یگانه خدامی  / روزنامه نگار
او در جمع‌خوانی پیش‌رو از یک طرف مسأله انکار مردم
در مواجهه با کرونا و از طرفی دیگر پاسخ‌های کارشناسان را آورده است

در این چند ماه که کرونا به زندگی‌مان پا گذاشته و همه جهان را درگیر خودش کرده سبک زندگی‌مان تغییر کرده است. مدام گفتند ماسک بزنید، با دیگران دست ندهید و روبوسی نکنید، فاصله را رعایت کنید، میهمانی نروید و... گفتند همه زندگی‌تان را عوض کنید تا کرونا هست. بعضی هایمان گوش دادیم و بعضی‌ها یا اولش گوش دادند و بعد خسته شدند یا از همان اول سر ناسازگاری گذاشتند و راضی نشدند تا با رعایت نکات مختلف احتمال ابتلا به بیماری را در خودشان و دیگران کم کنند. کسانی که رعایت نمی‌کنند دلایل مختلفی می‌آورند که حتماً شنیده اید. دلایلی که بررسی کردیم درست هستند یا نه؟ می‌توانند از ما مقابل بیماری کرونا محافظت کنند یا نه؟

به کرونا اعتقاد داری؟

-چرا ماسک نزدی؟
-اعتقادی به کرونا ندارم.
همیشه وقتی این جمله را می‌شنوم دوست دارم از کسی که این پاسخ را داده بپرسم مگر کرونا به اعتقاد تو نگاه می‌کند؟ اما خب کسانی هستند که با همین جمله و همین استدلال ترجیح می‌دهند ماسک نزنند، فاصله‌شان را با بقیه رعایت نکنند و میهمانی بروند و هر کار که نباید این روزها انجام بدهیم انجام دهند. البته وقتی هم بپرسی یعنی چه که اعتقاد نداری؟ پاسخی ندارند و می‌گویند: همین دیگه. اعتقاد ندارم.» این شاید یکی از رایج‌ترین استدلال‌هایی باشد که برای ماسک نزدن و رعایت نکردن پروتکل‌ها این روزها می‌شنویم. با یک لبخند بزرگ، حرکت دستی که معنایش «برو بابا» است و سری که با تأسف برایت تکان می‌دهند.
‌به کرونا انرژی مثبت بده

چند وقت پیش کاربری در توئیتر نوشته بود که دو زن بدون ماسک سوار تاکسی شدند و وقتی راننده گفت ماسک بزنید یکی از آنها جواب داد: «ما انرژی مثبت میدیم و کرونا سمت ما نمیاد.» انرژی مثبت و داستان‌هایش خیلی وقت است از سر و کول زندگی خیلی‌ها بالا می‌رود و همه چیز را می‌خواهند با همین انرژی مثبت به دست بیاورند یا از سر بگذرانند اما حالا کار به جایی رسیده که فکر می‌کنند با انرژی مثبت جلو ویروس کوچکی که جهان را نابوده کرده می‌توانند بگیرند. می‌گویند اگر از کرونا بترسی سرت می‌آید و نباید به این بیماری فکر کنی. اگر به کسانی که فکر می‌کنند انرژی مثبت آنها را از کرونا در امان می‌دارد کمی میدان و فرصت حرف زدن بدهی حتماً برایت از کارما و اینکه کرونا انتقام زمین و طبیعت از انسان است هم می‌گویند.
‌کار، کار چینی هاست

«ای بابا کرونا چیه؟ کار خودشونه»، «چین می‌خواست ماسکاشو بفروشه»، «ویروس دست سازه. خودشونم واکسنشو دارن. یهو میدن بیرون که کلی سود کنن»، «چین می‌خواست ترامپ رأی نیاره. یه ویروس درست کرد حالا هم که ترامپ رأی نیاورده دو روز دیگه می‌گه واکسن پیدا کردم بیایین بخرین ازم»، «این کارو کردن که با واکسنش میکروچیپ توی بدن مون بذارن ببینن کجا می‌ریم و چیکار می‌کنیم. از کجا معلوم؟» این استدلال‌ها کمترین توضیح را لازم دارند. کسانی که معمولاً در این چند ماه از این استدلال‌ها برای ماسک نزدن و رعایت نکردن پروتکل‌ها استفاده کرده‌اند آنهایی هستند که برای بسیاری از اتفاقات جهانی از جمله «کار خودشونه» استفاده می‌کنند.
 
