سوسن صادقی
خبرنگار
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از برنامه‌ریزی برای اتصال روستاهای باقی مانده طبق برنامه ششم توسعه به شبکه پرسرعت اینترنت تا پایان سال خبر داد هر چند اعلام کرد این کار تا حدودی با دشواری همراه است، اما چرا 20 درصد روستاهای باقی مانده برای اتصال اینترنت مشکل دارند و اینکه اینترنت پرسرعت چه نقشی در توسعه اقتصاد روستاها دارد. کارشناسان حوزه فاوا در این باره به «ایران» می‌گویند.

نبود برق و جاده مانع اصلی
جهانگیر آقازاده عضو هیأت مدیره شرکت‌های فناپ‌تلکام معتقداست مشکل پوشش اینترنت روستاهای صعب‌العبور و دورافتاده یک موضوع کاملاً سیستمی و چندوجهی است.
آقازاده گفت: راه‌اندازی اینترنت در مناطق دورافتاده روستایی بویژه مناطق کوهستانی فقط با راه‌اندازی یک یا چند دکل مخابراتی امکان پذیر نیست و این مهم به تأمین پهنای باند، زیر ساخت فیبرنوری زمینی یا مخابراتی و در صورت نبود آن دو، به پهنای باند ماهواره‌ای نیاز دارد. وی افزود: در بسیاری از مناطق کمتر برخوردار جهان، پوشش مناطق خیلی دورافتاده از طریق ماهواره انجام می‌پذیرد ولی پهنای باند ماهواره‌ای از اینترنت زمینی کندتر بوده و بسیار گران است و از سوی دیگر مشکلات پایش امنیتی نیز وجود دارد. از این‌رو استفاده از ماهواره در حال حاضر توصیه نمی‌شود و باید منتظر راه‌اندازی ماهواره ملی مخابراتی ایران بود. این کارشناس، کشیدن فیبرنوری برای سیگنال‌رسانی روستایی در مناطق کمتر برخوردار و صعب‌العبور را نیز پرهزینه و در مواردی تقریباً غیر ممکن دانست و گفت: هرچند با آمایش دقیق شبکه‌های فیبر سراسری ممکن است تعدادی از روستاهای دورافتاده را در نزدیکی این خطوط شناسایی و با برقراری خطوط فرعی و با هزینه متناسب، این مناطق را به شبکه ملی اطلاعات متصل کرد.
به گفته آقازاده در بسیاری از مناطقی که تاکنون امکان دسترسی به اینترنت مهیا نشده مشکل دید رادیویی نیز وجود دارد، به همین جهت استفاده از خطوط اتصال رادیویی نیز برای اکثر مناطق کوهستانی امکان پذیر نیست. با وجود این با آمایش دقیق سرزمینی ممکن است بخش دیگری از مناطق صعب‌العبور موجود را با سیگنال‌رسانی رادیویی از شبکه ارتباطی بهره‌مند کرد.
به باور این کارشناس نکته مهم دیگر درخصوص روستاهای صعب‌العبور نداشتن برق یا جاده در برخی از این مناطق است. بدون برق و جاده تأمین اینترنت ممکن نیست به همین دلیل بهتر است دولت این دو مشکل را به‌صورت سیستمی برای این مناطق حل کند. وی به راه حل‌ها برای رسیدن اینترنت به روستاها نیز اشاره کرد و گفت: اگر روستاها دارای برق باشند می‌توان با هزینه معقولی فیبرنوری را از میان کابل برق انتقال داد و مشکل عمده اتصال روستاها به شبکه ارتباطی را حل کرد. آقازاده راه حل دیگر را استفاده از فرستنده‌های دیجیتالی تلویزیون در شرایط خاص و نبود راه حل‌های دیگر عنوان کرد و گفت: می‌توان از طریق این فرستنده‌ها یک پهنای باند حداقلی را به‌صورت یک سویه (برای دانلود) به روستاها فرستاد و مسیر برگشت آن را از تلفن استفاده کرد. البته این روش نیاز به طراحی و تجهیزات خاص و هماهنگی بین بخشی دارد و در صورت اجرایی شدن باعث افزایش نسبی کیفیت دیتای شبکه روستایی خواهد شد.
