ما دهه پنجاهی‌ها تماشا می‌کنیم

الهام فخاری
عضو شورای شهر تهران
در آن فشردگی آدم‌ها در خیابان، کنار سنگرهای کیسه شنی، در بافت سیاه و سپید، نگاه‌ها دیگرگون است. انگار در آنی که دیگران زیسته‌اند، می‌ایستی. من در داستا‌ن آن دَم مردم پرسنده‌ام. درنگ می‌کنم و می‌کوشم دریافت و برداشت مردمان را برای خودم بازپردازی کنم. سرودها همه آهنگی تند و تأکیدی دارند، گمان می‌کنم دوباره کودکی هستم که شور خویشاوندان‌ و ناهم‌رأیی برخی با برخی دیگر را پیش چشم دارم. سربازان در ماشین‌های ارتشی، ارتشی که در رودررویی خیابانی با مردم خودش، فرمان نپذیرفت و شاخه‌های گل میخک که در تفنگ‌ها شکفت، بخشی از بازنمایی است. برایم هنوز بوی گلبرگ‌های میخک بوی آشتی است و زمستانی که بهار می‌شود. ما کودکانی بودیم که دگرگونی پرشتاب را تماشا کرده‌ایم، نه بزرگسال بودیم که بحث و تحلیل کنیم و نه جوان و نوجوان بودیم که آرمان‌هایمان را فریاد بزنیم و بجوییم، ما دهه پنجاهی‌ها کودکان تماشاگر یکی از چهار زیروزبرسازی کلان جهان بودیم، بی‌نقش در میدان، بی‌رأی در صندوق.
همسایه‌ها شب‌ها دورهم برای شعاردادن بر بام‌ها می‌آمدند. شب‌نشینی‌های انقلابی ساده و پرهیجان بود. مردم ریلی را برچیدند تا راهی دیگر بسازند. پدربزرگ و مادربزرگ‌ها در دهه‌های گذشته از میان خانواده‌ها رفته‌اند و نسل پرشور و آرمانخواه انقلابی اکنون میانسال و موخاکستری شده‌اند، از برخی تنها نگاهی در قاب مانده و برخی به راه ساخته و رفته‌شان می‌نگرند. ما دهه پنجاهی‌ها این روزها در آغاز دوره میانسالی هستیم، یکی از دگرگونی‌های بی‌مانند سیاسی -اجتماعی -اقتصادی سده را تماشا کردیم، کوشش وچالش‌های بزرگ‌ترها را بیش از چهار دهه زیسته‌ایم؛ بزرگترهایی که با هم انقلاب کردند، خروشیدند، در برابر یورش دشمن از مردم و سرزمین دفاع کردند و البته چه بسیار به هم پرداخته‌اند! ما کودکان آن روز، دست‌کم دوازده‌سال در چنین روزهایی در مدرسه در جشن انقلاب سرودهای میهنی و انقلابی خوانده‌ایم، گواهی و تقدیرنامه گرفته‌ایم، نوجوانی و جوانیمان در بافتار سازندگی و اصلاح بزرگترها که سی - چهل ساله شده بودند گذشت و با همه دگرگونی نظام‌های آموزشی و تصمیم‌های مدیریتی آن بزرگ‌ترها اینجا هستیم. هنوز ما دهه پنجاهی‌ها تماشا می‌کنیم، لوح تقدیر می‌گیریم بارها گزینش می‌شویم و پیاده کنار شتاب بزرگراه‌ها گذر می‌کنیم. در میانه داستان نسل‌های جوان‌تر و بزرگ‌ترها، با آرمان‌های بزرگ‌ترها و آرزوهای جوان‌ترها، در بلندترین خیابان خاورمیانه گام برمی‌دارم و در محدوده خط‌کشی‌های خیابان انقلاب رفت‌وآمد می‌کنیم. کتاب عکس‌های انقلاب ۵۷ را در دست دارم، گوشه و کنارها، آن نگاه‌ها در فشردگی مردم در خیابان، دست‌ها و کاغذها و آن دمی که در قاب عکاس اجتماعی آن روزها مانده است. سیاه و سفید، آن نگاه‌ها.
پی‌نوشت: با سپاس از خانم مریم زندی و کتاب‌های عکس بی‌مانند انقلاب ۵۷ و حکومت ۵۸