چگونه کسب و کار مجازی را در دوران کرونا و پسا کرونا تثبیت کنیم؟

فرزاد ابراهیمی
دکترای مدیریت کسب و کار از دانشگاه تهران و کارآفرین بین‌المللی در حوزه فناوری‌های نوظهور
بحران‌هایی نظیر شیوع ویروس کرونا که در هر قرن حداقل یک بار در تاریخ بشری به وقوع می‌پیوندند، خیلی از الگوواره‌های (پارادایم‌های) جامعه بشری را متحول کرده و الگوها و چارچوب‌های فکری و فرهنگی جدیدی را به‌دنبال خود شکل می‌دهند. در دو ماه اخیر پیش‌بینی‌های مختلفی در خصوص زمان‌بندی دوران کرونا و پسا‌کرونا در عرصه بین‌المللی مطرح است: یکی دوران کرونا در حالت خوش بینانه است که تا مهر 1399 طول می‌کشد و روی بدبینانه آن تا پایان سال 1399 ادامه می‌یابد.
و دوران پساکرونا نیز در حالت خوش‌بینانه از آبان 1399 تا پایان سال 1399 و بدبینانه آن از ابتدای سال 1400 تا شهریور 1400 خواهد بود. زمانی دوران پساکرونا آغاز می‌شود که کرونا به‌طول کامل کنترل و واکسن کرونا تولید تجاری انبوه شده و در دسترس تمام مردم دنیا قرار گرفته باشد.
در دوران کرونا الگوواره‌های کسب و کار مجازی بسرعت در حال تغییر است و کسانی موفق خواهند بود که بتوانند الگوواره‌های جدیدی متناسب با نیازهای دوران کرونا و پسا کرونا ایجاد کنند یا با الگوواره‌هایی که شکل می‌گیرند سریع کسب و کار خود را وفق دهند.
 اصولی که کسب و کارها در دوران کرونا باید مد نظر قرار دهند:
1. ضمن رعایت کامل موازین بهداشتی، توجه جدی به شرایط روحی و سلامت کارکنان خود داشته باشند.
2. باید تعصب و اصرار بر انجام فعالیت‌ها به شیوه‌های قبل از دوران کرونا نداشته باشند.
3. انعطاف‌پذیری مناسب برای ورود به حوزه‌های مکمل یا جدید داشته باشند.
4. باید مدیران کسب و کارهای مجازی و آنلاین در مواجهه با بحران کرونا و عزم جدی آنها برای یافتن راه‌حل‌های خروج از بحران روحیه بالایی داشته باشند.
5.جلسات همفکری آنلاین با پرسنل به‌صورت مجزا در هر واحد و تبادل نظر به منظور یافتن راهکارهای خلاقانه جدید جایگزین برگزار کنند.
6.در تصمیم‌گیری و تغییر رویکردها سرعت عمل داشته باشند.
7. باید بپذیرند که اگر رویکردشان را تغییر ندهند ممکن است در دوران پسا کرونا وجود نداشته باشند.
 اما دوران کرونا و پساکرونا چه فرصت‌هایی را برای کشور ایران و کسب و کارهای ایرانی تقویت کرده است؟
1. سفارشی‌سازی و برندسازی مجدد محصولات و خدمات ایرانی که بواسطه تحریم‌های ایران توسط کسب و کارهای ایرانی توسعه داده شده‌اند و صادرات آنها به بازارهای بین‌المللی بویژه بازارهای اروپایی. به‌عنوان مثال سرویس‌های فناوری اطلاعات نظیر جلسات آنلاین، دورکاری و... که اکنون دغدغه کشورهای اروپایی برای بومی‌سازی و عدم وابستگی به شرکت‌های امریکایی ارائه دهنده این خدمات است (فرصت توسعه بازار برای کسب و کارهای مجازی ایرانی)
2. سرمایه‌گذاری مشترک (Joint Venture) با شرکت‌های بین‌المللی یا گرفتن نمایندگی آنها یا انجام خدمات پشتیبانی به جای آنها در کشورهای همسایه ایران به‌دلیل افزایش هزینه حضور آن شرکت‌ها از منظرهای مختلف در این کشورها در مقایسه با ایران (فرصت ورود به بازارهای جدید برای کسب و کارهای ایرانی در کشورهای همسایه)
3. صادرات خدمات فنی و مهندسی و بویژه مغزافزاری توسط کسب و کارهای ایرانی به‌دلیل بالارفتن نیازهای کشورهای غربی بویژه اروپایی به طراحی و ساخت سرویس‌های جدید در زمان کوتاه در بحران کرونا از طریق انجام پروژه‌های آنها با نیروهای متخصص ایرانی
 الزامات عبور از دوران کرونا به پسا کرونا برای کسب و کارها:
1. صاحبان کسب و کارها باید دارای روحیه امیدوارانه و انگیزه جدی برای مواجهه و عبور از بحران کرونا باشند، چرا که عدم روحیه بالای ایشان نه تنها فرآیند یافتن راهکارهای مناسب برای کسب و کار در خروج از بحران را کند یا مختل می‌کند، بلکه باعث می‌شود که پرسنل آنها هم دچار یأس و بی‌انگیزگی شوند و در نهایت به‌صورت مضاعف باعث نابودی کسب و کار یا لطمه جدی به آنها خواهد شد.
