سایه تهدید ریزگرد‌ها بر تالاب گاوخونی

 اصفهان- سمیه مسرور  با ادامه خشکسالی ، تالاب گاوخونی بی‌آب شده و بیشتر به پهنه وسیعی از سله‌های ریز و درشت تبدیل شده است. تالابی که نقش مهمی در اکوسیستم اصفهان بازی می‌کرد حالا تهدید جدی برای پراکنده شدن ریزگردها در آسمان اصفهان است. به‌تازگی مسئولان استانی به این مهم پرداخته‌اند و اذعان می‌کنند، اگر تالاب احیا نشود باید منتظر انتشار ریزگردهای ناشی از فرسایش بستر خشک تالاب در سال‌های نه چندان دور باشیم.  
 حقابه تالاب
«رسول زرگرپور» استاندار اصفهان در این باره گفته است: موضوع تالاب گاوخونی از مسائل مهم اجتماعی است و اگر تالاب احیا نشود با خطر ریزگردها روبه‌رو خواهیم بود.
زرگرپور با بیان اینکه برای مقابله با ریزگردها باید تالاب احیا شود، افزوده است: نگرانی‌هایی برای تأمین آب تالاب گاوخونی تا 2 سال آینده وجود دارد که باید از بین برود. یکی از راه‌های احیای تالاب، تأمین بخشی از نیاز آبی از پساب است. این تنها راه احیای تالاب است و درغیر این صورت تا 5سال آینده با مشکل ریزگردها مواجه خواهیم بود.
 تهدید ریزگردها
وقتی سریال خشکی زاینده رود ادامه یافت، عده زیادی از دوستداران محیط زیست نگران خروج تالاب گاوخونی از فهرست تالاب‌های بین‌المللی شدند. اما حالا این نگرانی رنگ و بوی دیگری گرفته و خیلی‌ها نگران حمله ریزگردها در اثر خشکی تالاب هستند.
«مهدی ترکاشوند» دبیر مقابله با پدیده گرد وغبار اداره کل محیط‌زیست استان اصفهان در این باره به «ایران» می‌گوید: نقش تالاب‌ها به نوعی جمع‌کننده و تصفیه‌کننده پساب است. آب‌های جاری شده از سرچشمه در تالاب که پایین‌ترین نقطه از سرچشمه است جمع می‌شوند. کارشناسان معتقدند، با خشک شدن تالاب گاوخونی این احتمال وجود دارد که سطح رویی تالاب دچار فرسایش شده و با وزش باد شاهد معلق شدن ریزگردها در فضا باشیم. ترکاشوند ادامه می‌دهد: اگر تالاب به طور کامل خشک شود، بر اثر آمد و شد انسان، خودرو و دام، لایه رویی تالاب دچار فرسایش خاک خواهد شد و این یک تهدید جدی است که شاهد پدیده ریزگردها باشیم. با این حال تاکنون این فرسایش صورت نگرفته و خوشبختانه پوشش رویی تالاب از بین نرفته، اما نمی‌توان گفت شرایط همیشه این‌گونه باقی خواهد ماند.  وی با بیان اینکه نمی‌توان زمان مشخصی را برای وقوع پدیده ریزگردها مشخص کرد، اضافه می‌کند: اگر تالاب گاوخونی احیا نشود، خطر وقوع پدیده ریزگردها اصفهان را تهدید خواهد کرد. زیرا در فصل تابستان با وزش بادهای 120 روزه روبه‌رو هستیم که از شرق به غرب این استان حرکت می‌کنند و عمده نگرانی را برای پدیده گرد و غبار به‌وجود می‌آورند.
 مصوبه سال 93
دبیر مقابله با پدیده گردوغبار اداره کل محیط زیست استان اصفهان با تأیید این موضوع که تنها راه نجات تالاب و مقابله با پدیده ریزگردها تأمین حقابه تالاب است، اذعان می‌کند: سال قبل مصوبه‌ای بین وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت کشور تصویب شد که 170 میلیون مترمکعب آب برای احیای تالاب لازم است وباید تأمین شود که به دلایل مختلف از جمله کمبود آب و مشکلات ناشی از خشکسالی تأمین این میزان امکان‌پذیر نشد.  ترکاشوند اضافه می‌کند: تنها راهکار تأمین بخشی از نیاز آبی تالاب از پساب شهری بود که بعد ازتصفیه به تالاب انتقال داده می‌شود و به بحث احیای تالاب کمک کرده است. البته به دنبال انتقال آب‌های بالادست نیزهستیم. واقعیت امر این است که با تأمین حقابه سالانه 170 میلیون مترمکعب آب، مشکل خشکی تالاب گاوخونی برطرف خواهد شد، اما الان دربالادست مشکل داریم و راهی بجز استفاده از پساب تصفیه شده نداریم.
 فاصله تا عمق فاجعه
«خوشه عظیم پور» دبیر جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست در اصفهان نیز با بیان اینکه هنوز وضعیت تالاب به مرحله‌ای نرسیده که بخواهیم بزودی شاهد پدیده ریزگردها باشیم، به «ایران» می‌گوید: تالاب گاوخونی خاصیت ویژه‌ای دارد به طوری که وقتی آب به نزدیکی آن برسد، هرچند جزئی رطوبت جذب می‌کند و همین موضوع مانع خشک شدن و فرسایش سطح رویی آن می‌شود. اتفاقی که درحال حاضر با باز شدن مجدد زاینده‌رود شاهد آن بودیم. با این حال تالاب گاوخونی ظرفیت تهدید معلق شدن ریزگردها را دارد. تنها راه مقابله با این ظرفیت تأمین و حفظ حقابه تالاب است. این‌طورهم نیست که با سامانه لوله کشی بتوان تالاب را نجات داد. کافی است سفره‌های آب زیرزمینی اطراف تالاب تغذیه شود. بدین ترتیب تالاب مرطوب باقی می‌ماند و خطر ریزگردها کاهش پیدا می‌کند. وی به وزش بادهای فصلی نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: در خرداد ماه با وزش بادهای 120 روزه مواجهیم که احتمال وقوع پدیده گردوغبار را تشدید می‌کند و نباید اجازه بدهیم تالاب خشک شود.
 بررسی بیماری ها
برای مشخص شدن بیماری‌های رایج که از ریزگردها ناشی می‌شود به سراغ «حمیرا صفی قلی» رئیس اداره محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان اصفهان رفتیم که وی در این باره به «ایران» می‌گوید: قبلاً در چند نقطه به‌صورت مرکزآزمایشی مشکلات و بیماری‌های ناشی از ریزگردها را بررسی کردیم. اما جواب‌های به دست آمده در حدی نیست که بخواهیم آن را رسانه‌ای کنیم. درحال حاضر به تازگی روی این مسأله کار می‌کنیم و منتظر تأمین اعتبارات آن هستیم.  وی ادامه می‌دهد: کار آسانی نیست که بگوییم ریزگردهای برخاسته از بستر خشک تالاب گاوخونی ممکن است چه بیماری‌هایی را سبب یا منتقل کنند. باید جواب‌های به‌دست آمده از مناطق مرکز آزمایشی را بررسی و صحت سنجی کنیم و وقتی به صحت آن اطمینان پیدا کردیم آن را منتشر خواهیم کرد. قرار داد این طرح با دانشگاه آزاد واحد خوراسگان بسته شده و منتظر تأمین اعتبارات هستیم.