ترانه بنی‌یعقوب
گزارش‌نویس

آیا شما از آنهایی هستید که دوست دارید در یک خانه مدرن زندگی کنید؟ از آن خانه‌های پر از پنجره، کف مرمر و کابینت ام‌دی‌اف یا شاید هم عاشق خانه‌های قدیمی هستید؛ از آن خانه‌هایی که دیوارهای ستبر اما کهنه و فرسوده دارند. شاید هم عاشق خانه‌های حیاط‌‌داری هستید که وسط‌شان یک حوض و فواره دارد و شما دوست دارید همان خانه را سر و شکلی بدهید و تویش زندگی کنید. این روزها بدجوری زندگی در خانه‌های قدیمی مد شده و تب بازسازی به جان مردم افتاده، آنهایی که می‌خواهند در یک خانه قدیمی زندگی کنند اما امکانات یک زندگی شهری و مدرن را هم داشته باشند. شما چطور؟ خانه قدیمی بازسازی شده را ترجیح می‌دهید یا یک خانه مدرن را؟ راستی هزینه‌های بازسازی چگونه است؟
ترجیح خانه نو به کلنگی
«هرچقدرهم یک خانه قدیمی زیبا و دوست‌داشتنی باشد بازهم من زندگی در یک خانه مدرن را ترجیح می‌دهم.» این را مریم می‌گوید. چراکه معتقد است خیلی‌ها از دور شنیده‌اند که زندگی در خانه‌های قدیمی جذاب است و حس نوستالژیک به آنها دارند اما واقعاً تجربه‌اش نکرده‌اند. فقط ظاهر زندگی در این خانه‌ها زیبا است اما این خانه‌ها مشکلات زیادی دارند: «اغلب لوله‌کشی‌شان مشکل دارد. سوسک و حشره موذی دارند و تمیز کردن حیاط هم به این راحتی‌ها نیست. من دوستی دارم که در یکی از این خانه‌ها زندگی می‌کند از نزدیک مشکلاتش را دیده‌ام. آنقدر لوله‌کشی خانه‌اش قدیمی است که بیشتر اوقات آب گرم ندارد. بازسازی این خانه‌ها هم به این سادگی نیست. همسایه‌های دوست من اصلاً درباره بازسازی به نتیجه نمی‌رسند و بازسازی یک واحد هم نتیجه نمی‌دهد. وقتی در مسیر توسعه شهری از جایی عبورمی‌کنی دیگر نمی‌توانی به عقب برگردی و مثلاً از وسیله برقی استفاده کنی که کابلش به خانه‌ات نمی‌خورد و ایجاد مشکل می‌کند. تازه انتظارات آدم‌ها هم عوض می‌شود؛ مثلاً قبلاً اتاق‌های تودرتو در خانه‌های قدیمی پذیرفته شده بود، اما الان کدام بچه‌ای است که بخواهد در چنین اتاق‌هایی زندگی کند که با پرده ازهم جدا شده‌اند. از آن طرف این خانه‌ها اغلب راه پله‌های خطرناکی دارند. من فکرمی‌کنم این خانه‌ها بیشتر برای کافه‌ها و رستوران‌ها مناسبند.»
سعید اما عاشق خانه‌های قدیمی است. از همان خانه‌هایی که به نظرش جان دارند: «اصلاً توی ایران آدم‌ها با بازسازی خانه مشکل دارند فقط می‌گویند بکوب و بساز. برای همین هم به خانه قدیمی می‌گویند کلنگی. یعنی همه چیز را نو دوست داریم. مثلاً خانه پدری‌مان را به جای مرمت و بازسازی خراب می‌کنیم و ساختمانی با مصالح نو می‌سازیم که بگوییم ما هم وارد دنیای مدرن شده‌ایم. درحالی که با تخریب هر ساختمان و بنای تاریخی یک قسمت از خاطره و هویت جمعی تخریب می‌شود. اما چون فرهنگ و آگاهی کافی در این زمینه وجود ندارد مردم نمی‌دانند که با هزینه کمتر می‌توانند کالبد یک ساختمان فرسوده را احیا کنند. در نتیجه به تخریب و نوسازی رو می‌آورند. بازسازی در ایران واقعاً طرفدار ندارد و حتی وقتی به کسی می‌گویند خانه بازسازی شده بخر توی ذوقش می‌خورد. بازسازی می‌تواند یک خانه را احیا کند هرچند این روزها واقعاً هزینه بازسازی بناها هم زیاد شده و خیلی‌ها برای همین ترجیح می‌دهند بی‌خیال بازسازی شوند و از نو بسازند.»
