ساحل‌گردی با ویلچر در کیش

زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

باز شدن راه گردشگری دسترس‌پذیر برای افراد دارای معلولیت از ذهن مسئولان می‌گذرد؛ شاید شهرداران و وزرای راه و شهرسازی را باید در ردیف اول مسئولانی گذاشت که باید رمپی بین واقعیت جامعه معلولان و آنچه در ذهن آنها می‌گذرد گذاشت. چگونگی مناسب‌سازی و مکان‌یابی این گردشگران موضوعی بود که جمعی از مسئولان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و جمعی از فعالان گردشگری حوزه معلولان و رسانه‌ها را مسافر جزیره کیش کرد. جامعه معلولان مسافر کیش سوار ماشین‌های سیاه رنگی شدند که مخصوص تردد آنها است. رمپی از دل ماشین بیرون می‌‌آید ویلچر‌ها روی آن قرار می‌گیرند و مسافران راحت وارد ماشین می‌شوند. «علی‌اصغر شالبافیان» معاون گردشگری کشور در همین سفر از آمادگی راهنمایان گردشگری برای حوزه گردشگری دسترس‌پذیر خبر می‌دهد و مناسب‌سازی تأسیسات حوزه گردشگری و موزه‌ها را جزو برنامه‌های این معاونت تحت مدیریت خود اعلام می‌کند. به‌گفته او کیش قرار است الگویی برای سایر شهرها در میزبانی از گردشگران دارای معلولیت باشد.
میزبانی کیش از گردشگران دارای معلولیت
به اعتقاد مصطفی فاطمی، مدیرکل توسعه گردشگری داخلی، جزیره کیش شرایط مناسبی برای پذیرایی از گردشگران معلول دارد. او پیش‌تر گردشگری دسترس‌پذیر را برای معلولان و توان‌یابان در یزد برنامه‌ریزی کرده و خود می‌گوید نتیجه آن مطلوب بوده است. فاطمی، شیراز را یکی از مناسب‌ترین شهرها برای پذیرایی از این گردشگران می‌داند و تهران را بدترین شهر. او عدم همکاری شهردارها را یکی از علل دسترس نبودن شهر و جاذبه‌های شهری برای جامعه هدف می‌داند. شهردارانی که خود نیز در دوران پیری نیاز به شرایطی دارند که به اعتقاد فاطمی امروز در برنامه‌هایشان جا ندارد. فاطمی می‌گوید: «آنقدری که شهردار‌ها برای خدمات عمومی‌ هزینه می‌کنند برای مناسب‌سازی هزینه نمی‌کنند. مناسب‌سازی گاهی یک رمپ بسیار ساده است. گاهی برداشتن یک میله است، گاهی اندازه دری که تعبیه می‌شود، است. ولی بعضی از جاها هم هزینه می‌خواهد.» او ساخت سرویس بهداشتی ویژه، خرید ماشین‌های ویژه و خرید تجهیزات مثل آسانسور را ازجمله برنامه‌های هزینه‌بر گردشگری دسترس‌پذیر می‌داند و می‌‌گوید: «در تهران هیچ جایی برای پارک و سوار و پیاده شدن معلولان وجود ندارد. خیلی مسیرهای خط‌ کشی‌شده به جدول و جوی آب می‌رسد.» او اعتقاد دارد «مناسب‌سازی می‌تواند سفر با یک معلول را به سفر لذت‌بخش تبدیل کند چون به‌عنوان همراه یک معلول همیشه در اولویت هستی. همه مسیرها به روی تو باز است و لزومی ندارد ساعت‌ها در صف بازدید از موزه‌ها بمانی.» او به ورود جامعه ایران به سالمندی اشاره می‌کند که شرایط مشابه جامعه دارای معلولیت را برای جمعیت بالای متولدین دهه 50 و60 به‌وجود خواهد آورد.
