حمیده امینی فرد
خبرنگار
تهران به پنجمین روز آلوده خود وارد شد. آسمان خاکستری رنگ تهران امروز با افزایش شاخص‌ها، نوید آلوده‌ترین روز سال را به پایتخت‌نشین‌ها داد. روزی که از وزش باد و باران خبری نبود و نگرانی‌ها برای افزایش تعداد مبتلایان و فوتی‌های کرونایی به علت افزایش آلودگی بالا گرفته بود. برخی از رسیدن شاخص‌ها به عدد 200 خبر می‌دادند و البته عده‌ای از دریچه نگاه خوش بینانه، نویدبخش اواخر هفته‌ای ناپایدار به شهروندان بودند. با این همه کارگروه اضطرار آلودگی هوا صبح دیروز تشکیل جلسه داد تا راهکار موقت تعطیلی ادارات و فعالیت‌های پایتخت هر چه سریع‌تر به مشورت گذاشته شود. نتیجه آنکه پیشنهاد دو روز تعطیلی همه دستگاه‌های اداری دولتی، خصوصی و فعالیت‌های عمرانی تهران به معاون اول رئیس‌جمهوری و هیأت وزیران ارائه شد تا تصمیم‌گیری نهایی در زمین دولتی‌ها باشد. رئیس‌جمهوری نیز دیروز در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا، فصل سرما، آلودگی هوا و وارونگی را در کنار ویروس انگلیسی کرونا، سه خطر پیش رو نام برد و از مردم خواهش کرد تا بیشتر مراقبت کنند.
مطالعات اخیر نشان می‌دهد که سالانه 40 هزار نفر ایرانی به علت مواجهه با غلظت آلایندگی ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون جان خود را از دست می‌دهند که این تعداد تقریباً معادل 10 درصد فوتی هاست. بیشترین گروه حساس در مواجهه با آلودگی هوای تهران، سالمندان هستند و بیشترین آسیب‌پذیری در کاهش ناباروری است. این درحالی است که کرونا نیز شرایط ویژه‌ای را پیش روی ما باز کرده است. به گفته علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت بیماری کرونا در تهران، ماندگاری ویروس کرونا در آلودگی هوا بیشتر است، چراکه آلودگی به بخشی از سیستم تنفسی آسیب می‌زند و فرد را در برابر کرونا آسیب پذیرتر می‌کند.
او اگرچه از کاهش شدت موج سوم شیوع کرونا خبر داده، اما از «چگالی جمعیت» و «آلودگی هوا» به‌عنوان دو عامل کند پیش رفتن این شرایط در پایتخت نام برده است.
استاندار: هیچ صنایع و نیروگاهی در تهران از مازوت استفاده نمی‌کند
انوشیروان محسنی بندپی در جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران به انتقادها درباره استفاده از سوخت مازوت که این روزها سروصدای زیادی به راه انداخته است، این‌طور پاسخ داد: «در حال حاضر هیچ صنایع و نیروگاهی در تهران از سوخت مازوت استفاده نمی‌کند و این موضوع مورد تأیید شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی و محیط زیست استان تهران است. به این ترتیب صنایع از سوخت گاز و گازوئیلی که حداقل ۵۰ درصد آن از یورو ۴ برخوردار است، استفاده می‌کنند. از سوی دیگر پلیس نیز از تردد خودروهای دودزا و فاقد معاینه فنی جلوگیری کرده و با نظارت بر این بخش اقدام مؤثری انجام شده. همچنین تلاش برای برخورد با موتورسیکلت‌های فاقد معاینه فنی آنها دردستور کار قرار گرفته است. فعالیت‌های عمرانی هم تا اطلاع ثانوی متوقف است و تلاش می‌کنیم تا فعالیت معادن شن و ماسه به میزان تأثیری که بر آلودگی هوا دارند کنترل شود.»
محیط زیست: به دادستانی تهران درباره مازوت سوزی نامه زده‌ایم
 این در حالی است که در خبرگزاری ایسنا نقل شده، سازمان محیط زیست مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها و صنایع در تهران را تأیید کرده است و اتفاقاً مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه با مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها در اراک برخورد شده، گفته است که نامه‌ای به دادستانی تهران نیز درخصوص مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها ارسال کرده‌ایم.
استاندار تهران همچنین به پدیده جوی ناپایدار و انباشت آلاینده‌ها هم اشاره‌ای داشت و گفت: «ظرف روزهای گذشته دو لایه وارونگی در ارتفاع ۲۰۰ و ۹۰۰ متری را شاهد هستیم به این ترتیب به رغم همه تمهیدات اتخاذ شده باید تدبیر دیگری اتخاذ شود.