سارا و خانواده‌اش به تازگی خانه‌شان را بازسازی کرده‌اند. او می‌گوید: «بازسازی در شرایط فعلی واقعاً گران درمی‌آید. بازسازی هر متر مربع جاهای مختلف خانه باهم تفاوت دارد و قیمت‌ها هم که روز‌به‌روز تغییر می‌کند اما به نظر من به صرفه‌تر از تخریب و نوسازی است و اصل ساختمان حفظ می‌شود. خانه ما دیوارها و ستون‌های خوبی داشت و دلمان نمی‌خواست بکوبیمش. کلنگی به نظر من واژه بی‌معنایی است. باید به کیفیت و اینکه چقدر خانه‌تان قابلیت بازسازی دارد توجه کنید و در عین حال از یک خانه قدیمی نخواهید یک بنای مدرن دربیاورید چون امکانش نیست.
البته خیلی از خانه‌ها که در ایران به‌ عنوان کلنگی خراب می‌شود، به خاطر شرایط اقتصادی است در نتیجه هرکسی که زمین دارد ترجیح می‌دهد ساختمان‌سازی کند و چون به زمین و ساختمان به چشم سرمایه نگاه می‌شود و سرمایه‌گذاری در آن ایمن دانسته می‌شود همه ترجیح می‌دهند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند. درحالی که بازسازی را دور ریختن پول می‌دانند و اگر هم سر و دستی به ساختمان‌شان می‌کشند، خیلی سطحی است چون معتقدند برایشان سودآوری ندارد. چند خانه را دیده‌اید که درست بازسازی شده باشد و قابل زندگی نباشد؟»
تصویر زندگی در خانه‌های قدیمی
«تصور مردم ما از خانه‌های قدیمی و زندگی در آنها واقع‌بینانه نیست. اگر به تصویر واقع‌بینانه برسند و خانه‌های قدیمی‌شان را بازسازی کنند، اتفاقاً زندگی در خانه‌های قدیمی بد هم نیست.» حمید محمدی، معمار این را می‌گوید. او معتقد است: «هرگز نباید تصور خانه‌های بازسازی شده در غرب را داشته باشیم چون آنجا اساساً اجازه تخریب بنا نمی‌دهند و دولت مسئول بازسازی بناهای قدیمی است و طوری آنها را قابل سکونت می‌کند که کسی فکر ترک خانه‌اش را نکند. اما اینجا زندگی در خانه‌های قدیمی دردسرهای خودش را دارد و شما باید با مشکلات آن آشنا باشید. از آن طرف ایرانی‌ها اغلب مدرن‌پسندند برای همین در بازسازی هم می‌خواهند از خانه قدیمی یک چیز مدرن بیرون بیاورند.»
خانه‌های قدیمی در ایران چقدر قابلیت مدرن شدن دارند؟ محمدی در این باره می‌گوید: «موضوع ساختمان به اسکلت و تیر و ستون آن برمی‌گردد. مثلاً یک سری خانه‌هایی که در صد سال اخیر در ایران ساخته شده تیر و ستون ندارد و دیوار حمال دارد درحالی که این سبک بناها برای ما که کشوری زلزله‌خیز هستیم، مفید نیست و بازسازی‌شان هم دشوار است و توجیه اقتصادی ندارد، اما بقیه بناها که تیر و ستون دارند کاملاً قابل مرمت و بازسازی‌اند و اگر اسکلت خانه ایرادی نداشته باشد از نظر معماری کاملاً قابل بازسازی است و حتی اسکلت را هم می‌توان مقاوم‌سازی کرد. بنابراین تخریب خانه‌های بیست ساله و سی‌ ساله با عنوان کلنگی و از نو ساختن‌شان کاملاً بی‌معناست.»
به گفته او البته بین عمل بازسازی و تخریب واژه دیگری هم وجود دارد که بهسازی است و آن هم به بهبود فرسودگی‌های عملکردی مربوط می‌شود. یعنی ساختمانی که مسکونی بوده و الان محل سکونت مناسبی نیست که به طور مثال می‌تواند تبدیل به کافه شود. تعداد این جور کافه‌ها الان در تهران زیاد است. این کار همان بهسازی است یعنی فرسودگی عملکردی برطرف شده و عملکرد دیگری به آن فضا داده شده است تا زنده شود و حتی درآمدزایی هم داشته باشد.
 پس اگر به فکر بازسازی، بهسازی یا نو کردن خانه خود هستید به همه ابعادش فکر کنید. اگرهم تصمیم دارید در یک خانه قدیمی زندگی کنید، بدانید همه چیز آن طور که از دور به نظر می‌رسد، زیبا نیست و ممکن است زندگی در یک خانه قدیمی هم با همه قشنگی‌هایش پردردسر باشد.