از خودم مطمئنم

اینها رایج‌ترین استدلال‌هایی هستند که برای نزدن ماسک و رعایت نکردن پروتکل‌ها استفاده می‌شوند اما استدلال‌های دیگری هم هستند که شاید کمتر شنیده باشید اما بالاخره کسانی هستند که به آنها استناد می‌کنند. استدلال‌هایی مانند اینها: ماسک جلو ویروس رو نمی‌گیره، دو روز دیگه می‌گن یه کار دیگه باید بکنین، خانواده ما قوی هستن و نمی‌گیرن، عمر دست خداست. خدا بخواد بمیری با ماسک هم می‌میری، ماسک خودش باعث عفونت ریه می‌شه، کرونا شبیه سرماخوردگیه فقط یه کم شدیدتره، ماسک بزنم سطح اکسیژن خونم میاد پایین و توی دراز مدت آلزایمر می‌گیرم، من از ایمنی بدنم مطمئنم و نمی‌گیرم، اگر قرار بود بگیرم تا حالا گرفته بودم و....

یک بار بس بود

-چرا ماسک نزدی؟
-بابا من تازه کرونا گرفتم و خوب شدم. دیگه واسه چی رعایت کنم؟ نمی‌گیرم که.
این استدلال را هم زیاد شنیده‌ایم. خیلی از کسانی که به کرونا مبتلا شده‌اند فکر می‌کنند کرونا مانند آبله مرغان است و اگر یک بار بگیری دیگر به آن مبتلا نمی‌شوی. حتی اگر این حرف هم درست باشد، که قرار است از قول پزشک متخصص درباره‌اش بخوانیم، مسئولیت اجتماعی ما همچنان ایجاب می‌کند ماسک بزنیم چون ممکن است ناقل باشیم. بسیاری از کسانی که یک بار به کرونا مبتلا شده‌اند با همین استدلال سفر و میهمانی می‌روند غافل از اینکه اگر یک ناقل در جمع‌شان باشد ممکن است دوباره گرفتارشان کند.
به گروه خونم نمی‌خوره

گروه خونی و داستان‌های مربوط به آن مدتی است مد شده است. خیلی وقت‌ها در گروه‌های تلگرامی و پست‌های اینستاگرامی مطالبی درباره اینکه گروه‌های خونی مختلف چه غذاهایی باید بخورند یا نخورند یا اینکه در مقابل کدام بیماری‌ها آسیب پذیرتر هستند می‌خوانیم. گویا پای این قضیه به بیماری کرونا هم باز شده است. کسی شنیده بود که یک نفر گفته بود من گروه خونی O دارم پس کرونا نمی‌گیرم و رعایت نمی‌کنم. آن حرف‌های غذاها و آسیب‌پذیری دارندگان گروه‌های خونی دربرابر بیماری‌های مختلف هم از سوی پزشکان تأیید نشده و در مواجهه با بیماری تازه وارد کرونا اثبات مقاوم بودن دارندگان یک گروه خونی خاص در برابر این بیماری نباید کار راحتی باشد. به هر حال درباره این هم باید نظر پزشک متخصص را بدانیم.
 
گله‌ای باید بگیریم

ایمنی گله‌ای. بعید است این عبارت را در این چند ماهی که زندگی‌مان با کرونا زیر و رو شده نشنیده باشید. خیلی‌ها معتقدند که همه مردم جهان بالاخره باید کرونا بگیرند تا این بیماری ضعیف  و کم شود. به همین دلیل هم می‌گویند نباید نکات بهداشتی را رعایت کنیم یا ماسک بزنیم. معمولاً هم مثال‌های تاریخی از بیماری‌های مختلف می‌آورند که بعضی وقت‌ها درست است و بعضی وقت‌ها هم درست نیست. درباره ایمنی گله‌ای در اینستاگرام و تلگرام هم زیاد می‌خوانیم و تقریباً روزی نیست که کسی درباره‌اش حرفی نزند. کسانی که این حرف را می‌زنند اعتقاد راسخ دارند که همه باید کرونا بگیریم. همه.‌

