از پاولیکوفسکی تا چخوف

کامبوزیا پرتوی
کارگردان سینما
«ایران»: کامبوزیا پرتوی، فیلمساز قدیمی سینمای ایران برای آخر هفته خوانندگان روزنامه «ایران» تماشای یک فیلم سینمایی و خواندن یک نمایشنامه کمیک را پیشنهاد کره است. متن گفتار او را در ادامه می‌خوانید.
متأسفم که باید بگویم مدت‌ها است تئاتری ندیده‌ام و رغبتی به تماشای تئاترهای پر سر و صدا اما نه چندان مهم این سال‌ها ندارم. بخشی از تئاتر ما دارد به بیراهه می‌رود و سینما را هم به بیراهه می‌کشاند. زمانی سینما از بازیگران تئاتر استفاده می‌کرد. یعنی سینما محتاج بازیگران تئاتر بود چون نوعی شعور هنری در وجود این بازیگران بود که خود به خود به فیلم‌های سینمایی منتقل می‌شد. الآن برعکس شده و تئاترها از بازیگران مشهور سینما استفاده می‌کنند تا دیده شوند و مورد استقبال قرار بگیرند. معلوم است که به این تئاتر لاکچری و چهره‌محور نمی‌توان امیدوار بود. بنابراین پیشنهادی برای تماشای تئاتر ندارم که به خوانندگان «ایران» بدهم.
در سینمای ایران هم دچار معضل فیلم‌هایی هستیم که به نام کمدی تولید می‌شوند اما آثاری نازل و فاقد ارزش‌های حداقلی هنری و سینمایی‌اند. من به جای توصیه تماشای تئاتر یا فیلم ایرانی خاصی به خوانندگان روزنامه، می‌توانم توصیه کنم که وقت‌شان را صرف این تئاترهای چهره‌محورولاکچری و همین‌طور کمدی‌های بی‌مایه و فاقد ارزش نکنند. به جای آن کتاب‌های خوبی که در این سال‌ها در ایران منتشرشده است بخوانند.با این حال پیشنهادی برای تماشای یک فیلم خارجی دارم چون دوست دارم مردم ایران و بویژه آنها که دنبال تماشای فیلم‌های خوب هستند، آن را ببینند. این فیلم «جنگ سرد» ساخته پاوو پاولیکوفسکی، فیلمساز لهستانی است. فیلمی محصول 2018 که در دوره اخیر جشنواره فیلم کن در فرانسه کاندیدای دریافت نخل طلا بود.درونمایه محوری این فیلم موسیقی است. داستان فیلم «جنگ سرد» همان‌طور که اسمش تداعی می‌کند در دوران بعد از جنگ جهانی دوم می‌گذرد. این فیلم در متن موضوع‌ موسیقی، به خوبی تأثیر جنگ جهانی دوم را بر کشورهای بلوک شرق نشان می‌دهد. آشفتگی بر جای مانده از جنگ جهانی به صورتی زیبا در این فیلم به تصویر کشیده شده است. بیننده آشفتگی بعد از جنگ را بخوبی در این فیلم و در زمینه‌های مختلفی مانند عشق، روابط آدم‌ها با هم، مناسبات میان شخصیت‌ها و... می‌بیند. از این جهت، اسم «جنگ سرد» به معنای واقعی اسم زیبایی برای این فیلم است. سرگشتگی، نومیدی و ندانم‌کاری‌هایی که در این فیلم می‌بینید، کاملاً با مفهوم جنگ سرد تناسب دارد چون محصول جنگ دوم جهانی است که بعد از آن جنگ در فضای کشورهای اروپای شرقی به وجود آمد؛درست برعکس فیلم‌های امریکایی و انگلیسی از دوران جنگ سرد که پر از انرژی ناشی از ناتوان کردن دشمن که همان شوروی سابق و کشورهای بلوک شرق هستند. آن فیلم‌ها هم یکی از ابزارهای جنگ سرد امریکا و انگلیس بود که می‌خواستند با آن توی دهان دشمن‌شان یعنی شوروی بزنند. من دیدن این فیلم را به همه علاقه‌مندان سینما توصیه می‌کنم.
علاوه بر این، یک کتاب هم پیشنهاد می‌کنم و آن نمایشنامه «وحشی» آنتوان چخوف است. من این کتاب را هرگز ندیده بودم و اخیراً آن را دیدم و خواندم و لذت بردم. یک کمدی جذاب است در چهار پرده که آقای پرویز شهدی آن را ترجمه کرده است. ترجمه روان و خوبی که هم ارزش‌های ادبی و نمایشی کار را به زبان فارسی منتقل می‌کند و هم زمینه سرگرمی مخاطب فارسی‌زبان ایرانی را فراهم می‌کند. نمایشنامه «وحشی» برای من یادآور کارهایی مانند «خرس»، «خواستگاری»، «در شاهراه» و این دسته از آثار چخوف است. کارهایی که صمیمیت و شیرینی وجه مشترک آنهاست.