راهکارهای رونق صنعت خودروسازی کشور

مرجان اسلامی فر
خبرنگار
سال 98 در حالی سپری شد که خودروهای محبوب مردم با بیشترین کاهش تولید مواجه شدند؛ هر چند که این کاهش تولید از نیمه دوم سال 97 آغاز شده بود ولی سال 98 برای خیلی از مردم نبود این خودروها به چشم آمد. آمار تجمعی تولید خودرو که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام شده گویای آن است که سال گذشته بیش از 5 مدل خودرو کاهش تولید بیش از 70 درصد را تجربه کردند. خودرو برلیانس، در صدر خودروهایی است که تولید آن کاهش یافته؛ تولید این خودرو در قیاس با تولید سال 97 بیش از 98.8 درصد کمتر شده است. خودروی سوزوکی هم کاهش تولید تا 95.4 درصد را در جدول تولید خودروی کشور ثبت کرده است. تندر 90 اتومات با 94.2 درصد، دانگ فنگ با 87.8 درصد و تندر90 با 70.8 درصد کاهش، سال گذشته را به پایان رساندند.بر این اساس سال گذشته، از خودروی برلیانس تنها 383 دستگاه تولید شده و از خودروی سوزوکی 120 دستگاه تولید و روانه بازار شده است. در این میان، میزان تولید تندر90 اتومات در حدود 361 دستگاه بوده و از خودروی دانگ فنگ، فقط 2 هزار و 331 دستگاه تولید شده است. چرا تولید خودروهای یاد شده کاهش یافت؟ کارشناسان معتقدند که علت اصلی عدم سرمایه‌گذاری در داخلی‌سازی این خودروها است. با آنکه مدت طولانی از ساخت 5 خودروی عنوان شده می‌گذرد، اما شرکت‌های خودروسازی به‌ سمت خودکفایی در تولید نرفتند و همین امر باعث شد که تولید این خودروها در روزهای تحریم به صفر نزدیک شود.
تحریم، خطوط تولید را متوقف کرد
محمدحسین امیروند از کارشناسان صنعت خودرو درباره چرایی توقف و کاهش تولید برخی از خودروهای داخلی، گفت: «بستر تولید در ایران بر مبنای مونتاژ بوده است و با‌ وجود تمام هشدارها، طراحی پلتفرم در دستور کار خودروسازان قرار نگرفت؛ از این‌رو با شروع تحریم‌ها، شاهد کاهش تولید خودروهایی چون تندر90، ساندرو، برلیانس و... بودیم.» او ادامه داد: «زمانی که در یک خودرو، امکان تولید وجود نداشته باشد، شرکت خودروساز برای ادامه حیات خود مجبور می‌شود سراغ خودروهایی برود که کمترین مشکل را در تولید آن دارد.» این کارشناس صنعت خودرو گفت:«اگر وضعیت تولید هر دستگاه خودرو رصد شود، به وضوح مشخص خواهد شد که تحریم باعث شده خطوط برخی از خودروها متوقف شود. بدین جهت در شرایط فعلی تنها راهکار مذاکره برای تولید قطعات در کشور است.»
4 خودرو، رشد تولید داشتند
در حالی که کاهش تولید با صنعت خودرو عجین شده، در 4 خودرو رشد تولید محقق شده است. طی سال گذشته خودروی پرشیا بیشترین تولید را از آن خود کرده است. به گونه‌ای که در سال 98 بیش از 7 هزار و 730 دستگاه پرشیا تولید شده که تولید آن در قیاس با سال 97 بیش از 446 درصد رشد داشته است. رتبه دوم افزایش تولید به سمند رسیده است؛ از این خودرو هزار و 32 دستگاه تولید شده که نسبت به سال 97، بیش از 161 درصد بیشتر شده است. خودروی رانا هم با رشد 126 درصدی، سومین خودرویی است که افزایش تولید را ثبت کرده است، از این خودرو 8 هزار و 757 دستگاه تولید شده است. پراید هم با رشد 46.5 درصدی توانسته به جایگاه چهارم در افزایش تولید خودرو برسد. از این خودرو که قرار است، سال‌جاری به تاریخ صنعت خودروسازی ایران بپیوندد، بیش از 91 هزار و 271 خودرو تولید شده است.
