چرا امام با آتش بس موافقت کردند؟

31 سال پس از پذیرش قطعنامه 598 برای برقراری آتش‌بس و صلح میان ایران و عراق بحث بر سر درستی یا نادرستی آن و اینکه چه عوامل میدانی و دیدگاه‌های سیاسی سبب پذیرش قطعنامه شدند همچنان تازه است و دلیلی برای آنکه موضوع به نقد و اقتراح مسئولان وقت و نیز صاحبنظران متأخر گذاشته شود.
از جمله علی اکبر محتشمی‌پور که در زمان پذیرش قطعنامه مسئولیت وزارت کشور را برعهده داشت، درباره برخی نقل قول‌ها مبنی بر پشیمانی امام از پذیرش قطعنامه 598 با بیان اینکه در مورد این مسأله اگر مستند مشخصی در بیان، قلم و یا تصویر حضرت امام وجود نداشته باشد قابل استناد نیست، به جلسه 26 تیر ماه در ساختمان ریاست جمهوری  با حضور حدود 40 نفر از شخصیت‌های لشکری و کشوری و مقامات مذهبی و فرهنگی  وقت و قرائت نامه مهم امام در آن جمع اشاره کرد و گفت: «در آن نامه اصلاً اشاره و صحبتی در مورد این شایعه وجود نداشت. علت پذیرش قطعنامه توسط امام مشخصاً در نامه ذکر شده است و چیزی به عنوان حضور و یا عدم حضور مردم در جبهه‌ها به عنوان تمام و یا بعضی از علل پذیرش قطعنامه، در میان آنها نیست». به گزارش جماران محتشمی پور با اشاره به  بخش‌هایی از آن نامه که در آن تأکید  شده «مسئولان دلسوز نظامی و سیاسی نظام جمهوری اسلامی از این پس جنگ را به هیچ وجه به صلاح کشور نمی ‌دانند» و «فرمانده (وقت) سپاه یکی از معدود فرماندهانی است که در صورت تهیه مایحتاج جنگ معتقد به ادامه جنگ می‌‌باشد»، افزود: «من در خاطراتم به طور مفصل راجع به این موضوع گفته‌ام که امام واقعاً یک شخصیت استثنایی و کاملاً معتقد به امر حکومت مردمی بودند و به آحاد مردم احترام می‌گذاشتند. برای سرنوشت کشور هم بسیار دغدغه داشتند و اهمیت می‌دادند. شروع و همچنین پایان جنگ و قبول قطعنامه هم به خاطر مردم و حفظ حرمت جان، مال و ناموس مردم و هم دفاع از کیان سرزمین مقدس ایران بود. حضرت امام تمام این مسائل را لحاظ می‌کردند. هیچ گاه امام مستبد به رأی نبودند.» غلامرضا ظریفیان استاد دانشگاه نیز با این باور که «به نظر می‌رسد پذیرش قطعنامه معقول ترین کاری بوده که در آن زمان می‌شد کرد»، گفت: «امام حتی حاضر نشد کسی مثل آیت الله‌هاشمی رفسنجانی که همواره در این بزنگاه‌ها حاضر بود مسئولیت سخت این امور را برعهده بگیرد، مسئولیت بپذیرند و خود امام مسئولیت این کار بزرگ را پذیرفتند. ارزیابی‌ای که از اقدامات امام قبل و بعد از انقلاب داریم بیانگر این است که امام به یک مصلحت کامل در ارتباط با آینده مردم، نظام و جنگ رسیده بودند و منطقی‌ترین و معقول‌ترین تصمیمی که در آن زمان باید می‌گرفتند را گرفتند و شجاعانه هم مسئولیت آن را پذیرفتند.» فرهاد درویشی استاد دانشگاه  نیز در گفت وگو با جماران با بیان اینکه تعبیر «خوراندن جام زهر به امام» توهین به رهبریِ ایشان است زیرا ایشان مسئولیت تصمیمات خود را برعهده می‌گرفت؛ افزایش فزاینده قدرت و توان سیاسی، اقتصادی و خصوصاً نظامی عراق در ماه‌های منتهی به پایان جنگ و حضور فعالانه‌تر امریکا و شوروی به نفع عراق را از جمله دلایل پذیرش قطعنامه دانست و گفت: «اگر امام از قطعنامه و پذیرش آن به عنوان جام زهر یاد می‌کند، این را باید نسبت به آرمان‌ها و اهداف بلندی که امام و ایرانی‌ها در زمان جنگ تعقیب می‌کردند در نظر گرفت. ولی اگر بخواهیم آن را نسبت به واقعیات موجود جنگ و صحنه سیاسی و دیپلماسی دو کشور در آن مقطع زمانی در نظر بگیریم، به نظر من پذیرش قطعنامه بهترین تصمیمی بود که گرفته شد.»