نام دکتر مسعود مردانی را این روزها زیاد می‌شنویم. فوق تخصص بیماری‌های عفونی و عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا با اینکه سرش حسابی شلوغ است به همه تلفن‌ها و سؤال‌های خبرنگاران پاسخ می‌دهد و البته قبلش قول می‌گیرد که سؤالات را کوتاه و سریع بپرسم تا به‌ کارهایش برسد. پاسخ‌های دکتر مردانی را به استدلال‌های بعضی از مردم برای رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی بخوانید.
اینکه می‌گویند یک بار کرونا گرفته‌ایم و دیگر نمی‌گیریم و لازم نیست رعایت کنیم درست است و پایه علمی دارد؟
خیر صحیح نیست. هیچ دلیل متقنی در رابطه با اینکه کسی که یک بار کرونا گرفته دیگر تا آخر عمر دچار این بیماری نمی‌شود وجود ندارد. مواردی از ابتلای مجدد گزارش شده و برای همین کسانی که گرفته‌اند و بهبود پیدا کرده‌اند حتماً باید دوباره پروتکل‌های بهداشتی و نکات لازم را رعایت کنند.
اتفاقاً مواردی بوده که کسی برای بار دوم به کرونا مبتلا شده و بیماری اش شدیدتر از بار اول هم بوده است.
بله. همه ابعاد بیماری کاملاً شناخته شده نیست. اینکه آیا آنتی بادی محافظت کننده است یا نه را هیچ کس نمی‌داند.
کسی که مبتلا می‌شود تا چه زمانی آنتی بادی در بدنش وجود دارد؟
معمولاً تا 6 ماه اندازه‌ای از آنتی بادی در بدن فرد بهبودیافته وجود دارد. معمولاً می‌گویند بعد از 3 ماه میزان آنتی بادی به نصف می‌رسد و در سه ماه بعد ممکن است 80 تا 90 درصد آن از بین برود. اگر آنتی بادی محافظت کننده باشد و فرد خوش شانس باشد حداکثر 6 ماه از او در مقابل بیماری کرونا مراقبت می‌کند.
کسانی که بهبود پیدا کرده‌اند ممکن است همچنان ناقل باشند؟
ناقل بودن یعنی اینکه ویروس در ترشحات بینی و حلق فرد وجود داشته باشد. معمولاً تا دو هفته یا حداکثر سه هفته بعد از بیماری ویروس از بین می‌رود. البته ممکن است حتی تا 6 هفته پس از بهبودی در تست PCR مشخص شود که ویروس در بدن وجود دارد ولی این دلیل بر اینکه فرد ناقل باشد نیست.
یک استدلال دیگر هم برای رعایت نکردن پروتکل‌ها وجود دارد و کسانی هستند که می‌گویند چون گروه خونی‌شان O است مبتلا به کرونا نمی‌شوند و به همین دلیل رعایت نمی‌کنند.
این اصلاً علمی نیست. گروه خونی هیچ تفاوتی در ابتلا به کرونا ایجاد نمی‌کند. آن چیزی که درباره گروه خونی گفته می‌شود فقط داده آماری است و همه افرادی که آنتی بادی محافظت کننده نداشته باشند در معرض ابتلا هستند. فرقی نمی‌کند گروه خونی‌شان A باشد یا B یا O.
بعضی‌ها هم می‌گویند همه مردم بالاخره باید این بیماری را بگیرند پس نباید رعایت کنیم یا از ایمنی گله‌ای حرف می‌زنند. این استدلال چقدر پایه و اساس علمی دارد؟
ابتلا به کرونا «باید» ندارد. وقتی واکسن برسد خیلی‌ها می‌زنند و ایمن می‌شوند. ایمنی گله‌ای هم در آخرین نشست سازمان بهداشت جهانی نه تنها تأیید نشد بلکه گفته شد زجرآور است و باعث عقب ماندن کشورهای درگیر در زمینه ابتلا به بیماری کرونا می‌شود. پس این نظر منسوخ شده است.‌‌

