گروه اقتصادی / شانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه هفته گذشته در روزهای هشتم تا دهم آبان‌ماه به میزبانی روسیه برگزار شد. در این رویداد، همکاری‌های مشترک دو کشور در کمیته‌های مختلفی از جمله همکاری‌های تجاری و اقتصادی، مالی و بانکی، حمل و نقل و گمرک، صنعت و معدن، کشاورزی، انرژی، سلامت و بهداشت و همکاری‌های علمی، فناوری و نوآوری، پیگیری شد و در پایان یادداشت تفاهم شانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک و نقشه راه همکاری‌های بلندمدت دو کشور به امضا رسید. البته آن طور که معاون وزیر نفت می‌گوید، چندین سند نیز در حاشیه اجلاس امضا شد و توافقات اجلاس‌های گذشته هم مورد پیگیری قرار گرفت. احمد اسدزاده، معاون امور بین‌الملل وزیر نفت که یکی از حاضران در این رویداد بوده، در گفت‌و‌گویی با «ایران» آنچه را که در شانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه رخ داد، تشریح می‌کند. به گفته اسدزاده، در این اجلاس بیست دستگاه دولتی و چندین شرکت خصوصی شرکت کردند.
***
اخیراً اعلام کردید که در شانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه، نقشه راه همکاری‌های بلندمدت دو کشور تنظیم و نهایی خواهد شد، این اتفاق افتاد؟ آیا از این پس روسیه شریک راهبردی ایران در حوزه انرژی خواهد بود؟
ضمن تشکر از میزبانی طرف روسی، اعلام می‌کنم ما معتقدیم تصمیماتی که در ماه‌های گذشته در چهارچوب کمیته‌های مختلف و در نهایت در اجلاس اصلی کمیسیون گرفته شد و اسنادی که به امضای طرفین رسید، چهارچوب عالی همکاری ایران و روسیه را تعیین می‌کند. این چهارچوب در حکم ریل‌گذاری برای توسعه همکاری‌های اقتصادی دو کشوراست و می‌تواند آینده روابط اقتصادی دو کشور را شکل دهد.
نظم منطقه‌ای و جهانی دستخوش تغییر و باز تعریفی نوین شده است. بویژه اینکه مناقشه اوکراین، که به تحریک دول غربی آغاز شد، می‌تواند به عنوان نقطه شروعی برای تغییر این نظم جهانی در نظر گرفته شود. این تغییر طبیعتاً بر چهارچوب همکاری‌های ایران و روسیه اثرگذار است و ضروری بود چهارچوب همکاری ناظر به این تحولات به روز‌رسانی شود. توافقات امروز ما پاسخی به این تغییرات جهانی و زمینه‌سازی برای آینده همکاری‌ها مبتنی بر این تحولات است. چهارچوب توافق شده در صورت تحقق می‌تواند سطح روابط دو کشور را از سطح روابط عادی به روابطی مبتنی بر پروژه‌های بزرگ و بلندمدت برساند و طرفین برای تحقق این امر اراده کافی را دارند.
این چهارچوب توافق شده چه ساختاری دارد و چه مواردی را در برمی گیرد؟ برخی می‌گویند که با این همکاری‌ها ایران مستعمره روسیه خواهد شد؛ نظر شما چیست؟
این یک نوع همکاری است و ما در تدوین چهارچوب و نقشه راه‌همکاری مورد توافق به دنبال رعایت سه اصل بودیم؛ اصل تمرکز، اصل تدریج و اصل توازن.
اول اینکه ما در توافقات انجام شده به دنبال تمرکز بر چند محور مشخص و محدود و به نتیجه رساندن آنها هستیم. این محورها عبارتند از:
1. برقراری همکاری‌های بانکی گسترده برای ایجاد یک نظام پرداخت مناسب و قابل اتکا جهت تسهیل تجارت و سرمایه گذاری.
2. بهره‌برداری کامل ایران از وام دولتی 5 میلیارد دلاری روسیه به ایران و مذاکره جهت افزایش این مقدار به دو برابر.
3. تجارت حامل‌های انرژی بویژه گاز، نفت خام و فرآورده‌های نفتی و توسعه بازارهای صادراتی گاز ایران با مشارکت طرف روس.
4. سرمایه‌گذاری طرف روس در بخش‌های مختلف صنعت نفت ایران خصوصاً توسعه زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و پالایش نفت ایران.
5. گذردهی بار از کریدور شمال - جنوب بویژه با تمرکز بر استفاده کامل از ظرفیت و زیرساخت‌های موجود و توسعه زیرساخت‌ها در ادامه.
6. انجام هماهنگی‌های لازم بین دو کشور در زمینه استانداردهای‌شان در زمینه اقلام و محصولات مختلف صنعتی ، کشاورزی و...
