برش 2 ماهه خدمت رسانی

مرتضی گل پور
خبرنگار حوزه دولت
برای حسن روحانی که 8 سال از نزدیک درگیر جنگ تحمیلی بود و سپس 16 سال دبیر شورای عالی امنیت ملی، «بحران» واژه غریبی نیست. باوجود این، مسائلی که روحانی در دوره ریاست جمهوری خود با آن درگیر بود، به‌گونه‌ای است که می‌توان او را رئیس جمهوری بحران‌ها نامید. دولت اول روحانی همزمان با اوجگیری فشارهای بین‌المللی ناشی از قطعنامه‌های شورای امنیت آغاز شد، دولت دوم او با فشارحداکثری ترامپ همزمان شد و حالا در سال آخر ریاست جمهوری روحانی باید این زمان را در مقابله با بحران کرونا طی کند. ثبات کشور و نظام اداری آن در این بحران‌ها، به این معنا است که رئیس قوه مجریه دستخوش آشفتگی و دستپاچگی نشد. این همان واکنشی است که از یک شخصیت خوگرفته با بحران‌ها انتظار می‌رود. در کنار این‌ها کارنامه روحانی در مدت شیوع کرونا نشان می‌دهد او تلاش کرده است به جای تکیه بر روش‌های سخت، با تکیه بر اصول حکمرانی همچون شفافیت و انعطاف‌پذیری دولت را برای مقابله همه جانبه با این بحران جدید همراستا کند. به عبارت دیگر، دولت روحانی در دو ماهه اسفند سال گذشته و فروردین ماه سال جاری در مقابله با بحرانی به‌نام کرونا، نه تنها بسته عمل نکرد، بلکه حکمرانی گشوده‌تر و سیاستگذاری بازتر و آشکارتر را در پیش گرفت. این همان نقطه بی‌بازگشتی است که حتی پس از پایان کرونا نیز برای نظام حکمرانی ایران به جا می‌ماند. البته دولت و رئیس جمهوری در دو ماه یاد شده تنها متمرکر بر مقابله با کرونا نبوده و سایر امور اجرایی کشور نیز به روال عادی خود در حال انجام بوده است.
تصمیم‌های کارشناسی و بهنگام
روحانی در همان هفته نخست شیوع کرونا، تعلل نکرد، بلکه تصمیم گرفت. تصمیم به بستن مدارس و دانشگاه‌ها، یا اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی در آغاز شیوع از جمله این تصمیم‌هاست. اما مهم‌تر از آن ایجاد ستاد ملی مقابله با کرونا بود که باعث تجمیع توان مدیریتی و اجرایی کشور در یک نهاد، البته زیرنظر دولت می‌شد. پس‌از تشکیل این نهاد، کشور شاهد تصمیمات یکپارچه و منسجم برای مقابله با کرونا بود، تصمیماتی که توان عملیاتی همه بخش‌های حاکمیت را با خود داشت. در دو ماه گذشته، 38 جلسه برای مقابله با کرونا به ریاست روحانی در قالب های مختلف تشکیل شده است، یعنی تقریباً هر 2روز یک جلسه. این جلسات یا در دولت، یا ستاد ملی مقابله با کرونا، یا سران قوا یا در نشست روحانی با رؤسای کمیته‌های ستاد ملی مقابله با کرونا بوده است. گستردگی این جلسات و تخصصی بودن آنها به این معنی است که روحانی به‌صورت روزانه و برحسب نیازها و شرایط جدید کشور، مسیر سیاستگذاری را تعیین کرده است. اینکه روحانی از اسفندماه تا پایان فروردین ماه، 48 دستور و فرمان برای بخش‌های مختلف دولت و خطاب به وزرا صادر در ارتباط با کرونا کرده است، ناظر بر همین واقعیت است. همچنان که در تمام جلسات ستاد ملی مقابله با کرونا، استانداران یا معاونان استانداران نیز به‌صورت ویدئوکنفرانسی مشارکت داشته‌اند، امری که باعث انعطاف‌پذیری بیشتر تصمیمات، به اقتضای شرایط هر استان شده است.
شفافیت دولت روحانی
هرچند غالب نظام‌های سیاسی در بحران‌ها به‌سمت بسته شدن حرکت می‌کنند، اما روحانی در دو ماه گذشته، عملاً دولت را مقابل پیشگاه ملت ایران قرارداد و تصمیمات مرتبط با کرونا را در محیطی آشکار و شفاف اتخاذ کرد. ادله این واقعیت، انتشار مشروح مذاکرات ستاد ملی مقابله با کرونا است که طی آن، مردم همه مدیریت روحانی بر جلسات را دریافته و هم فهمیدند که اساساً یک تصمیم در سطح کلان، از چه مذاکرات و از مجرای چه سازوکاری حاصل می‌شود. غیر از این، روحانی از زمان شیوع کرونا تا پایان فروردین ماه 26 بار به‌صورت زنده با مردم سخن گفته است، امری که هم نشان دهنده حضور رئیس جمهوری در میدان و اشراف او به مسائل است و هم گامی دیگر برای شفافیت.
رویکرد تعاملی با بخش های مختلف
روحانی در این مدت نشان داد که رئیس جمهوری نیست که فقط گوینده یا دستور دهنده باشد، بلکه او توانست با تکیه بر ظرفیت‌های ارتباطی جدید، فضای تعاملی قابل قبولی با سایر بخش‌های مدیریتی و اجرایی کشور به ویژه با استان‌ها برقرار کند. همچنین ارتباط ویدئوکنفرانسی روحانی با مدیران و کارکنان بیمارستان‌های سراسر کشور، یا تماس تلفنی و ویدئوکنفرانسی با استانداران و رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور، به مدیران میانی کشور و نیز مردم نشان داد که روحانی نیز با آنان در یک مسیر و در یک فرآیند مقابله‌ای با کرونا قرار دارد. انتقال بی‌واسطه دغدغه‌ها و نیازمندی‌ها، به گسترش اعتماد در بدنه اجرایی کشور منجر شده است.
تصمیمات اقتصادی
اختصاص بیش از 100 هزار میلیارد تومان برای مقابله با کرونا، آن هم در زمانی که درآمدهای نفتی کشور به صفر میل کرده و صندوق بین‌المللی پول هم از اعطای وام به ایران خودداری کرده است، اتفاق ویژه‌ای است که در دولت روحانی رقم خورد. روحانی از ابتدای ماجرا توانست با بسیج کردن بخش‌های مختلف دولت، از سازمان برنامه و بودجه تا وزارت صمت، اقتصاد، بانک مرکزی و وزارت رفاه و کشور و حتی معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری، نیازهای بخش‌های مختلف کشور را تأمین کند. اعطای وام یک میلیون تومانی به 23 میلیون خانوار، اعطای تسهیلات به مشاغل و کارگاه‌های آسیب دیده از کرونا، اعطای بسته‌های معیشتی به میلیون‌ها خانوار ایرانی در 5 نوبت، تسهیل فعالیت کسب و کارها، با استمهال مالیات یا بازپرداخت اقساط از جمله تصمیمات مهم ستاد اقتصادی دولت روحانی است که توانسته است در نسبت با کشورهای توسعه یافته، کارنامه قابل قبولی به‌جای بگذارد. این همه درحالی است که چندین افتتاح مهم در هفته‌های اخیر نشان داد که روحانی نخواهد گذاشت بحران کرونا به توقف فرآیندهای توسعه و ساخت و سازهای بزرگ در کشور تبدیل شود.
بسیج دیپلماسی
روحانی تنها به بسیج بخش‌های اقتصادی یا رفاهی و بهداشتی دولت بسنده نکرد، بلکه توجه ویژه‌ای به سیاست خارجی نیز داشت. نمود بارز این توجه آزادی دارایی‌های بلوکه شدن ایران در لوکزامبورگ بود که این اتفاق آن هم در میانه بحران کرونا، خود برگ برنده دیگری برای دولت روحانی قلمداد می‌شود. گسترش فعالیت وزارت خارجه در این مدت نشان می‌داد که روحانی مأموریت ویژه‌ای نیز برای این وزارتخانه در شرایط کرونایی تعریف کرده است. اما در روزهای اخیر تماس‌های گسترده تلفنی او با سران جهان، از اروپا و آسیا تا آفریقا نشان داد که رئیس جمهوری بحران از ظرفیت‌های دیپلماتیک خود نیز برای کاستن از آلام مردم و گشایش‌های جدید استفاده می‌کند. تماس‌های روحانی با سران کشورها نشان داد که روحانی بر آن است اجازه ندهد بحران کرونا، به بحرانی برای مبادلات سیاسی و اقتصادی ایران با این کشورها تبدیل شود. زیرا همان‌طور که روحانی در این مدت بر پیگیری و عملیاتی کردن پروژه‌های بزرگ تأکید کرد، در این تماس‌ها نیز بر اجرایی شدن توافق‌های اقتصادی تأکید کرد.