افزایش موردی اتفاق افتاد
 سال گذشته حدود 13 درصد تولید خودرو در کشور کاهش یافته است، یعنی سال 98 حدود 832 هزار خودرو تولید شده که این رقم در سال 97 بیش از 955 هزار دستگاه بوده است. با این تفاسیر افزایش تولید برخی از خودروها در معدود تولیدات داخلی تجربه شده است و این به منزله رشد در صنعت خودرو نیست.
جبران دو سال گذشته
در سال‌های 97 و 98 با وجود آنکه از برخی از خودروهای جدید رونمایی شد، اما به خاطر رشد تولید خودروهایی که باید از خط تولید خودروسازان خارج می‌شد، شرکت‌های خودروسازی عقبگرد کردند و اکنون در سال‌جاری باید دو سال گذشته را جبران کنند.
تولید با بیشترین هزینه
کارشناسان بر این باورند که شرکت‌های خودروسازی برای آنکه بتوانند نیاز کشور را در شرایط ممنوعیت واردات خودرو پاسخ دهند، به‌ سمت سفارش برای تولید قطعات خودروهایی چون برلیانس و تندر 90 نرفتند، چرا که می‌دانستند ضمن افزایش هزینه‌ها با معضل تحریم و بعضاً عدم توانایی قطعه سازان در تولید قطعه مواجه خواهند شد.
وابستگی به واردات باعث توقف تولید شد
هادی حق شناس، کارشناس اقتصادی می‌گوید: «اگر شرکت‌های خودروسازی در زمان غیرتحریم به سمت افزایش داخلی‌سازی خودروها می‌رفتند، مجبور به کاهش و توقف برخی از خطوط تولید خودرو نمی‌شدند و چه بسا در این روزها شاهد رشد تولید خودرو بودیم.»
او ادامه داد: «وابستگی برخی از خودروها به قطعات وارداتی باعث شد که از سال 97 روند کاهش تولید خودرو شکل بگیرد.» حق شناس افزود: «اگر شرکت‌های خودروسازی و قطعه‌سازی با یکدیگر همکاری خوبی داشتند، اکنون خودروهای قدیمی هم کنار گذاشته شده بودند و مردم مجبور نبودند به علت نبود خودروی مورد علاقه خود، سراغ خودروهای قدیمی بروند.» از سال 97 که تحریم صنعت خودرو پررنگ شد، ثبت‌نام‌کنندگان برخی از خودروها با پیشنهاد شرکت‌های خودروسازی مجبور شدند، خودروی خود را با خودروهای ارزان‌تر و البته قدیمی‌تر تغییر دهند.
7 خودرو تولید نشد
موضوع دیگری که در جدول تولید خودرو به آن می‌توان پرداخت این است که از بین خودروهای موجود در بازار، 7 مدل خودرو در سال گذشته تولید نشده است. نمونه این خودروها تیبا
دوگانه سوز، ایکس 60، ایکس 50 و... است. البته علت اصلی درتوقف تولید این خودروها پاس نکردن استانداردهای 85 گانه خودرو است. از آنجا که این خودروها نتوانستند با تعریف جدید سازمان ملی استاندارد تولید شوند، شرکت‌های تولیدکننده و مونتاژکار مجبور به کنار گذاشتن این خودروها در سال 98 شدند. هر چند که برخی از مدیران شرکت‌های خودروسازی اظهارداشتند که می‌توان این خودروها را ارتقا داد اما به خاطر محدودیت مالی و تحریم‌ها، امکان به روز‌رسانی آنها وجود ندارد.