فرحناز دهقی /مترجم
   سال 2020 با هزاران تن کشته و ده‌ها هزار بیمار در بیمارستان‌های سراسر جهان، قرنطینه سراسری کشورها و یک عبارت دو کلمه‌ای به‌ نام «ویروس کرونا» آغاز شد. رویارویی با ویروسی ناشناخته که جان مبتلایان را به کام مرگ می‌کشاند یا آنقدر ضعیف و رنجورشان می‌کند که ترمیم زخم‌های برجای مانده ماه‌ها طول می‌کشد، آنقدر تجربه سهمگینی بود که انسان‌ها برای هضم آن از افسانه و خیال کمک بگیرند. تجربه‌ای که شاید تا پیش از این تنها در تصاویر مهیج فیلم‌های هالیوودی دیده بودیم که در انتها دانشمندی که عمرش را وقف علم و انسان‌ها کرده، قبل از آنکه خیلی دیر شود واکسنی را کشف می‌کند و صلح و صفا در زندگی انسان‌ها برقرار می‌شود. حالا این بار، این ویروس در برابر چشمانمان قد علم کرده و همه آنچه از یک فیلم یا سریال علمی تخیلی انتظار داریم را در واقعیت به رخ مان می‌کشد. از همان یک سال پیش، که ویروس در چین جان می‌گرفت و روز به روز بر تعداد قربانیان خود می‌افزود، بازار شایعات داغ و پررونق شد. پزشکان و دانشمندان که در مواجهه با این ویروس عجیب و غریب اطلاعات زیادی در چنته نداشتند، گاه در برابر این شایعه‌ها سکوت می‌کردند و گاه قویاً آن را تکذیب می‌کردند. آنچه تا آن زمان تمام پزشکان درباره‌اش اطمینان داشتند، این بود که شست‌و‌شوی مرتب دست‌ها می‌تواند ویروس را نابود کند و برای جلوگیری از انتقال آن باید از ماسک استفاده کرد. اما این بی‌اطلاعی از ویروس، مانع خیال‌پردازی عده‌ای نشد. به گزارش سازمان جهانی بهداشت، یکی از شایعاتی که از روزهای اول شیوع ویروس در جهان داغ شده بود این بود که مگس‌ها و پشه‌ها عامل انتقال این ویروس هستند و ویروس را از روی سطوح و بدن افراد مبتلا می گیرند و به بدن‌ انسان‌های دیگر منتقل می‌کنند. اما تاکنون هیچ مدرکی برای اثبات این شایعه به‌دست نیامده است. یکی دیگر از افسانه‌های ویروس کرونا که یکی از رهبران سیاسی جهان اصرار زیادی بر آن داشت، نوشیدن الکل بود. طرفداران این افسانه اعتقاد داشتند با نوشیدن الکل، ویروس در بدنشان نابود می‌شود. پیروی از این افسانه صدمات زیادی برجای گذاشت و بسیاری را راهی بیمارستان کرد. سازمان جهانی بهداشت بارها هشدار داد که بهتر است به جای نوشیدن الکل، به شستن دست‌ها و رعایت بهداشت اکتفا شود.
افسانه‌ای که خود دانشمندان در ترویج اش نقش اساسی داشتند، این بود که با گرم‌تر شدن هوا ویروس از بین می‌رود. اما کمی بعدتر مشخص شد که این ویروس در تمامی آب‌وهواها و دماها قابلیت تکثیر و زنده ماندن دارد و گرم‌تر شدن هوا مانعی برای توقف سرعت انتقال آن نشد. در حالی که راهکارها برای مقابله با ویروس کرونا یکی یکی بی‌اثر شدند، عده‌ای پیشنهاد دادند از اشعه UV برای کشتن ویروس استفاده شود، حتی در موارد نادری دیده شد که دستگاه‌های اشعه UV در اماکنی نصب شد و مردم دستان و صورت خود را در برابر آن قرار می‌دادند. اما دوباره سازمان جهانی بهداشت وارد عمل شد و اطمینان داد که این اشعه نه تنها در نابودی ویروس نقشی ندارد بلکه می‌تواند به ایجاد حساسیت‌های پوستی منجر شود. یکی دیگر از افسانه‌های رایج در بسیاری از کشورهای جهان خوردن سیر برای مقابله با کرونا بود. در پی ترویج این افسانه، ناگهان قیمت سیر سر به فلک کشید و در برخی میوه‌فروشی‌ها نایاب شد. اگرچه دانشمندان تأکید کردند که خوردن سیر هیچ تأثیری در مهار کرونا ندارد، اما هنوز هم بسیاری مؤمنانه به این شایعه وفادارند.
همزمان با افزایش تقاضا برای تزریق پنی‌سیلین، شست سازمان جهانی بهداشت خبردار شد که عده‌ای تصور می‌کنند این دارو می‌تواند باعث پیشگیری یا نابودی ویروس شود، بنابراین به کرات اعلام کرد که هنوز هیچ دارویی نتوانسته مانع شیوع این ویروس شود. و اما یکی از رایج‌ترین افسانه‌ها برای نابودی ویروس کرونا این بود که اشعه خورشید می‌تواند ویروس را بی‌جان و کارش را یکسره کند. واقعیت این است که آفتاب عالم‌تاب، صرف نظر از بزرگی و گرمابخشی‌اش، در برابر این ویروس میکرومیلی‌متری ناتوان است و نمی‌تواند از این فاصله آن را نابود کند. پس کماکان باید تا ورود واکسن کرونا به بازار، به شستن دست‌ها، رعایت فاصله اجتماعی و زدن ماسک پایبند بود.
منابع: سازمان جهانی بهداشت          ‌