اختصاص یک ساحل در کیش برای جامعه دارای معلولیت
 در یزد 18 کیلومتر پیاده‌روها برای گردشگران دارای معلولیت مناسب‌سازی شده است. مسیر هموار شده گردشگران را به آتشکده، زندان اسکندر، باغ جهانی دولت‌آباد و مسجدجامع یزد می‌رساند. به گفته فاطمی آنها کویرگردی هم دارند. آن‌طور که فاطمی می‌گوید: قرار است در کیش هم یک ساحل برای گردشگران دارای معلولیت مناسب‌سازی بشود. فاطمی تعداد جامعه دارای معلولیت در کشور را یک میلیون نفر اعلام می‌کند و از اجرایی شدن برنامه‌ها برای کمک به آنها در مسافرت ازجمله کمک هزینه سفر و تخفیف بلیت هواپیما خبر می‌دهد. او ایجاد یک اپلیکیشن مناسب‌سازی گردشگری دسترس‌پذیر را از دیگر برنامه‌های معاونت گردشگری کشور برای کمک به جامعه دارای معلولیت عنوان می‌کند.
افراد دارای معلول راه را برای سالمندان دهه 50 و 60 باز می‌کنند؟
غلامرضا رضایی‌فر، رئیس دبیرخانه هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور اعتقاد دارد آنچه امروز در کیش پی‌ریزی می‌شود و نام گردشگری دسترس‌پذیر نام گرفته است اگر به مقصد برسد مسیر را برای همه افراد جامعه که محدودیت حرکت دارند مثل جانبازان، سالمندان و هرکسی که در مقطعی از زندگی ممکن است محدودیت داشته باشد، باز می‌کند. او پدر و مادری که با کالسکه بچه در خیابان تردد می‌کند یا زنی باردار را مثال می‌زند که نیاز دارند در مسیر امن ومناسب‌سازی حرکت کنند و می‌گوید: «مناسب‌سازی محیط صرفاً برای یک قشر خاص نیست یک اصل بدیهی و یک ضرورت اجتماعی است.» او دسترس‌پذیری و اصلاح محیط را اصلی می‌داند که باید کلی برنامه استراتژیک داشته باشد. رضایی‌فر می‌گوید: «قانون جامع وجود دارد که می‌گوید تا ساختمان مناسب‌سازی نشده باشد، نباید مجوز بهره‌برداری داده شود. دستگاه‌هایی مثل وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها مکلف شده‌اند که معابر و سیستم حمل و نقل عمومی را مناسب‌سازی کنند اما یا مغفول مانده‌ یا درصدی که انجام شده نسبت به نیاز جامعه بسیار اندک است.» او ورود وزارت میراث فرهنگی به موضوع گردشگری دسترس‌‌پذیر را یک نقطه عطف خوب می‌داند و می‌گوید: «این امیدواری وجود دارد که افراد دارای معلولیت هم بتوانند مثل دیگر افراد غیر معلول از فضاهای تفریحی و مکان‌های تاریخی استفاده کنند.» رضایی‌فر هم مناسب‌سازی در تهران را کند توصیف می‌کند و می‌گوید: «چندی پیش شهردار تهران از مناسب‌سازی 200 کیلومتر از معابر تهران خبر داد. تهران 12 هزار کیلومتر معابر دارد. بنابراین سرعت مناسب‌سازی با نیاز شهر همخوانی ندارد.» او نظارت بر انجام فرایند کار را یکی از گام‌های مهم می‌داند و می‌گوید: «برای مثال گاهی دیده می‌شود در مناسب‌سازی‌ها سرامیک‌هایی که برای نابینایان طراحی و کار گذاشته شده با سلیقه پیمانکار عوض می‌شود، در نتیجه تمام آن هزینه‌ها بی‌نتیجه می‌ماند. در نهایت هم فرد نابینا وقتی دارد با عصای سفید از مسیر می‌گذرد دچار حادثه می‌شود و توی جوی می‌رود یا به مانع می‌خورد.»
