جشنواره تجسمی فجر زیر سایه هنر رسمی

علی فرامرزی
نقاش و کارشناس آثار هنری
من در این سال‌ها جسته گریخته جشنواره تجسمی فجر را دنبال کرده‌ام و متوجه شده‌ام که در سه چهار سال گذشته این جشنواره تغییراتی داشته است. این تغییرات مثلاً در بخش هیأت داوران محسوس است چرا که از هنرمندان حرفه‌ای‌تر و تثبیت‌شده‌تری به‌عنوان اعضای هیأت داوران استفاده می‌شود. این خیلی خوب است اما ابداً کافی نیست.
به نظر من مشکل اساسی جشنواره فجر این است که هنوز هم به‌عنوان جشنواره‌ای که نگاه دولتی به هنر و به طور مشخص هنرهای تجسمی دارد، شناخته می‌شود. یعنی استقلالی که از یک جشنواره هنری انتظار می‌رود، در این جشنواره وجود ندارد. در حالی که این استقلال لازمه جشنواره‌ای در این سطح است. چون جشنواره‌ای با این نام و عنوان باید بتواند همه سلایق و علایق هنری را فارغ از نوع نگاه و نوع تفکر و عقایدشان جذب کند. به نظر من جشنواره تجسمی فجر هنوز موفق به دستیابی به چنین امکانی نشده است و شواهد این امر را شما در بخش‌های مختلفی در جشنواره می‌توانید ببینید. باز هم تکرار می‌کنم که کاملاً واضح است که دارند در این زمینه تلاش می‌کنند و می‌خواهند تا جایی که ممکن است جشنواره تجسمی فجر را از زیر نگاه رسمی و دولتی خارج کنند و این ارزشمند است اما این جشنواره اگر می‌خواهد رویداد مهمی در هنرهای تجسمی کشور محسوب شود، باید کارهای زیادی انجام دهد و هنوز تا رسیدن به آن جایگاه راه زیادی در پیش دارد.
اگر بخواهم مثالی از تجلی نگاه دولتی در جشنواره فجر بزنم، می‌توانم به نتایج این جشنواره و اسامی برندگان آن در دوره‌های مختلف اشاره کنم. کسانی را می‌بینید که به‌عنوان انتخاب‌های هیأت داوران جایزه می‌گیرند که در دسته‌بندی‌ها در زمره هنرمندانی قرار دارند که با نگاه دولت همراه و همسو هستند. این تداعی‌کننده همان نگاه دولتی است. انگار این جشنواره می‌خواهد هنر رسمی را ترویج کند. در حالی که تلاش‌ها در راستای کاهش این نگاه است اما نتایج هنوز قابل قبول نیست.
اینکه جشنواره تجسمی فجر سعی می‌کند جوان‌تر‌ها را هم پوشش بدهد خیلی خوب است اما این همه کاری نیست که از این جشنواره توقع می‌رود. هنرمندان حرفه‌ای‌تر و باسابقه‌تر هم باید در این جشنواره حضور داشته باشند که به دلایلی که گفتم خودشان تمایلی برای حضور ندارند. یعنی جشنواره فجر در این ارتباط هنوز جا برای کار دارد. یک سال‌هایی البته از هنرمندان مستقل دعوت پررنگ‌تری می‌شد اما در طول زمان به‌دلیل اینکه خود هنرمندان استقبالی به عمل نیاوردند، این دعوت‌ها هم کمرنگ‌تر شد. در واقع واکنشی در جامعه تجسمی نسبت به جشنواره فجر به وجود آمده که دلیلش همان خاطره ذهنی است و این مانع تمایل خیلی از هنرمندان به جشنواره می‌شود.
ما در سینما هم جشنواره داریم اما اوضاع کاملاً متفاوت است و فیلم فجر توانسته همه سلایق و نکته‌ها را جذب کند. باید ریشه‌یابی و بررسی کرد و دید که جشنواره تجسمی فجر چطور می‌تواند رویه‌ای مانند فیلم فجردر پیش بگیرد و همه سلایق هنری را جذب و به مشارکت دعوت کند.