نقش مخدوش «مادر» در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی

جبارآذین
منتقد سینما


​​​​​​​حاصل تکه پاره شدن فرهنگ و هنر و به تبع آن امکان مادی و معنوی کشور توسط سیاست و ثروت و قدرت به دو گونه آشتی‌ناپذیر و ضدملی «فرهنگ و هنر رسمی و سفارشی» و «فرهنگ و هنر ملی و مردمی» که پیامد نگاه و زندگی اشرافی و طبقاتی و دور شدن اهداف و برنامه‌های فرهنگی و هنری از فرهنگ و زندگی و خواست و سلیقه مردم و اداره امور فرهنگی و هنری و سینما و صداوسیما توسط مجریان سیاسی دولت‌ها که فاقد دانش و تخصص و تعهد فرهنگی و اجتماعی‌اند، نابسامانی و آشفتگی، هدر رفت بیت‌المال، تهی شدن تولیدات هنری، سینمایی و سیمایی از مضامین و محتواهای منطبق بر نیاز و انتظار مردم، از واقعیت‌ها و مسائل، مشکلات و باورهای اجتماعی، گسترش تضادهای طبقاتی و فقر و فساد و انحراف است. بنا داشتم به یاد و احترام و عزت و شرافت و قداست و حرمت مقام زن و مادر، یادداشتی بنویسم، ولی وقتی قطار لکنته تولیدات هنری و فرهنگی بویژه سینمایی و تلویزیونی را از نظر گذراندم، باز هم بر این نکته بارها گفته و نوشته شده که نتیجه فقر آثار هنری شایسته و درخشان درباره منزلت زنان و مادران است، متوقف شدم. چرا که از بدو تولد و راه‌اندازی سینما و تلویزیون در ایران تاکنون، به جز مواردی اندک، در میان هزاران فیلم و سریال، از تصاویری واقعی، شفاف و کامل و امیدوارانه زنان و مادران، اثری نیافتم و آنچه هم در آثار زن محور بهرام بیضایی و فیلم‌هایی مانند مادیان و...دیدم، همچنان زنان، جنس دوم با چهره‌هایی زخمی از سلطه تفکرات زشت پدر و مردسالاری و تحقیرهای اجتماعی بودند.  تولیدات هنری و سینمایی و تلویزیونی ما پر از تصاویری از زنان ستم دیده و مظلوم، رنج کشیده، تحقیر شده و ناتوان، عروسک‌های بزم آفرین و موجودات منحرف، ظلم پیشه و مخرب زندگی‌هاست و از نمایش سیمای واقعی، زیبا، توانا، قدرتمند، تأثیرگذار، سازنده و تحول‌آفرین و انسان‌ساز خبر و اثری نیست. زنان فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی، کلفت، کارگر، کتک خور، منحرف، طماع، تجمل‌گرا و مخرب‌اند. برای نمونه نگاه کنید به سریال در حال پخش«تمام رخ». اغلب زنان این سریال، مال‌پرست، فریب‌خورده، نابودگر خانواده، هوس‌باز، فریبکار و... هستند. آیا به راستی تمام زنان و مادران ایرانی اینگونه‌اند یا این فقط نیمی از تمام رخ اندکی از آنها است؛ نیم رخی نازیبا و ناپسند و نادرست، پس نیم رخ نیک و جذاب و زیبا و توانا و متعالی مادران فداکار، همسران وفادار و زنان سازنده کجا است. غریب و مغفول آثاری است که به همت هنرمندان متعلق به بخش اصلی فرهنگ، یعنی هنر و فرهنگ ملی و مردمی می‌خواهند تصویرگر تمام رخ امیدآفرین انسان‌ها و زنان ایران زمین باشند، لیکن مدافعان و ترویج‌گران نگاه هنر و فرهنگ رسمی، مجال کار و فعالیت را از آنان سلب کرده و به دست و جیب خودی‌نماها سپرده‌اند. با این اوصاف، هنرمندان و هنرهای راستین، چه زمانی قادر خواهند بود در پاسداشت مقام رفیع زنان و مادران بنویسند و آثارهنری بسازند. از زنان و مادران والامقام کشور که بهشت زیرپای آنها است برای تمام این کوتاهی‌ها و انحراف‌ها و نابخردی‌ها و ستم‌ها شرمنده‌ام، صادقانه و ارادتمندانه با قلم کوچکم، مقام بلند آنها را ارج می‌نهم و روز زن و مادر را با قلبم به آنها شادباش می‌گویم!