جایگاه پر نشدنی روسیه در سوریه

ماریانا بلنکایا
 روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل اعراب در خاورمیانه
مترجم: وصال روحانی
پس‌از برخوردها بین نیروهای سوری و نظامیان ترکیه‌ای در ادلب، این سؤال مطرح است که آیا توافق و اقدامات مشترک مسکو- آنکارا در خاک سوریه پابرجا خواهد ماند. در روزهایی که امریکا در صدد سوءاستفاده از شرایط مبهم فعلی در سوریه است، اوضاع برای محکوم کردن اقدامات روس‌ها در خاک سوریه یکبار دیگر برای غربی‌ها مناسب نشان می‌دهد اما پیش از هر گونه قضاوتی باید متذکر شد که پس‌از فروپاشی توافق‌نظامی مسکو و آنکارا، ترک‌ها به‌طور مستقل شروع به حمایت نظامی از مخالفان دولت بشار اسد کردند و حتی پست‌های بازرسی خود را در منطقه افزایش دادند اما این پست‌ها اینک در فضایی قرار دارند که تحت کنترل دمشق است.
ترکیه نیز به قصد تلافی به‌سوی مواضع سوری‌ها آتش‌گشوده و برتلفات نیروهای طرفدار اسد افزوده است. البته ترکیه بارها برای خود زمان خریده است تا بلکه بتواند با روس‌ها به نوعی تفاهم برسد و از این طریق آتش‌بس تازه‌ای را برقرار کند ولی مذاکره مستقیم و طولانی تلفنی بین ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان چنین چیزهایی را فراهم نیاورده است. برای تشخیص موضع صریح روسیه به بررسی‌های عمیق‌تری نیاز است ولی قدر مسلم اینکه دولت مسکو مایل به واگذاری هیچ‌یک از مواضع قبلی خویش نیست. روس‌ها از ترکیه‌ای‌ها گلایه کرده‌اند که چرا تحرکات نظامی خود در سوریه را با آنها هماهنگ نکرده‌اند و پس از چند روز مدعی شدند که نیروهای ترکیه با برخی گروه‌های تروریستی در این زمینه همسو هستند. گزارش‌های خبری حاکی از آن است که قبل از وقایع اخیر ادلب  قوای روسیه و ترکیه کوشیده بودند نوعی قواعد منع ستیز را محترم شمرده و بر حساسیت‌های شدید حاکم بر خاورمیانه دامن نزنند. اما شرایط بحرانی فعلی خاورمیانه نه تنها ملایم‌تر نشده بلکه به سبب انباشت مشکلات در سوریه حساس‌تر و خطیرتر از گذشته شده است. روس‌ها چند سال کوشیده‌بودند با یک فرمول جامع روال تنش‌زدایی در خاک سوریه را نهادینه کرده و از شدت و وسعت حضور نیروهای خارجی در سطح این کشور بکاهند اما وقایع ادلب و ورود ارتش ترکیه به خاک سوریه، این تلاش‎ها را بی‌ثمر کرده‎است. این در حالی است که بی‌اثر شدن احتمالی طرح‎های روسیه و اقداماتش در خاک سوریه یک رویداد مثبت برای کل منطقه نیست زیرا مشخص است که هرکشور تفاهم‌گر دیگری و هر نیرو و سازمان واسطه‌ و حاضر در معادلات سوریه قادر به انجام کارهایی نیست که روس‌ها در دهه اخیر به آن همت گماشته‌اند و اگر آنها نبودند، سوریه اینک مشکلی و روالی کاملاً متفاوت و محدودتر از امروز می‌داشت. ایران البته نقش آرامش بخش همیشگی‌اش در منطقه و در ارتباط با سوریه را نیز ایفا کرده و از عوامل ثبات در منطقه بوده اما روس‌ها با مذاکره مستقیم با امریکا از آنها خواسته‌بودند هرگونه فرم و شکل حضور نیروهای زمینی خود در منطقه را محدود به چارچوب‌هایی کنند که استقلال سوریه و امنیت کشورهای اطراف آن به خطر نیفتد.
به هر صورت فرجام شرایط کنونی مشخص نیست اما اگر ترک‌ها در پاره‌ای از عملیات تهاجمی و افراطی خود تجدید نظر نکنند و همچنان روس ها را به ایجاد تفرقه متهم کنند، سوریه بیش از هر یک از کشورهای منطقه از شرایط جدید آسیب‌خواهد دید، بخصوص که ترکیه و شخص اردوغان در سال‌های اخیر در عرصه‌‌های سیاسی خارجی خویش ضد و نقیض‌های فراوانی را به نمایش نهاده و هرگز ثبات عمل نداشته‌اند.
*‌‌منبع: Moscow Times