اشعارش به چهارگوشه دل آدم چنگ می‌زند

مفتون امینی
شاعر
شاملو را خیلی قبل‌تر از آنکه ببینم بواسطه اشعارش می‌شناختم. از دهه 1330 قدم به عرصه شعر گذاشت. اما در سال‌های ابتدایی دهه چهل به همراه اخوان‌ثالث تبدیل به مشهورترین چهره‌های ادبی آن روزگار شدند. کتاب «هوای تازه» شاملو در روزگاری که از آن با عنوان دوران شکوفایی ادبیات معاصر یاد می‌شود منتشر شد؛ مجموعه‌ای اثرگذار که بی‌اغراق نقشی مهم در معروف‌شدن او داشت.
بواسطه انتشار این مجموعه حتی بخشی از افرادی که تدافعی در مقابل افکار و آثار نو داشتند هم دهان به تعریف و تمجید از شاملو گشودند. «هوای تازه» همچون عنوانش کاری تازه بود و منجر به آن شد که شاملو یک گام جلوتر از دیگران در عرصه شعر بایستد.
تا مدت‌ها شاملو را دورادور می‌شناختم. تا اینکه سال 1336 که به پیشنهاد و تشویق فریدون مشیری تصمیم به انتشار «دریاچه»، نخستین مجموعه شعرم گرفتم. خاطرم هست که همراه مشیری به چاپخانه بانک بازرگانی ایران که پشت بانک شاهنشاهی بود رفتیم. بخشی از کار به عهده خودم بود. مشغول بریدن کاغذها بودم که شاملو هم از راه رسید. با اینکه نخستین مرتبه‌ای بود که او را می‌دیدم اما بلافاصله از روی عکس‌هایش شناختمش و پرسیدم: «شما کجا و اینجا کجا؟». گفت برای انتشار تصحیح و گزیده‌ای که از اشعار حافظ انجام داده آمده است. دوستی‌مان از همان جا شروع شد. هر چند که بواسطه شرایط، من چندی بعد عازم تبریز شدم. آنجا در روزنامه «مهدآزادی» به طور مرتب با انتشار مطالبی از شاملو تجلیل می‌کردیم. اما چرا شاملو از میان هم‌نسلان خود به چنین جایگاهی دست پیدا کرد! پاسخ این سؤال به ویژگی خاصی بازمی‌گردد که در اشعار اوست. بی‌هیچ اغراقی اشعار شاملو به گونه‌ایست که به چهارگوشه دل آدمی چنگ می‌زند. به گمانم ما بعد از حافظ هیچگاه چنین شاعری نداشته‌ایم.
من برای شاعران سه تقسیم‌بندی قائلم. شاعران بزرگ که بواسطه ویژگی خاصی که برشمردم حافظ و شاملو ازآن جمله‌اند، شاعران خوب که فروغ و سپهری را بواسطه به کار‌گیری خوب جملات و از سویی انتقال خوب پیام‌های مورد نظرشان می‌توان از آن جمله دانست و آخرین مورد هم شاعران مهم هستند که اخوان را در این طبقه می‌دانم. شعرهای اخوان برخوردار از ویژگی خاصی است که هیچگاه کهنه نمی‌شوند؛ درست مثل آنکه ماده نگه دارنده به آنها تزریق کرده است.
اما درمیان همه شاعران کم هستند افرادی که بتوانند اینچنین به قلب شنونده نفوذ کنند، شاملو را حتی در سطح جهانی هم می‌توان شاعری دانست که تمام و کمال درصدد دفاع از حق آدمی برآمد و اتفاقاً موفق هم شد. علاوه بر این او برخلاف جلال آل‌احمد که در نقدها قدری تند برخورد می‌کرد، شاملو مردی با اخلاقی بسیار آرام و ملایم بود. روح این دوست دیرین و شاعر توانای پارسی گوی گرامی باد.