2. بپذیریم که بحران کرونا به‌عنوان یک بحران جهانی، تحولی شگرف در شیوه کسب و کارها ایجاد خواهد کرد و منجر به از بین رفتن یا لطمه جدی به بسیاری از  کسب و کارهای مجازی خواهد شد و از طرف دیگر کسب و کارهای مکمل جدیدی را نیز به وجود خواهد آورد. شرکت‌های بزرگی در این تحول، ورشکسته و از عرصه کسب و کار جهانی حذف خواهند شد و شرکت‌های کوچک و متوسطی که استراتژی درست را اتخاذ و با سرعت عمل بالا پیاده‌سازی کرده باشند، در آینده‌ای نه چندان دور در دوران پساکرونا جای کسب و کارهای بزرگ از بین رفته را خواهند گرفت.
 امااقدامات حمایتی دولت و بخش‌های وابسته برای کسب و کارها چگونه باید باشد؟
1. فرهنگ‌سازی و آگاهی‌رسانی به کسب و کارها در خصوص روش‌های مناسب رویارویی و مواجهه با این بحران از طریق برگزاری جلسات هم‌اندیشی مختلف با دعوت از بهترین متخصصین اقتصادی، اجتماعی، کسب و کار، فناوری اطلاعات و ارتباطات، سلامت، روان شناسی و... در سطوح ملی و بین‌المللی و تحلیل فضای کسب و کار داخل کشور و گرفتن نظرات کسب و کارها جهت اعمال در شیوه نامه‌ها و دستورالعمل‌های ستاد ملی مبارزه با کرونا.
دولت و بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی در کشور از منظر اطلاع‌رسانی عمومی به شهروندان به‌عنوان اشخاص حقیقی قدم‌های ارزشمندی را برداشته‌اند ولی در حوزه اشخاص حقوقی هنوز جای کار جدی وجود دارد.
2. در کنار مساعدت‌های حوزه بیمه، مالیات، ارزش افزوده و...، حمایت واقعی از کسب و کارهای دارای ایده و محصول. در شرایط فعلی در کنار تهدید کرونا فرصت‌های خوبی هم برای کشور در عرصه بین‌المللی با توضیحات فوق به وجود آمده است که نیازمند حمایت سریع دولت از کسب و کارها برای پیاده‌سازی ایده‌ها یا توسعه محصول هایشان در زمان کوتاه باز بودن پنجره فرصت است. این نوع حمایت‌ها در کشور توسط زیربخش‌های دولت آغاز شده است ولی برخوردهای سلیقه‌ای مخصوصاً در زمان‌های کوتاه تصمیم‌گیری منجر به آن می‌شود که تعدادی از ایده‌ها و محصول های مناسب درست غربالگری و انتخاب نشوند و با فرض انتخاب مناسب هم به‌دلیل عدم تطبیق ضوابط بانکی با شرایط این دوران خاص، کسب و کارها موفق به دریافت تسهیلات تخصیصی به‌دلیل عدم امکان ارائه تضامین لازم نشوند و عملاً انرژی صاحبان کسب و کار و مدیران ایشان به مدت 2 تا 3 ماه بدون حصول نتیجه صرف تکمیل اسناد درخواستی و شرکت در پروسه ارزیابی‌های لازم از طرف بانک‌ها و صندوق‌های عامل شود. موضوع بازنگری تضامین تسهیلات در شرایط بحران نظیر کرونا موضوع بسیار مهمی است که باید بازنگری شود تا نتیجه مناسب حاصل شود.