کشور ما باید آذربایجان شمالی باشد. دقیقاً مانند نام سایر ملل تقسیم شده که دارای عبارت شمالی و جنوبی هستند. معتقدم این تغییر نام، انگیزه و مشوق جدیدی برای (استقلال‌خواهی) مردم آذربایجان جنوبی خواهد بود.»
مجری تلویزیون جمهوری باکو هم در برنامه‌اش می‌گوید: «از ایران نمی‌ترسیم و از این به بعد برنامه را با سلام به آذربایجان جنوبی آغاز می‌کنیم!» آیا یونسکو نمی‌داند این سخنان دقیقاً تهدید تمامیت ارضی یک کشور است؟ آیا زمان آن نرسیده یونسکو با توجه به واقعیت‌های ملموس منطقه پرونده‌ها را بررسی کند.؟
برخورد دوگانه یونسکو
 برخورد دوگانه یونسکو با پرونده‌های میراث ناملموس به چه معنا است؟ سال‌ها است که کشور امارات به دنبال ثبت معماری بادگیرها به نام خودش است. این کشور البته به دلیل اعتراض کارشناسان ایران در سال‌های گذشته موفق به ثبت این معماری نشد اما تلاش همین کشور برای سرقت معماری ایران هم باعث شد که ایران تا به امروز نتواند معماری بادگیرها را به نام خودش جهانی کند. «استرکیش لاروش» رئیس اسبق دفتر منطقه‌ای یونسکو در اعتراض به چرایی این رفتار یونسکو گفته بود کنوانسیون 2003 در ثبت جهانی میراث ناملموس کشورها به دنبال تقارب فرهنگ‌ها است نه رقابت آنها. یعنی اگر شما بگویید من نخستین کشوری هستم که عاشورا دارم، پرونده شما رد می‌شود چون این رقابت باعث می‌شود که شما از کشورهای دیگر دور شوید در حالی که اساس اصل کنوانسیون 2003 تقارب فرهنگ‌هاست. چرا یونسکو در چنین پرونده‌ای توجه ندارد که امارات سال‌ها است مدعی سه جزیره ایرانی است و چند دهه است که به دنبال عادی‌سازی یک نام جعلی برای خلیج فارس است؟ چطور تلاش یک کشور کهن را برای جلوگیری از ثبت معماری کهن‌اش به نام یک کشور 50 ساله، رقابت می‌خواند اما مشکلی با تحریف تاریخ معماری ایران توسط امارات ندارد و تلاش‌های امارات برای سه جزیره ایرانی را نقض صلح‌طلبی یونسکو نمی‌داند؟ در حالی که این کشورها با همین تاریخ‌سازی‌های جعلی به دنبال یادگیری هستند؟