7. تبادل محصولات کشاورزی شامل واردات غله از روسیه و صادرات محصولات کشاورزی گرمسیری به روسیه و استفاده از موقعیت ایران. جهت تبدیل شدن به هاب ترانزیتی و سوآپ محصولات کشاورزی روسیه.
8. ایجاد صندوق مشترک برای سرمایه گذاری‌های منطقه‌ای و جهانی.
9. ایجاد اتحادیه مناطق آزاد ایران و روسیه و توسعه این همکاری‌ها به سایر کشورهای حاضر در کریدور شمال-جنوب.
10. توافق صندوق‌های ضمانت دو طرف برای صدور ضمانتنامه متقابل برای شرکت‌های هر طرف با هدف کاهش ریسک تجارت و سرمایه‌گذاری.
طبیعی است مسیر سایر همکاری‌ها باز خواهد بود و بخش‌های مختلف اقتصادی دو کشور به همکاری‌های خود در سایر حوزه‌ها ادامه خواهند داد اما دغدغه اصلی کمیسیون مشترک پیگیری محورهای فوق خواهد بود.
دوم اینکه ما معتقدیم توسعه و گسترش همکاری‌های دو کشور تابع عملکرد ما در تحقق محورهای مورد تمرکز است. لذا برای توسعه حوزه‌های همکاری راهبردی و افزایش عمق همکاری‌های موجود متغیرهای مختلفی از جمله موفقیت همکاری‌های قبلی و تغییر شرایط جهانی را بررسی می‌کنیم و به تدریج و پس از تحقق نسبی محورهای اصلی همکاری نسبت به اولویت دهی به سایر موارد هم اقدام خواهیم کرد.
سوم اینکه تلاش شده چهارچوب همکاری مورد توافق پاسخی به رفع گلوگاه‌ها و محدودیت‌های اقتصادی دو کشور و مبتنی بر اصل توازن امتیازات متقابل باشد چراکه چنین توازنی است که ضامن پایداری، ثبات و توسعه همکاری‌ها است. از این روست که می‌گوییم این یک همکاری برد-برد خواهد بود.
در بخش همکاری‌های حوزه نفت و گاز چه تصمیماتی اتخاذ شد؟
در بخش نفت و گاز برای نظم دادن و انسجام بخشی به همکاری‌های فیمابین اقدام به تنظیم برنامه جامع و نقشه راه در زمینه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی کردیم که در این سفر این سند مورد مذاکره قرار گرفت و پاراف شد؛ تا ان‌شاءالله در سفر آتی وزیر انرژی روسیه به ایران امضا شود. کار مهمی که انجام شد این بود که در زمینه انتقال تکنولوژی نیز یک نقشه راه جداگانه و مفصل تنظیم و به طرف روس ارائه شد که آنها هم بسیار استقبال کردند و مقرر شد بررسی و نظرات خودشان را اعلام کنند. حوزه فناوری یکی از حوزه‌های بسیار کلیدی فعالیت‌های دو کشور است که می‌تواند همکاری‌های دوجانبه را عمق ببخشد.
با توجه به اینکه وزارت نفت مسئول این کمیسیون مشترک است، در سایر بخش‌های اقتصادی هم توفیقاتی حاصل شد؟
بله. در این اجلاس برخی موضوعات جدید مانند مناطق آزاد، تجارت سنگ‌های قیمتی، بیمه و مسکن و شهرسازی هم مطرح شد. همچنین موضوعات متنوع دیگری در زمینه‌های مربوط به ثبت دارو و تجهیزات پزشکی (هم که بیش از 2 سال از شروع مذاکرات می‌گذرد و این فرایند مناسب نیست و همچنین هزینه زیادی دارد) یا موضوع تأیید مدارک تحصیلی دانشگاه‌های روسیه (بیش از 4 هزار دانشجوی ایرانی در روسیه مشغول به تحصیل هستند)، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، فضایی، علم و فناوری، ارتباطات، رسانه و... مطرح شد.
در حاشیه این اجلاس کارگروه آب نیز توسط وزارت نیرو تشکیل شد و همچنین طرفین در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و سنکرون کردن شبکه برق ایران و آذربایجان و روسیه تفاهم کردند.
برخی از مشکلات جاری شرکت‌های ایرانی در حوزه نفت و گاز، انرژی اتمی، جهاد کشاورزی و نیروگاهی نیز مطرح شد و طرفین تلاش کردند راه‌حل‌هایی برای رفع مشکلات پیدا کنند که خوشبختانه تفاهمات خوبی حاصل شد.
به جز سند اصلی پروتکل اجلاس کمیسیون مشترک و در حاشیه اجلاس، دو تفاهمنامه همکاری در زمینه موضوعات مربوط به حوزه غذا و دارو و نیز تفاهمنامه همکاری بین هلدینگ انرژی گستر سینا و یک شرکت روسی جهت مشارکت در احداث یکی از خطوط لوله اصلی انتقال فرآورده در کشورمان انجام شد.