تن دادن به تعطیلی البته به‌عنوان یک مسکن از نظر وحید نوروزی، کارشناس محیط زیست، فریبنده‌ترین حالت ممکن است چراکه به گفته او راهکارهای شفاف و مشخص وجود دارد ومشکل اینجاست که اراده‌ای برای اجرای آنها وجود ندارد. او به «ایران» گفت که در هیچ مقطع و در هیچ دولتی، آلودگی هوا اولویت اصلی نبوده است و همه نهادهای مرتبط به‌صورت سلیقه‌ای و موردی به چالشی پرداخته‌اند که از نظر آنها مهم بوده: «مجلس هم هیچ زمانی درباره هزینه کرد بودجه سالانه در این حوزه واینکه نتیجه اقدامات نهادهای اجرایی به کجا رسیده، بازخواستی انجام نداده و وضعیت هرسال به همین منوال ادامه می‌یاید. درحالی که امسال، کرونا زودتر از همیشه راهکار تعطیلی را حداقل برای مدارس و برخی ادارات به اجرا گذاشت، اما نتیجه اینکه هوا همچنان آلوده است.»
زهرا‌نژاد بهرام، عضو شورای شهر تهران هم در این زمینه به «ایران» گفت: «ما قانون هوای پاک داریم، اما چرا با توجه به این مبنای قانونی، همچنان سلامت شهروندان در معرض آلودگی هوا قرار دارد یا چرا با آنکه منع تردد گذاشتیم بازهم شاهد افزایش آلودگی هوا هستیم؟ چرا استفاده از سوخت مازوت و بی‌کیفیت دربعضی نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی ادامه دارد و چرا شرکت‌های بزرگ خودروسازی با وجود گران کردن نرخ محصولات خود باز هم از استفاده از فیلتر ممانعت می‌کنند؟ اینها چراهایی‌ست که باید مسئولان پاسخگو باشند. من از سازمان محیط زیست گلایه دارم. اگر واقعاً نمی‌تواند کاری انجام دهد خب از این حوزه کناره‌گیری کند. مسأله آلودگی هوا با جان شهروندان در ارتباط است و باید اولویت اول هم باشد و دستگاه‌ها نسبت به آن حساس شوند. چگونه است که شهرهای بزرگ لندن و استانبول توانستند این موضوع را حل کنند، اما ما باید به گفته برخی، دعا کنیم که باد و باران بیاید! قرار نیست هزینه عدم فروش مازوت و محدودیت‌های فروش نفت از ریه میلیون‌ها شهروند ساکن در کلانشهرها پرداخت شود.»
او با بیان اینکه این یک مسئولیت همه جانبه است و باید همچون کرونا از مردم هم برای حل مسأله کمک بگیریم، با انتقاد از نقش محدود شهرداری در تصمیم‌گیری‌های مهم شهر تأکید کرد: «شهرداری تهران اسماً مسئول امورات شهری است اما در عمل هیچ قدرتی برای تصمیم‌گیری درباره مسائل جدی شهر ندارد. مثلاً در ستاد مدیریت بحران فقط یک عضو است و براساس مصوبه مجلس، ریاست ستاد بر عهده استاندار تهران گذاشته شده است. در حالی که زیرساخت‌ها در اختیار شهرداری تهران است، حتی در تصمیم‌گیری برای تعطیلی شهرهم فقط یک عضو ازیک ستاد بزرگ است که رأی اش آنچنان تأثیری ندارد. بر این اساس باید مدیریت یکپارچه شهری ایجاد شود.»
در پی آلودگی هوا در هشت کلانشهر و پیش‌بینی ادامه این وضعیت، سخنگوی سازمان اورژانس کشور هم از استقرار آمبولانس‌ها در پایتخت خبر داده است.
به گفته مجتبی خالدی با توجه به شرایط آلودگی هوا و هشدار نارنجی سازمان هواشناسی قرار بر این شد که ١٢ دستگاه آمبولانس در شهر تهران در مناطقی که بررسی شده، مستقر شوند. مراکز بهداشتی و درمانی نیز در آماده باش قرار گرفتند.
از ابتدای امسال ۱۵ روز هوای پاک، ۱۸۱ روز هوای سالم و ۸۷ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۵ روز ناسالم برای همه گروه‌ها در تهران به ثبت رسیده است.

