به دور از داستان‌نویسی‌های بی‌اندیشه

  حمید جعفری
روزنامه‌نگار

ادبیات داستانی ایران مانند سایر بخش‌ها و حوزه‌های ادبی کشور مدت زمانی می‌شود که در کوران دوری از مخاطب یا شاید به تعبیر بهتر دوری جستن مخاطب از ویترین ادبیات گرفتار شده است. این واقعیتی است که نمی‌توان انکار کرد. طی سال‌های گذشته همه مؤلف‌های ادبی بخوبی شاهد بوده‌اند که عبور بدون دغدغه مخاطبان از کنار ویترین ادبیات چگونه در مؤلفه‌های مختلف، مخصوصاً تیراژ تألیف‌های ادبی خود را نشان داده است. برای این موضوع اما صاحبان اندیشه دلایل زیادی ارائه داده‌اند و از نشر، ناشر، مؤلف و نزول سطح آثار ادبی تا گره‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را برای تحلیل این اتفاق به صف کرده‌اند اما به نظر می‌رسد که می‌توان در کنار همه این دلایل که به طور نسبی هر کدام سهمی از واقعیت دارند، نقش نویسندگان را نیز برجسته کرد و آنها را از میان فهرست چرایی‌های سقوط ویترین ادبیات بیرون کشید و جداگانه در موردشان سخن گفت. به نظر می‌رسد برای تحلیل ماجرا بد نباشد که یک پرسش مطرح شود. فکر می‌کنید در چند سال گذشته و از میان داستان‌ها و رمان‌هایی که خلق شده‌اند، چه تعداد یا چه کمیتی به نبض زندگی اجتماعی مردم یا معیار تعاملات اجتماعی نزدیک بوده است؟ پاسخ به این پرسش را به نظر می‌رسد داستان نویسان و منتقدان آنها با استفاده از واژه‌هایی بخوبی توضیح داده‌اند. این روزها ماجرای «داستان‌های آپارتمانی» آنقدر در دیالوگ اهالی ادبیات شنیده می‌شود که آدم احساس می‌کند این گونه از داستان تمام ظرف داستان‌نویسی را به خود اختصاص داده است. جالب اینجاست که همه نیز بر این باورند که داستان‌های آپارتمانی بیشترین ضربه را طی سال‌های گذشته به داستان نویسی در ایران وارد کرده‌اند اما همچنان تولید آنها در سطح بالایی قرار دارد یا اگر در جایی هم داستانی در جهت مخالف با آپارتمان نویسی چاپ شود، مخصوصاً از سوی ناشرهای مطرح آنقدر از اندیشگی به دور است که یک گره تازه برای ادبیات محسوب می‌شود. این‌ها را گفتم تا از رمان تازه «چال» نوشته علی دهقان بگویم. رویکرد«چال» ضدیت با داستان‌های آپارتمانی است به طور ناخودآگاه کار از اینجا شکل گرفت که باز هم پرده از معضل کلی ادبیات داستانی این روزهای ما برداشته شود. «چال» را به تازگی نشر پیدایش منتشر کرده است. داستان چنان است که با روایت اصلی و روایت نهفته در خود همذات پنداری عجیبی را برای مخاطب ایجاد می‌کند. خلق کاراکترهای کارگری و شخصیت‌سازی‌‌های جذاب نویسنده، مخاطب را تا پایان کتاب با خود همراه می‌کند و شوکی است برای کسانی که از داستان‌ نویسی‌های بی‌اندیشه خسته شده‌اند!