بــــرش

رئیس جمهوری از ابتدای اسفندماه که کشور به‌صورت رسمی درگیر مقابله با کرونا شده تا ابتدای اردیبهشت ماه اقدامات مختلفی را در قالب‌های متفاوت برای مهار این بیماری و البته اداره بهتر امور جاری کشور انجام داده است. 14 جلسه هیأت دولت با حضور حسن روحانی تشکیل شده و دراین مدت 32 مورد تماس‌های تلفنی رئیس جمهوری با استانداران سراسر کشور برقرار شده است. 5 بارهم جلسه ستاد اقتصادی دولت تشکیل شده و رئیس جمهوری 13 بارهم با کادر درمانی و بیمارستان‌های کشور ارتباط برقرار کرده و اوضاع این استان‌ها را علاوه براستانداران از آنها جویا شده. او البته دراین بین از دیپلماسی هم فارغ نبوده و علاوه بر دو نامه خطاب به تعدادی از سران جهان و مردم امریکا که اولی در 24 اسفند ماه سال گذشته و دومی در اول فروردین سال جدید انجام شده، 14 بارهم با سران کشورهای دنیا از جمله روسیه، فرانسه، ترکیه، قطر، کویت، عمان، ونزوئلا، اوگاندا، اسپانیا، ایتالیا و جمهوری آذربایجان به‌صورت تلفنی رایزنی کرده است.