توجه به تفاوت در زیرساخت‌ها برای جامعه دارای انواع معلولیت
محمداسماعیل شیخ‌قرایی، دبیر میز گردشگری دسترس‌پذیر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم از معاونت گردشگری می‌خواهد که در برنامه‌ریزی برای مناسب‌سازی بین جامعه معلولان حرکتی و جسمی و ذهنی و زیرساخت‌های مورد نیاز تفاوت قائل شود. او بخش اوتیسم را سخت‌ترین نوع معلولیت می‌داند و می‌گوید: «در یک پرواز شاهد بودم که یک فرد دارای اوتیسم 8 ساعت جیغ زد و هیچ‌کاری هم نمی‌توانستند برای او بکنند چون این افراد به صدا و بو حساس هستند. در نهایت هم مسافران با سرگیجه پیاده شدند.» او به افراد دارای سندروم داون از گروه‌های ناتوانی ذهنی اشاره می‌کند و می‌گوید در میز گردشگری دسترس‌پذیر باید همه گروه‌ها پوشش داده شوند.
ورود شرکت‌های دانش‌بنیان
او همکاری‌ با شرکت‌های دانش‌بنیان را یکی از کارهای اصلی میز گردشگری دسترس‌پذیر می‌داند و از شناسایی این شرکت‌ها خبر می‌دهد. شیخ‌قرایی به اتوبوس‌های وی‌آی‌پی اشاره می‌کند و می‌گوید: «یک فرد دارای معلولیت از عرض 40 سانت در نمی‌تواند وارد شود، بنابراین باید از در پایین ورود کند، چون در پایین یخچال دارد درست باز نمی‌شود و وقتی هم رمپ استفاده می‌کنند، شیب تند رمپ خطرآفرین می‌شود.» او از گفت‌وگو با شرکت‌های دانش‌بنیان برای ساخت بالابر پرتابل قابل حمل خبر می‌دهد و می‌گوید: «باید در سفرهای گروهی یک بالابر قابل حمل وجود داشته باشد که با فندک ماشین باز می‌شود و می‌تواند تا وزن 150 کیلوگرم را حمل کند.» شیخ‌قرایی از دیگر ملزومات گردشگری دسترس‌پذیر برای جامعه معلولان را وجود سرویس‌های بهداشتی پرتال سیار می‌داند که معلولان می‌توانند با خود حمل کنند.
بیمه‌ها گردشگران دارای معلولیت را بیمه نمی‌کنند
شیخ‌قرایی مشکل بیمه گردشگران دارای معلولیت را یکی از مشکلات جدی این قشر می‌داند و می‌گوید: «بیمه‌ها گردشگران معلول را بیمه نمی‌کنند. در یک مقطعی بیمه ملت به نام پاراتور این قشر را بیمه کرد، بعد از سه سال مدیریت عوض شد و مدیریت بعدی موضوع را لغو کرد.» او دلیل این لغو را اقتصادی می‌‌خواند و می‌گوید: «بیمه‌‌ها می‌گویند ضریب آسیب رسیدن به افراد دارای معلولیت بیشتر از یک فرد غیر معلول است بنابراین ریسک نمی‌کنند چون اعتقاد دارد ضرر می‌کنند.» او برای رویداد ملی «اپراتور گردشگری دسترس‌پذیر» 50 مسافر کیش را نفری 150 میلیون تومان بیمه کرد. مبلغی که برای بیمه یک فرد غیر معلول باید داده شود و می‌گوید: «لااقل اگر اتفاقی بیفتد بخشی از ماجرا را می‌تواند جبران کند.» به مسئولان منطقه آزاد هم اعلام کرده بود که اگر نتواند مسافران گردشگری دسترس‌پذیر را بیمه کند برنامه را اجرا نمی‌کند. آنها مسافرانی هستند که قراراست حضورشان مقدمه شروع مناسب‌سازی سواحل برای گردشگری دارای معلولیت باشد.