حامد قریب
خبرنگار
عادل تبریزی یکی از کارگردانان حاضر در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر است که پیش از این چند فیلم کوتاه ساخته و در سمت دستیار کارگردان سینما فعالیت کرده است. «گیجگاه» اولین فیلم بلند تبریزی است که در آن بازیگران مطرحی همچون جمشید هاشم‌پور، حامد بهداد، باران کوثری به ایفای نقش پرداختند. به‌گفته تبریزی این فیلم فضای نوستالژیک دارد و داستانش در ۲۰ سال قبل می‌گذرد اما موضوعش همچنان موضوع روز است. درباره «گیجگاه» و شرایط تولید آن با عادل تبریزی به گفت‌و‌گو پرداختیم.

  باتوجه به توضیحاتی که پیش از این درباره داستان فیلم داده‌اید، آیا فکر می‌کنید برای حل مشکلات و چالش‌های امروز باید به عقب برگشت و برای تفهیم این موضوع داستان خود را در گذشته تصویر می‌کنید؟
در فیلم مسأله‌ای است که خیلی به حال جامعه بخصوص بحث آموزشی مربوط بوده که اگر درباره آن توضیح بدهم داستان فیلم لو می‌رود. در این باره یک مثال می‌زنم. همیشه نگاه کردن به آلبوم عکس‌های گذشته فقط ما را به گذشته نمی‌برد. شاید نگاه کردن به آن آلبوم برای ما تلنگری باشد که حالی بهتر را به وجود آورد؛ البته برای اینکه چیزی را نسبت به حال خودمان پیدا کنیم و فقط مرور خاطرات مطرح نیست. نگاه کردن به جامعه امروز از طریق «گیجگاه» برایم همان شعاری است که برای فیلم انتخاب کردیم: «گیجگاه» فقط نوستالژیک نیست، حالی است که دیگر نیست. فیلم که دیده شود بهتر می‌توان در این باره صحبت کرد.
 آیا حالی که می‌گویید دیگر نیست را باید در نوستالژی‌ها پیدا کنیم؟
نخواستم فقط فیلمی بسازم که تنها در گذشته روایت شود. وقتی می‌گوییم حالی است که دیگر نیست این می‌تواند یک تلنگر در زمان حال باشد. شاید سادگی روابط در گذشته بیشتر بوده و زندگی‌ها راحت‌تر بوده است. در این فیلم برایم تلنگر به حال امروزمان خیلی مهم بود.
 قبل از شما نیز فیلم‌های بسیاری داشتیم که نوستالژیک بودند. اساساً نگاه شما به نوستالژی چه تفاوتی با فیلم‌های پیش از این دارد؟
در فیلم‌های کوتاهی که پیش از این ساختم، این شانس را داشتم که سلیقه خودم را پیدا کنم و فهمیدم که علاقه‌مند به ساخت چه فیلم‌هایی هستم. مرز بین درام و طنز سلیقه‌ای است که سعی کردم در گیجگاه نیز به سمت آن بروم. این موضوع در آثار کوتاهم نیز برایم خیلی مهم بود. «گیجگاه» نیز همان شکلی است که در فیلم‌های کوتاه دنبال می‌کردم. در خصوص نوستالژی باید بگویم، این اثر عنصر مهمی دارد و آن نگاه کردن به قصه از دریچه سینمای آن دوران (دهه ۷۰) است. البته فقط نگاه کردن به سینمای آن دوران موضوع فیلم نیست. سینما برایم پنجره‌ای بوده که از طریق آن قصه‌ای را روایت کنم. یعنی تأکیدم تنها روی نوستالژی نبوده است. کاراکتری که حامد بهداد در فیلم بازی می‌کند، کاراکتر خیلی مهمی است که از طریق آن می‌توانیم به مبنای روان‌شناختی و جامعه شناختی فیلم دست پیدا کنیم.
 در مصاحبه‌ای گفته‌اید که در «گیجگاه» یک نگاه اجتماعی معاصر به وضعیت امروز جامعه داشتید. باتوجه به اینکه در سال‌های اخیر فیلم‌های اجتماعی تا حدود زیادی به یکدیگر شبیه شده‌اند، برای جدا شدن از آن مدل فیلم‌ها چه ویژگی‌های تازه‌ای در این اثر وجود دارد؟
وقتی ایده فیلمنامه «گیجگاه» در سرم بود و با ارسلان امیری مشغول نگارش آن بودیم، تمرکز بر این بود که اولاً قصه در فیلم روایت شود و ما بتوانیم یک فیلم قصه‌گو داشته باشیم. همچنین می‌خواستم نتیجه به صورتی باشد که یک خانواده براحتی بتواند این فیلم را ببیند و قصه روی آنها تأثیر بگذارد. درباره بحث سینمای اجتماعی نیز باید بگویم اگر نگاه اجتماعی به جامعه امروز را در فیلم بیان کردم، یک کمبودی همیشه در جامعه و سیستم آموزشی برایم مطرح بود و می‌گفتم که در سال‌های پیش این مسأله وضعیت بهتری داشته است. به همین خاطر حس کردم قصه این فیلم مبنای خوبی است که می‌توان از طریق آن به رویکرد اجتماعی که امروز برایم مطرح است نیز از همان دریچه سینما نگاه کرد. سینما در فیلم ما خیلی مهم است. هنوز مخاطب‌هایی هستند که با شور و حال سینمای ایران در دهه ۷۰ خاطره دارند. گیجگاه سعی کرده از دل آن فیلم‌ها قصه خود را روایت کند.