آقازاده درباره نقش بخش خصوصی در رساندن اینترنت به روستاها نیز اعتقاد دارد طبق طرح USO (خدمات عمومی اجباری ارتباطات و فناوری اطلاعات)همه اپراتورها موظفند سه درصد از درآمد ناخالص خود را به‌صورت مستقل یا بواسطه دیگر اپراتورها برای تأمین شبکه مناطق محروم هزینه کنند. بنابراین وزارت ارتباطات می‌تواند اپراتورها را به فعالیت در مناطق کمتر برخوردار با ایجاد ضریب برای اجرای پروژ‌ه های USO در مناطق کمتر برخوردار و دورافتاده‌تر تشویق کند. به اعتقاد این کارشناس مشوق‌های دیگر مانند لحاظ نکردن سهم از درآمد درخصوص درآمدهای احتمالی از این مناطق و رایگان کردن هزینه فرکانس و حتی پهنای باند و اجاره خطوط مخابراتی از مواردی است که می‌تواند اپراتورها و بخش خصوصی را تشویق به فعال‌تر شدن برای محرومیت زدایی
 در این مناطق کند.

حرکت به سمت اقتصاد دیجیتالی
اما اینترنت پرسرعت چه نقشی در توسعه اقتصاد روستاها دارد؟ خسرو سلجوقی عضو هیأت عامل سابق سازمان فناوری اطلاعات کشور معتقد است دسترسی به 60 هزار روستا به علت پراکندگی و اندک بودن تعداد خانوار و جمعیت آن، امکان ایجاد مراکز آموزشی فنی و حرفه‌ای بخصوص در بخش کشاورزی و دامداری بسیار پرهزینه و شاید غیراقتصادی است. بنابراین با راه‌اندازی اینترنت و نرم‌افزارهای مختلف آموزشی می‌توان این کمبود را بسرعت جبران کرد.
سلجوقی گفت: بعد از آموزش، موضوع مدیریت بهینه مزارع و... اهمیت دارد. پس مشاوره برخط برای روستاییان و همچنین دسترسی به بازارهای چهارگانه اقتصادی و همین‌طور دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی و... امروزه با اینترنت ممکن است. از سوی دیگر اینترنت همانند شهرها، فضای لازم برای کارآفرینان روستایی فراهم کرده و برای کارجویان روستایی نیز حداقل‌های لازم را برای آموزش مهارت‌ها تأمین می‌کند.
این کارشناس افزود: با توجه به مشکلات آب و هوایی و اقلیمی و محیط‌ زیستی کشور، اقتصاد دیجیتالی و تولید ناخالص ملی و اقتدار غذایی کشور در روستا برعهده 20 درصد جمعیت کشور است بنابراین باید از طریق مدیریت بهینه منابع در اندازه‌های بزرگ تصمیم‌گیری و در روستاها و زمین‌های خرد اجرایی کرد.
