تحریم ها حریف فرهنگ نمی شوند

پریسا ساسانی
روزنامه نگار
بعد از پشت سر گذاشتن پله برقی سینما چارسو، در قسمت چپ لابی طبقه پنجم، سازه‌های قرمز رنگی وجود دارد که محسن شاه ابراهیمی طراح صحنه سینمای ایران، درست 5 سال پیش برای عرضه و خرید و فروش آثار خوب سینمای ایران در فضایی به‌نام بازار فیلم آن را طراحی کرد.
بعد از جداسازی بخش ملی از بین‌الملل در جشنواره فیلم فجر که به‌همت حجت‌الله ایوبی مدیر وقت سینما رخ داد، بازار فیلم به‌عنوان محلی مستقل و به دور از هیاهوی فیلم دیدن‌های معمول در جشنواره هویت پیدا کرد و رفته رفته صاحب قدرت شد و معنا و مفهوم بازار فیلم به معنای محلی واقعی برای عرضه و تقاضا به شکل رسمی نمود پیدا کرد و موقعیت خود را درمیان جشنواره‌های رقیب شناخت. حالا بعد از گذشت 5 سال همه حرفه‌ای های جشنواره می‌دانند که بعد از پله برقی باید بپیچند دست چپ تا وارد بازار فیلم در جشنواره جهانی فیلم فجر شوند.
کیفیت جایگزین کمیت
یکی از مهم‌ترین عوامل پر قدرت ظاهر شدن جشنواره جهانی فیلم فجر، حضور چهره‌های سرشناس سینمایی در جشنواره است که هم باعث رونق گرفتن جشنواره و هم موجب حضور شرکت‌های فعال در عرصه بین‌الملل در این جشنواره جهانی می‌شود. در واقع تجربه برگزاری جشنواره‌های پیشین در عرصه بین‌الملل به‌نام جشنواره جهانی فجر نشان داد که حضور چهره‌های شناخته شده بین‌المللی در همه ابعاد این رویداد سینمایی مهم است.
اما آنچه مسلم است به‌دلیل وجود تحریم، نوسان ارز و سیاست‌های خصمانه‌ای که در حال حاضر بر ایران حاکم است، شاهد بودیم که بیست و دومین بازار بین‌المللی فیلم فجر در مقایسه با سال‌های گذشته بخصوص
5 سال گذشته خلوت و کم رفت و آمد برگزار شد که همین موضوع بر عرضه و فروش فیلم‌ها تأثیرگذار است. اما سؤال این است که آیا در شرایط فعلی که بر ارکان مختلف زندگی در ایران تأثیر گذاشته است باید دست روی دست گذاشت؟ آیا سینما به مثابه رسانه باید عرصه را خالی کند؟ رائد فرید‌زاده معاون امور بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی در پاسخ به این سؤال که آیا مسأله تحریم در کم رنگ شدن حضور شرکت های بزرگ عرضه و فروش فیلم تأثیر داشته است یا خیر؟ گفت: بی‌شک تحریم به‌عنوان یک سیاست خصمانه در شرایط فعلی بر کشور ما جاری است و همین موضوع بر بازار پخش و عرضه فیلم نیز تأثیرگذار است و نمی‌توان منکر تأثیرگذاری آن بر بیست و دومین بازار بین‌المللی فیلم فجر شد. در واقع شرکت های نامدار و چهره‌های برجسته درعرصه بین‌الملل بر این گمان هستند که حضور در ایران به هر مناسبتی برای آنها ایجاد مشکل می‌کند به همین دلیل است که از حضور امتناع کرده‌اند.
فریدزاده در ارزیابی خود از بازار فیلم این دوره از جشنواره گفت: امسال در بازار جشنواره جهانی فیلم فجر، نخستین حضور خود در بازار بین‌المللی را به‌عنوان مسئول تجربه می‌کردم و در سال‌های گذشته به‌عنوان یک علاقه‌مند جدی حضور داشتم اما معتقدم حضور پخش‌کنندگان در جشنواره سی و هفتم تخصصی‌تر بود. به این معنا که خریداران و پخش‌کنندگان فعال از کشورهای مختلف اروپایی، آسیایی و نقاط مختلف جهان حضور داشتند. در واقع حضورنداشتن پخش‌کنندگان و خریداران فیلم در جشنواره در قیاس با سال گذشته کمتر اما کیفیت حضور خوب بود.
حرف تازه در حوزه تولید مشترک
یکی از مصادیق برگزاری بازار فیلم علاوه بر خرید و فروش آثار، مذاکره درباره تولید مشترک است و اساساً یکی از اهداف و مأموریت‌های بنیاد سینمایی فارابی رسیدن به فصل مشترک با دیگر کشورها یعنی سینما است. معاون امور بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی در پاسخ به این سؤال که خلوت بودن و به نوعی رکود بازار فیلم چه تأثیری در مذاکره برای رسیدن به تولید مشترک داشته است گفت: همه ما مسئول هستیم با همفکری و تلاش مستمر تأثیر تحریم‌ها را کم رنگ کنیم و یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های ما در فارابی تولید مشترک است. برهمین اساس از یک سال پیش کارگروه تحقیق و تولید مشترک را فراهم کرده‌ایم و بسیاری از کشورها با توجه به مزیت‌هایی که ایران هم از جهت دارا بودن نیروی انسانی متخصص و هم از جهت موقعیت جغرافیایی برای تولید دارد خواستار تولید مشترک هستند.