با‌ گذشت نزدیک به سه ماه از روند صعودی آمار جانباختگان و بیماران بستری مبتلا به ویروس کرونا در پاییز در نهایت با مهار [پیک اخیر] این ویروس در حالی وارد سردترین فصل سال شده‌ایم که خطر خیز دوباره عدد و ارقام ویروس کرونا همچنان به قوت خودش باقی است. اگرچه آمارها از حدود سه هفته گذشته روبه کاهش گذاشته و موج سوم کرونا در کشور فروکش کرده و جز 4 شهرستان قرمز بقیه شهرهای کشور شرایط نسبتاً بهتری را تجربه می‌کنند. با‌ وجود این جولان ویروس سرمادوست کرونا در فصل زمستان نگرانی‌های فراوانی را برای جامعه پزشکی ایجاد کرده است. رئیس ستاد ملی مقابله با کرونا نیز عادی‌انگاری درخصوص ویروس کرونا را معضل و خطر بزرگی برای ماه‌های آینده عنوان کرده و گفت: فصل سرما، آلودگی هوا و ویروس جهش یافته انگلیسی خطرهای بزرگی است که در روزها و هفته‌های آینده پیش رو داریم، لذا از مردم عزیز خواهش می‌کنم که توجه و مراقبت بیشتری در این ایام داشته باشند تا بتوانیم از این معضلات عبور کنیم. به‌گفته رئیس‌جمهوری، رسیدن به روند کاهشی برای اقتصاد، فرهنگ، آموزش و روابط اجتماعی جامعه بسیار سخت‌تر، پرهزینه‌تر و زمان ‌بر است و این در حالی است که به‌دلیل مراعات نکردن و برگزاری دورهمی‌های خانوادگی و مراسم ملی و مذهبی بسرعت شرایط بیماری تصاعدی می‌شود و احتمالاً با موج دیگری در بهمن و اسفند مواجه خواهیم بود. رئیس‌جمهوری گفت: در موج سوم با فعالیت همه ارگان‌ها توانستیم سریع‌تر از آنچه دیگران پیش‌بینی می‌کردند، ویروس کرونا را مهار کنیم و امروز بجز ۴ شهرستان قرمز، شاهد شرایط نسبتاً بهتری در سراسر کشور هستیم. این در حالی است که اروپا و امریکا هنوز گرفتار این موج هستند و همچنان در مسیر تصاعد این ویروس قرار دارند. حسن روحانی روز گذشته در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا با قدردانی از مردم به‌خاطر رعایت کامل نکات بهداشتی در عزاداری‌های ایام فاطمیه و همچنین سالگرد شهادت شهید سلیمانی، گفت: کرونا یک بیماری عادی و معمولی نبود بلکه یک پاندمی بود که تقریباً سراسر جهان را فراگرفت و یک آزمایش تاریخی برای ملت‌ها و رهبران کشورها بود. روحانی در همین زمینه به اهمیت نقش رهبر معظم انقلاب در این موفقیت اشاره کرد و گفت: رهبری در آغاز شیوع این بیماری، رعایت پروتکل‌های بهداشتی را مورد تأکید قرار داده و به همه تکلیف کردند و همچنین خود ایشان نیز به طور کامل رعایت کردند و الگویی برای کشور و همه ما بودند که بسیار تأثیر‌گذار بود. روحانی با بیان اینکه بعضی از رهبران کشورها هم اساساً پروتکل‌هایی را که اعلام می‌شد به مسخره می‌گرفتند، تصریح کرد: در میان همه این کشورها، کشوری که مردم همکاری کرده و اعتماد بیشتری به رهبران‌شان داشتند و رهبران نیز نسبت به این موضوع توجه ویژه‌ای داشتند، موفق‌تر بودند و لذا در ایران شاهد موفقیت خوبی بودیم. سخنگوی ستاد ملی مقابه با کرونا نیز از رعایت 86 درصدی پروتکل‌های ضد کرونا در کشور خبر داد و افزود: این ویروس تنفسی است و به هر کشوری می‌تواند سرایت کند و حتی خبرهایی به دستمان رسیده است که در ترکیه هم این ویروس دیده شده است. بنابراین در کنترل مرزهای هوایی، دریایی و زمینی باید بیش از قبل دقت کنیم. اما در هر حال چه جهش ویروس خارجی باشد و چه جهش در داخل رخ داده باشد باید پروتکل‌ها را رعایت کرده، از حضور در تجمع خودداری کرده، ماسک بزنیم، از حضور در جمع بپرهیزیم. علیرضا رئیسی   تأکید کرد: کوچک‌ترین غفلت، تغییر و عادی انگاری خطرناک است و می‌تواند شرایط را تغییر دهد. ویروس بسیار قابل سرایت است و اگر دقت نشود ممکن است درگیر موج بعدی شویم.