می توان گفت مهم‌ترین سندی که در حاشیه این اجلاس امضا شد، سند الحاقیه پروتکل برقی‌سازی راه آهن گرمسار-اینچه‌برون است که مدت‌های مدیدی است این پروژه مطرح است و لازم بود تعیین تکلیف شود که بحمدالله در این نشست این سند امضا شد و بایستی وزارتخانه‌های اقتصاد و راه‌وشهرسازی به سرعت مقدمات اجرایی شدن این سند را فراهم کنند.
یکی از موضوعاتی که در این اجلاس مورد تأکید قرار گرفت، تعیین تکلیف اسنادی است که در دست مذاکره است. در حال حاضر بیش از 10 سند در بخش‌های مختلف اقتصادی با طرف روس در دست مذاکره است که لازم است تسریع شده و این اسناد تعیین تکلیف شوند. همکاری‌های ما با روس‌ها به نوعی در ابتدای راه است و تنظیم این اسناد به مثابه ریل‌گذاری است و باید سریع‌تر این کار را انجام بدهیم.
به هر حال، وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران به عنوان مسئول کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه از همه توان خود برای پیگیری توافقات حاصل شده استفاده خواهد کرد. چرا که ما معتقدیم توافقات انجام شده در حکم نقشه‌ای برای سازه مستحکم همکاری‌های دو کشور است و ساخت این سازه نیازمند پیگیری‌های جدی اجرایی و تحقق واقعی همکاری‌ها است. بر این اساس پایش وضعیت و سرعت پیشرفت اجرایی توافقات، رفع موانع داخلی و ناهماهنگی‌های احتمالی بین دو کشور و تعریف فعالیت‌های جدید مبتنی بر پایش وضعیت گذشته در دستور کار معاونت امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت بوده و خواهد بود.

آیین بهره‌برداری و آغاز عملیات اجرایی پروژه‌های متعدد صنعت گاز در استان سیستان و بلوچستان و در شهرهای سراوان و خاش، 12 آبان ماه با حضور مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران و مدیران ارشد این شرکت برگزار شد. عملیات اجرایی خط لوله گاز پالیزان - پسکوه - سوران - زابل به طول ۱۵۳ کیلومتر و عملیات اجرایی گازرسانی به شهرهای میرجاوه، ریگ‌ملک، ده‌رئیس، نوک‌آباد و لادیز با اجرای ۳۰۰ کیلومتر عملیات لوله‌گذاری خط تغذیه و توزیع با اعتبار ۱۸۰۰ میلیارد ریال آغاز شد. همچنین افتتاح خط لوله گاز ایرانشهر - پالیزان به طول ۲۵۶ کیلومتر با پوشش گاز شهرستان خاش و کارخانه سیمان این شهر، همچنین گاز شهری مرزی میرجاوه و شهرهای میان مسیری سنگان و سیاه‌جنگل که توسط شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران اجرایی شده است، دیگر پروژه گشایش‌یافته در جریان این سفر بود. معاون وزیر نفت در امور گاز در آیین گشایش و کلنگ‌زنی طرح‌های بزرگ گازرسانی در استان سیستان و بلوچستان از گشایش‌ طرح‌ها و پروژه‌های مهم گازرسانی در کشور در آینده‌ای نزدیک خبر داد و گفت: با توجه به عقب‌ماندگی این استان در حوزه‌های مختلف زیرساختی و خدماتی از جمله در حوزه گاز، با تلاش شبانه‌روزی دولت سیزدهم در جبران این مهم، ما نیز در حوزه مسئولیت خود یعنی گازرسانی به این دیار، این مهم را با تمهیدهای انجام‌شده با قوت و قدرت انجام خواهیم داد که البته برای آن اقدام‌های خوبی نیز انجام شده است. به گزارش شانا، مجید چگنی با تأکید بر اینکه وجود گاز در هر منطقه سبب رشد، شکوفایی و اشتغال‌زایی در آن منطقه می‌شود، اظهار کرد: دارا بودن بیش از ۳۰ میلیون مشترک گاز در کشور و عنوان یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های گازرسانی دنیا، وظیفه ما را برای خدمت‌رسانی به مردم در این حوزه سنگین‌تر می‌کند و بر همین مبنا است که به فضل خدا در تلاش هستیم مابقی شهرها و روستاهای بالای ۲۰ خانوار را هرچه سریع‌تر از نعمت گاز بهره‌مند کنیم. معاون وزیر نفت در امور گاز در پایان اعلام کرد: با تلاش شبانه‌روزی، خط انتقال گاز ایرانشهر به چابهار به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد و شهرستان‌های چابهار و کنارک از گاز طبیعی بهره‌مند خواهند شد.