انسانی بود وسیع

عبدالله کوثری
شاعر و مترجم
احمد شاملو در ادبیات معاصر ما و در شعر معاصر به چند دلیل جایگاه ویژه‌ای دارد. دامنه کار او برخلاف بسیاری از شعرای معاصر که محصول کارشان فقط شعر بود، بسیار وسیع بود. او روزنامه‌نگار بسیار خوبی بود و چندین مجله منتشر کرد. مجله‌هایی مانند «خوشه» که نسلی از ما که اکنون قلم در دست دارند و به سن 60، 70 سالگی رسیده‌اند کارشان را با آن شروع کردند و در «خوشه» شاملو کار کردند. او جایی برای جوانان باز کرد و من نمونه‌ای از همان جوانان هستم که نه آشنایی‌ای با شاملو داشتم و نه پیوندی و تنها یک بار شعرم را به دفتر مجله «خوشه» بردم و بعد از آن شعر من مدام در مجله کار می‌شد. دومین مسأله تلاش مداوم و همیشگی او برای زبان کوچه بود که حاصلش در شعر خودش مشهود است. او از زبانی که پتانسیل‌هایی براستی بکر داشت استفاده کرد و این زبان را در شعرهایی جون «پریا»، «ننه دریا» و... می‌‌بینیم. از این نظر شاملو کسی بود که نخستین بار در شعر معاصر به این زبان توجه کرد.
برای کسی چون من که در جوانی چیزی نمانده بود که از شعر نخوانده باشم، زبان شاملو زبانی متفاوت و غنی بود که به من سرچشمه‌های زبان را نشان داد؛ نه فقط زبان امروز را. شاملو هم خودش و هم شعرش مرا راهنمایی کرد تا چیزهایی را بخوانم که تا آن وقت نخوانده بودم.
او در 5 دهه شعرش در واقع شعر زنده‌ای بود که با جامعه حرکت می‌کرد و تمام فراز و فرودهای جامعه را در خودش داشت. البته شعر شاملو گاهی از عارضه اجتماعی یا سیاسی‌شدن به‌صورت افراطی که اغلب شعرای قبل از انقلاب گرفتارش بودند مقداری لطمه خورد. به‌دلیل اینکه زمینه اصلی آن شعرها بعد از مدتی از بین رفته و مناسبت خودشان را از دست داده بودند اما خوشبختانه تمام شعرهایش به این شکل نبودند.
خدمت بزرگ دیگر او در ترجمه بود. زبانی که شاملو در ترجمه به کار گرفت ابداع جالبی بود و بسیاری از کتاب‌هایی که ترجمه کرد در واقع به‌دلیل زبان خود شاملو پرفروش می‌شدند. در ترجمه شعر هم می‌بینیم که بخشی از این ترجمه‌ها بسیار موفق بوده و توانسته به جوهر اصلی شعر کسانی چون لورکا، مارگوت بیگل و لنگستون هیوز نزدیک شود. به همین دلیل باید گفت احمد شاملو انسان بسیار وسیعی بود و در قیاس با اخوان ثالث، منوچهر آتشی، سهراب سپهری و... هیچ کدام از آنها میراث شاملو را ندارند. وسعت کار او و تنوع کارهایش نشان می‌دهد که این انسان چه ظرفیت‌های بالایی داشته است که خودمان می‌دانیم بخشی از آنها به‌دلیل ناسازگاری‌‌های اجتماعی که جامعه برایش به وجود می‌آورد نتوانست شکوفا شود. نه اینکه بگوییم احمد شاملو هیچ مشکلی در شعرها و ترجمه‌هایش نداشت اما او بیش از بسیاری از شعرا و نویسندگان کار کرد و کار مثبت کرد. به همین دلیل است که میراث احمد شاملو بسیار ارزشمند است.