زهرا صدراعظم نوری
رئیس کمیسیون سلامت و خدمات شهری شورای شهر تهران
براساس بررسی‌های انجام شده، درحال حاضر سهم منابع آلاینده متحرک در آلودگی هوای کلانشهرها 70 درصد و 30درصد نیز سهم منابع آلاینده ثابت است که درباره ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون، به 40 درصد نیز افزایش می‌یابد. منابع آلاینده ثابت درواقع همان آلودگی است که از سوخت پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، کارخانجات و حتی خانه‌ها ناشی می‌شود که در صورتی که از مازوت استفاده شود، آلودگی پر مخاطره‌تری را ایجاد خواهد کرد. بنابراین تا زمانی که منابع آلاینده وجود دارد، وضعیت آلودگی هوا نیز استمرار می‌یابد. بویژه آنکه ما در اواخر پاییز و اوایل زمستان با پدیده وارونگی هوا نیز مواجهیم. با این توصیف به نظر می‌رسد مهم‌ترین راهکار ممکن، کنترل و مهار منابع آلاینده باشد. براساس گفته‌های برخی مقامات مسئول در این حوزه، به علت افزایش مصرف گاز خانگی در زمستان و جلوگیری از افت فشار شبکه گاز و قطع نشدن گاز خانه‌ها، به ناچار از سوخت مازوت در پالایشگاه‌ها استفاده می‌شود که همین جایگزینی موجب بدتر شدت شرایط موجود شده است و باید از قبل برای آن برنامه‌ریزی و پیش‌بینی‌های لازم صورت می‌گرفت. در زمینه منابع آلاینده متحرک نیز ما با دو معضل اساسی مواجهیم. اول اینکه کیفیت خودروهای ما از استانداردهای جهانی پایین‌تر است و اگر برای مثال در دنیا خودرویی در هر 100 کیلومتر 4 لیتر بنزین می‌سوزاند، در کشور ما این عدد دوبرابر است. و از آنجاکه ممنوعیت واردات خودروهای خارجی وجود دارد هم انحصار دو شرکت بزرگ خودروسازی اجازه نمی‌دهد کیفیت خودروها تغییر کند. درباره سوخت هم ما از نظر کیفی با چالش‌های عمده‌ای مواجهیم. در شرایط حاضر نیز که استفاده از حمل‌ونقل عمومی کاهش و تردد با خودروهای شخصی افزایش یافته، بر سرعت این مسأله افزوده شده است. بویژه آنکه ما از ساعت 5 تا 9 شب، پیش از آغاز ممنوعیت تردد، هر شب با حجم زیادی از خودروها و ترافیک شدید روبه‌رو هستیم که آلودگی را تشدید کرده است. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که بین افزایش سطح آلودگی هوا و ابتلا به کرونا ارتباط معناداری وجود دارد و براین اساس بیماران قلبی، تنفسی، کودکان و سالمندان در شرایط خطرناک تری قراردارند. متأسفانه سرعت تصمیم‌گیری در شهر کند است و ما با این تأخیر در اجرای تصمیم پیش از اجرای محدودیت‌های جدید هم مواجه بودیم و بحث تعطیلی در زمان خودش که منحنی آمار فوتی‌ها بالا بود، جدی گرفته نشد. هم اکنون نیز باید استفاده از مازوت قطع شود، تردد خودروهای شخصی کاهش یابد و از عبور و مرور غیر ضروری جلوگیری شود، چراکه به استناد اخبار هواشناسی، وضعیت پایداری هوا تا چند روز آینده تداوم دارد و اگر تصمیم به تعطیلی است، زودتر اجرا شود. مسئولیت این موضوع با استاندار تهران است، استاندار این قدرت را دارد تا از دولت بخواهد راهکار تعطیلی در زمان خودش اجرا شود. شهرداری تهران و شورای شهر در این زمینه تصمیم‌گیرنده نیستند و درباره زمان اجرای طرح ترافیک و استفاده از حمل‌ونقل عمومی نیز باید در شورای عالی ترافیک و کمیته کاهش آلودگی هوا بحث شود.

دکتر سیما سادات لاری سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: تاکنون یک میلیون و ۲۳۷ هزار و ۴۷۴ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده و با فوت ۱۰۱ نفر از بیماران مبتلا به کرونا در ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان کرونا در کشور به ۵۵ هزار و ۴۳۸ نفر رسیده است.