رشد سه برابری آمار مهاجرت جهانی دانشجویی

اکرم رضایی ثانی
خبرنگار

ظهر دیروز مراسم رونمایی از سالنامه مهاجرتی ایران در سال ۱۴۰۱ برگزار شد. بهرام صلواتی مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در این نشست خبری اظهار داشت: سالنامه مهاجرتی ایران ویژگی‌های متعددی دارد، کامل‌ترین و جامع‌ترین منبعی که می‌شد برای آمار مهاجرت در ایران تهیه کرد این سالنامه است. طبق آماری که ما تهیه کرده‌ایم و در این سالنامه جمع‌آوری شده است، آمار افراد ایرانی در کشورهای مقصد ۲ میلیون و ۸۶ هزار نفر است اما نکته قابل توجه این است که آمارهای شورای عالی ایرانیان خلاف این را نشان می‌دهد. شورای عالی ایرانیان تقریباً آماری معادل ۴ میلیون نفر را اعلام کرده‌اند و این تناقض آماری جای سؤال دارد.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران خاطرنشان کرد: بسیاری از نهادها در زمینه آمار با ما همکاری ندارند، از سوی دیگر سازمان امور دانشجویان اعلام کرد ۹۵ هزار دانشجو در خارج از کشور هستند و ما نتوانستیم به این آمارها دسترسی داشته باشیم. طبق تحقیقاتی که ما انجام داده‌ایم میزان مهاجرت جهانی دانشجویان از ۲ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ به ۶،۳ میلیون نفر رسیده و ایران از این روند افزایشی بی‌نصیب نبوده، چرا که تراز مهاجرت دانشجویان از ۱۷ هزار نفر به تراز ۶۶ هزار نفر رسیده است.
صلواتی اشاره کرد: پیش‌تر روسیه مقصد دانشجویان نبوده، ولی اکنون به مقاصد مهاجرت دانشجویان اضافه شده است. نرخ رشد جمعیت دانشجویان بین‌المللی ایرانی از نرخ رشد جمعیت دانشجویان در سطح بین‌المللی سبقت گرفته است. در گذشته انگیزه تحصیلی، بورسیه تحصیل و رشته‌ها و عوامل تکنیکی عامل پیشران مهاجرت دانشجویان بوده، ولی اکنون این عوامل کمرنگ شده و عوامل رانشی غالب شده است.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران گفت: سن مهاجرت در حال کاهش است. بدین‌صورت که پیشتر خانواده‌ها در ایران بودند و فرزندان‌شان خارج. خانواده‌ها انگیزه بازگشت فرزندان به داخل کشور بودند ولی اکنون خانواده‌ها فرزندان را به خارج می‌فرستند تا آنها به فرزندان خود ملحق شوند؛ از این رو به سازمان امور دانشجویان هشدار می‌دهیم که سدی به نام آزادسازی مدرک موجب می‌شود که دانشجویان به دانشگاه‌ها نروند.
وی در واکنش به مهاجرت معکوس توضیح داد: به منظور بازگشت مهاجران به کشور از سوی معاونت علمی ریاست‌جمهوری برنامه همکاری با متخصصان ایرانیان مقیم خارج آغاز شد و طی آن ۸ هزار نفر درخواست دریافت تسهیلات و ارتباط کاری را ارائه دادند. تا مرداد ماه ۱۴۰۱ تعداد ۲۴۸۷ نفر به ایران بازگشت قطعی دارند، ولی نمی‌دانیم از این نفرات چه تعداد از کشور خارج شده‌اند زیرا برخی از آنها در رفت و آمد هستند.
صلواتی با بیان اینکه متخصصان بازگشته به ایران از کشورهای امریکا، استرالیا، کانادا، انگلستان و مالزی بوده‌اند، گفت: به‌طور کلی نرخ بازگشت نسبت به نرخ خروج پایین‌تر است.
صلواتی ادامه داد: در بخش ویزاهای استارتاپ‌ها، در سال ۲۰۲۱ از سوی کانادا تعداد ۸۰ ویزا و از سوی انگلستان ۳۰ ویزا برای استارتاپ‌های ایرانی صادر شد و این تعداد در سال ۲۰۲۲ به ترتیب ۳۰ و ۱۴ ویزا بوده است. از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ تعداد ۲ میلیون و ۸۶ ویزای دائم برای مهاجران ایرانی صادر شده است. پیوندهای خانگی موجب مهاجرت می‌شود؛ یعنی اگر یک نفر به کشوری مهاجرت می‌کرد همانند آهن‌ربا سایر اعضای خانواده جذب می‌شدند.
وی خاطرنشان کرد: در ۱۲ سال اخیر تعداد ۱۶ هزار ویزای تحصیلی و ۱۲ هزار ویزای اقامت و اجازه کار برای ایرانیان صادر شده است. لازم به ذکر است که جذابیت‌های سرزمینی از جمله‌ عدم احساس شاد بودن از عوامل مهاجرت به‌شمار می‌رود؛ از این رو باید بر روش‌های مدیریت توجه شود، ولی شاهدیم که با بی‌مسئولیتی موضوع نرخ‌گذاری آزادسازی مدارک مطرح شده است.
وی با تأکید بر اختصاص اعتبارات به برنامه همکاری با متخصصان ایرانی مقیم خارج به معاونت علمی اشاره کرد و افزود: بر اساس پیمایشی که انجام شد، ۲۴،۹درصد از مدیران ارشد و کارآفرینان میل به مهاجرت همراه با برنامه‌ریزی دارند که این میزان برای مدیران میانی ۴۲ درصد، برای کارکنان ۲۲ درصد، برای پزشکان ۱۶،۳ درصد و برای دانشجویان ۳۴،۴ درصد است.
رئیس رصدخانه مهاجرت ایران گفت: در سال ۲۰۲۱ تعداد ۲۰ هزار و ۵۰۰ نفر از ایرانیان ثبت پناهجویی جدید برای مهاجرت به بریتانیا را داشته‌اند که حالا گوی سبقت را از مردم افغانستان و پاکستان ربودند. ۱۵،۶ درصد کارآفرینان و مدیران ارشد مهاجر میل به بازگشت احتمالی به کشور را دارند و این میزان برای مدیران میانی ۱۳،۲ درصد، کارکنان ۱۳،۳ درصد، پزشکان ۲۳ درصد و دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ۹،۶ درصد بوده است.