 شما پیش از این فیلمساز فیلم‌های کوتاه بودید و اکنون به گفته خودتان پس از ۵ سال دنبال سرمایه گشتن بالاخره اولین فیلم بلند خود را ساختید. ورود از سینمای کوتاه به سینمای بلند با چه چالش‌هایی همراه است؟ آیا صرف داشتن استعداد در زمینه فیلمسازی می‌تواند افراد را به سینمای بدنه وارد کند یا مسائل دیگری مطرح است؟
علاوه بر ساخت آثار کوتاه، به‌عنوان دستیار کارگردان در سینما فعالیت‌های زیادی انجام داده‌ام. از سال ۸۳ با فیلم حکم آقای کیمیایی وارد سینمای ایران شدم و در آن فیلم در گروه کارگردانی بودم. آخرین فیلمی که در آن دستیار کارگردان بودم نیز فیلم «لانتوری» رضا درمیشیان بود. در این مسیر که دستیاری کردم و فیلم کوتاه ساختم، هیچوقت به این فکر نمی‌کردم که فیلم کوتاه می‌سازم برای اینکه زمینه‌ای برای ساخت فیلم بلند بشود. در آن سال‌ها به هیچ وجه برایم مرز سینمای کوتاه و بلند مهم نبوده است، برایم شور حال سینما و فیلمسازی مهم بوده است. یعنی همان قدر که سر فیلم کوتاهم انرژی می‌گذارم و خوشحالم که در حال ساخت فیلم هستم، به همان اندازه سر گیجگاه خوشحال بودم. این هیجان و عطش فیلمسازی سبب شده تا فقط به این توجه کنم که این قصه به درد فیلم کوتاه یا بلند می‌خورد. هیچوقت به این فکر نمی‌کردم فیلم کوتاه بسازم، چون در آینده می‌خواهم فیلم بلند بسازم.
درباره بحث جذب سرمایه هم اگر یک نوجوان و بچه‌ای که سن کمی دارد و عاشق سینماست را بخواهم نصیحت کنیم که برای ورود به سینما چه کار کند  به او می‌گوییم برو انجمن سینمایی جوانان، کتاب بخون، فیلم ببین، برو دانشگاه، فیلم کوتاه بساز و در نهایت یک مسیر برای او مشخص می‌کنیم. وقتی آن بچه این کارها را انجام می‌دهد، به این امید است که مسیر برایش هموار شود. ولی متأسفانه اکنون به این صورت نیست. اگر شما بروید و تمام تلاش خود را هم انجام دهید، در بحث تولید فیلم و سرمایه‌گذاری در سینما با دنیای غریبی مواجه می‌شوید. هیچوقت در زندگی بلد این کار نبوده‌ام که بدانم چطور برای یک فیلم پول پیدا کنم. بچه‌هایی که تمام زندگی خود را در سینما گذاشته‌اند دوست دارند خود سینما به آنها کمک کند ولی اکنون بسیاری از دوستانم هستند که سرمایه‌گذار پیدا نکرده و به همین دلیل نتوانستند فیلمشان را بسازند. آنها نوجوانی و جوانی و زندگی خود را به سینما دادند، عمرشان را گذاشتند تا فیلمساز شوند و تمام مراحل را با تلاش خود طی کرده‌اند. پس باید مسیر برایشان هموار شود.
 دلیل اینکه این دوستان با‌وجود داشتن استعداد و فعالیت‌های سینمایی نتوانستند به عرصه فیلمسازی وارد شوند چیست؟
این موضوع نیازمند یک کارشناسی و بحث است. ای کاش می‌شد آدم‌هایی مثل من و چند نفر دیگر جمع می‌شدیم و درباره این مسأله حرف می‌زدیم. به این موضوع باید از بالا نگاه شود. باید پرسید چگونه آدمی که در حال رفتن مسیر درست در این حرفه است، نمی‌تواند وارد شود؟ چگونه باید به این افراد کمک کرد تا مسیر برایشان هموارتر شود؟ یک فرد باید باشد و آن ۵ سالی که من به‌دنبال جذب سرمایه برای تولید فیلم بودم را از بالا نگاه و ارزیابی کند. البته من تنها نیستم و خیلی افراد دیگر در سینما هستند که با چنین مشکلی مواجه بوده و هستند. این موضوع می‌تواند یک پرونده اساسی برای مجلات یا برنامه هفت باشد. این موضوع مسأله‌ای جدی است که باید به آن توجه کرد. چراکه سرخوردگی به وجود می‌آورد.