10 خودرو از سال 97 خداحافظی کردند
اما از سال 97 که همزمان با خروج امریکا از برجام بود، تولید 10 خودرو به‌ سمت صفر حرکت کرد و اکنون خبری از تولید مجدد آنها نیست. از جمله این خودروها تندر90 دوگانه سوز، مگان، تینا، ماکسیما، پراید دوگانه سوز و.... است. با کنار رفتن این خودروها، سبد خرید مردم کوچک شد و دیگر شرکت‌های خودروسازی تنوع در فروش ندارند. شاید همین اتفاق باعث شد که بازار خودروهای کارکرده رونق بگیرد.
8 چالش صنعت خودرو
شعبان فروتن، عضو اتاق بازرگانی ایران در گفت و گو با «ایران» درباره اینکه مشکلات صنعت خودرو در چیست و سال‌های 97 و 98 را برای این صنعت چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت:«تمام صنایع طی سال‌های 97 و 98 روزهای سختی را پشت سر گذاشتند و به نظر می‌رسد در سال 99 هم به خاطر شیوع ویروس کرونا آرامش به بخش تولید و فعالیت‌های صنعتی نرسد. اما در بین واحدهای تولیدی، صنعت خودرو جزو آسیب پذیرترین صنایع بود.» او ادامه داد: «در سال 98 شاهد رشد فزاینده خودروهایی بودیم که باید کنار گذاشته می‌شد، ولی به خاطر 8 چالش بزرگ خودروهای قدیمی حذف نشدند و خودروهای جدید کنار گذاشته شدند.» فروتن درباره 8 چالش صنعت خودرو می‌گوید: «بدون شک اولین چالش، تحریم‌ها است چرا که امکان واردات قطعه از شرکت‌های خودروسازی گرفته شد، دومین آن؛ سخت شدن انتقال پول به مجموعه‌هایی است که سازنده قطعات خودرو هستند، سومین مشکل؛ کمبود نقدینگی خودروسازان و ناتوانی در سرمایه‌گذاری برای تولید قطعه است.» او ادامه داد: «چهارمین مشکل؛ افزایش تقاضا برای خرید خودرو بود، این امر مانع جدی بر سر راه تولید بود، چرا که خودروسازان باید طی دو سال گذشته تنها به فکر روزمرگی می‌بودند. چالش دیگریا پنجم؛ عدم پرداخت یا تأخیر در پرداخت تسهیلات بانکی است، اگر تسهیلات بانکی با تأخیر به دست خودروسازان برسد، دیگر نمی‌تواند کاربرد لازم را داشته باشد.» عضو اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: «چالش ششم؛ سهم بالای نرخ سود تسهیلات در شرکت‌های خودروسازی است، اگر نرخ سود منطقی باشد خودروسازان با نقدینگی بیشتری می‌توانند کار کنند. مشکل هفتم به قیمت ارز بر می‌گردد، وقتی قیمت ارز بالا می‌رود عملاً مجموعه‌های تولیدی به سمت کاهش تولید و توقف سرمایه‌گذاری می‌روند.» او درباره چالش هشتم که صنعت خودرو طی دو سال اخیر با آن روبه‌رو است، گفت: «شرکت‌های خودروسازی آینده نگری نکردند، اگر مجموعه‌ها با برنامه حرکت و سعی می‌کردند از وابستگی خود به خارج از کشور کم کنند، اکنون شاهد کاهش و توقف تولید نبودیم.» در نتیجه‌گیری باید گفت که اگر امروز تولید تندر 90 و انواع پژوها (به غیر از پرشیا) به کمترین حد خود رسیده به خاطر آن است که مسیر درستی در صنعت خودرو طی نشده است. این خودروها که عمر طولانی در کشور دارند، باید اکنون با بالاترین درصد خودکفایی تولید می‌شدند، اما نگاه خوشبینانه باعث شد که خطوط تولید این خودروها مانند گذشته پویا نباشد و البته در برخی از موارد، خاک بخورد. از این‌رو می‌توان مشکل اصلی در کاهش و توقف تولید خودرو را در تحریم و نبود آینده نگری دانست.