فریدزاده در پایان صحبت‌های خود تولید مشترک را یکی از راهکارهای برون رفت از سختی‌ها عنوان کرد و گفت: امسال سال سخت مالی در بخش‌های مختلف بود و سینما هم از این قاعده مستثنی نبود و همواره به‌دنبال راه حل‌های برون رفت از شرایط سخت پیش آمده بودیم به همین دلیل است که به سودآوری سینما فکر کردیم. به این معنا که با وجود تحریم‌ها و نوسان ارز هنوز هزینه‌های فیلمسازی در ایران به مراتب از سایر کشورها کمتر است به همین دلیل بیشترین تمرکز بر تولید آثار کشورهای متقاضی حضور در ایران است. در واقع زمینه استفاده از نیرو و تخصص‌های فنی موجود در ایران را در فرآیند تولید مشترک فراهم می‌کنیم. در همین بازار فیلم فجر درباره چندین پروژه سینمایی با کشورجمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و فنلاند مذاکره کرده‌ایم و به توافق‌هایی در این زمینه رسیده‌ایم. به شکل مشخص در حوزه پخش بین‌المللی فیلم «درخت گردو» ساخت ترکیه را در دستور کار داریم و فیلم «لایه‌های دروغ» را با کشور فنلاند در حال همکاری هستیم. با این اوصاف حرف تازه‌ای در زمینه تولید مشترک داریم.
بازار خوب انیمیشن و مستند
حبیب‌الله محمد نماینده آکادمی هنر و علوم سینمایی از کشور افغانستان یکی از فعالان حوزه خرید و فروش فیلم است که به گفته خودش سال‌های سال است که در بازار فیلم ایران شرکت می‌کند و معتقد است حضور در این بازار برای سینمای افغانستان دستاوردهای بسیاری داشته است.
این نماینده سینمای افغانستان بر نکته‌ای که فریدزاده اشاره کرد تأکید و ادامه داد: سینمای ایران بخصوص بازار فیلم که همیشه شرایط حضور حرفه‌ای‌های سینمای دنیا را فراهم کرده است به ما به‌عنوان نمایندگان سینمای افغانستان کمک بسیاری بخصوص در بخش فنی کرده است و توانسته‌ایم برای جشنواره‌های کوچکی که در کابل برگزار می‌کنیم فیلم‌های خوبی را انتخاب و نمایش دهیم.
فاطمه جواهرساز مدیر بیست و دومین بازار فیلم ایران نیز بر این نکته تأکید کرد که در بازار فیلم این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر وضعیت خرید و فروش سینمای انیمیشن و فیلم‌های مستند خوب بوده است و اساساً چهار قالب فیلم سینمایی، سریال، فیلم مستند و انیمیشن جزو بهترین‌ها بوده است.
وی در ادامه گفت: در بیست و دومین بازار فیلم ایران چهره‌های جدیدی از خریداران حضور داشتند و تحریم‌ها کمترین اثر را در حضور و رفت و آمد غرفه‌داران و خریداران فیلم داشت. به اعتقاد من کسی که سینمای ایران را بشناسد به تحریم‌های سیاسی توجهی نمی‌کند و قطعاً حضور مستمر خواهد داشت. در واقع بواسطه توانایی بالا در زمینه فرهنگ و هنر بخصوص سینما هرگز تحریم فرهنگی نخواهیم شد.
جواهر ساز مدیر تأمین برنامه شبکه امید در پاسخ به این سؤال که بازار مذاکره برای تولید مشترک تا چه اندازه به راه بوده است گفت: با توجه به رشد سینمای ایران در زمینه تولید مشترک به دستاوردهای خوبی دست یافتیم. به‌تازگی برای تولید مشترک یک فیلم ژاپن با ایران وارد مذاکره شده است و خانم شهره گلپریان و جواد نوروزبیگی قرار است یک فیلم مشترک بسازند. اما همان‌طور که اشاره کردم در حوزه انیمیشن زمینه بیشتری برای شرکت‌های ایرانی فراهم بود. به‌عنوان مثال یک شرکت هندی و یک شرکت ایرانی برای تولید یک انیمیشن قرارداد بستند. به اعتقاد من بازار فیلم جشنواره جهانی فجر موقعیت خوبی برای ارز‌آوری و سوددهی در سینمای ایران فراهم کرد.
یکی از شاخص‌های اصلی رونق یک رویداد فرهنگی در سطح بین‌الملل حضور چهره‌های برجسته در بخش بین‌الملل است که این حضور به گفته کارشناسان به‌دلیل تحریم‌ها کمرنگ بود. اما مدیر بیست و دومین بازار فیلم ایران نظر دیگری دارد و معتقد است کشورهای بسیاری از اندونزی، ازبکستان، ارمنستان، بنگلادش، فرانسه، آلمان، چین، هند، چک، عراق، ژاپن، قزاقستان، لبنان، پاکستان، اسلوانی، کره جنوبی و... نمایندگانی به‌عنوان خریدار به جشنواره فرستاده بودند و تحریم‌ها کمترین تأثیر را در این حضور داشته است.
با نگاه به فهرست ارائه شده از سوی فاطمه جواهرساز نام کشورهای اروپایی و امریکایی بسیار کم رنگ است. جواهرساز در پایان صحبت‌های خود چنین پاسخ داد: پیشتر گفتم که تحریم‌ها بی‌اثر نبوده است اما قرار نیست فکر کنیم در شرایط فعلی همه داشته‌های فرهنگی و سینمایی خود را از دست داده‌ایم. ضمن اینکه کشورهای هدف ما هم کشورهای منطقه بودند. از سوی دیگر برخی خریداران از کشوری مثل چک آمده بودند و برای اروپا فیلم می‌دید و پای مذاکره برای خرید می‌نشست.