به گفته وی با رفتن اینترنت پرسرعت به روستاها می‌توان با استفاده از فناوری زنجیره بلوکی (BLOCK CHAIN) و اینترنت اشیا و GIS (اطلاعات جغرافیایی) و GPS (تشخیص موقعیت) و... بهره‌وری از اراضی خرد را (با توجه به عدم امکان تجمیع اراضی و با استفاده از منابع موجود) اقتصادی کرد. سلجوقی معتقد است باید به‌موازات ایجاد دسترسی به پهنای باند مناسب و ایجاد زیرساخت در خصوص تولید محتوا و ارائه خدمات نیز برنامه‌ریزی شود و استفاده بهینه از این زیرساخت منوط به تولید محتوا و نرم‌افزارهایی کاربردی و خدمات برخط و غیر برخط برای جامعه روستایی است. مشاور سابق وزارت ارتباطات در ادامه گفت: امیدوارم هر چه سریع‌تر موضوع دسترسی تمام نقاط روستایی به اینترنت پایان یابد و برای بهبود کیفیت و افزایش پهنای باند برنامه‌ریزی کنیم، چرا که کندی اینترنت در نگهداشت کاربران در فضای مجازی اثر سوء دارد. بنابراین ضروری است برای بهینه‌سازی و بهبود پهنای باند سرمایه‌گذاری‌های لازم نیز صورت گیرد.
دسترسی روستاییان به بازار جهانی
عادل طالبی استراتژیست کسب و کارهای آنلاین نیز معتقد است دسترسی به اینترنت حق تمام مردم حتی روستاهاست و دولت باید با یافتن راه حلی 20 درصد باقی مانده روستاییان را به اینترنت تجهیز کند و با این اقدام سبب کاهش شکاف دیجیتالی و برابری و عدالت شود.
طالبی با بیان اینکه دسترسی به اینترنت راهی برای ایجاد اشتغال و عامل مهمی برای مهاجرت نکردن مردم از روستاهاست، گفت: پلتفرم‌های زیاد شناخته شده ای مانند جاجیگا، پونیشا، باسلام، کشمون و... هم اکنون در کشور وجود دارند که به علت دسترسی روستاها به اینترنت فعال شده‌اند و محصولات روستاییان را به دست مصرف‌کنندگان نهایی خود می‌رسانند.  وی افزود: باید گفت برخی از این پلتفرم‌ها در تهران مستقر بودند اما به‌دلیل اینکه روستاها به اینترنت دسترسی پیدا کرده‌اند به شهرستان‌ها منتقل شده‌اند و حتی در حوزه متخصصان نیز مهاجرت معکوس رخ داده تا بهتر بتوانند با روستاییان ارتباط گرفته و محصولات آنها را عرضه کنند.
به اعتقاد این کارشناس امروزه دیگر اینترنت هر روز بیشتر و بیشتر در کسب و کارها تنیده می‌شود و مرزها را شکسته و اکنون تولیدکننده براحتی می‌تواند کالای خود را با یک واسطه که همانا پلتفرم‌ها هستند به دست مصرف‌کننده نهایی برساند و برخلاف قبل که به علت وجود چندین واسطه و دلال امکان دستیابی به سود نبود، به سود قابل توجهی از محصول خود دست یابند.
به گفته طالبی بزرگترین مزیت اینترنت این است که ما به بازارهای جهانی نیز دست یابیم و یک روستایی نیز باید بتواند محصولات خود را فراتر از مرزهای کشور نیز به فروش برساند تا بتوان تولید ناخالص ملی کشور را افزایش داد.  به باور این کارشناس روستاییان ما می‌توانند با اتصال به بازارهای جهانی محصولات و کسب و کارهای خانگی، صنایع دستی خود را بفروشند و حتی در زمینه گردشگری حرفی برای گفتن داشته باشند بنابراین باید گفت با اینکه ما به شبکه ملی اطلاعات نیاز داریم از سوی دیگر باید برای تعامل با جهان تحریم‌ها نیز برداشته شود. طالبی در ادامه گفت: اکنون اقتصاد دنیا به سمت دیجیتالی شدن می‌رود و فضای دیجیتالی است که بر اقتصاد کشورها تأثیر گذاشته و نقش مهمی دارد. از این‌رو امیدواریم با ایجاد دسترسی در تمام نقاط کشور زمینه فعالیت در جهان را نیز برای روستاییان خود فراهم کنیم تا بتوانیم اقتصاد روستاها را توسعه داده و به‌دنبال آن تولید ناخالص ملی خود را نیز رشد دهیم.