تقویت همدلی در سایه کرونا

محمد قره باغی
کارشناس سیاسی
تبعات ویروس کرونا در ایران از جهاتی متفاوت است.ایران بواسطه فرهنگ و تمدن کهن و آمیزه‌های دینی پیوندهای اجتماعی در آن بسیار قوی و مستحکم است که اگر هم با مشکلاتی مواجه شود در زمان کوتاه می‌تواند این مشکلات را ترمیم کند. همچنین ایران به‌دلیل مشکلات و تحولاتی که در تاریخ معاصر خود از انقلاب تا جنگ و تحریم تجربه کرده، نسبت به حل بحران‌ها به یک درجه‌ای از توانمندی و پختگی رسیده که می‌تواند بحران را با تجربه خود مدیریت کند. البته همه تبعات کرونا در کشور منفی نبوده و گاهی می‌توان تبعات مثبتی نیز برای آن در نظر گرفت. یکی از تبعات مثبت کرونا در کشور تغییر نگرش و باور جمعی مردم است چون تا پیش از کرونا عموم مردم گمان می‌کردند همه تحولات و اقدام‌ها باید از سوی حکومت انجام شود. چنانکه اصل ۲۹ قانون اساسی هم تصریح دارد که دولت در قبال تأمین نیازهای اساسی مسئولیت دارد. نگارنده ضمن تأیید این اصل اما معتقد است از یکسو دولت بواسطه مشکلات تحریمی و کاهش بهای نفت تمام عرصه‌های زندگی مردم را در این شرایط نمی‌تواند به طور کامل فراهم و تأمین کند. بنابراین باید مردم خود درکنار اقدام‌های حکومت حرکت کنند و در مواجهه با این بحران مشارکت فعال تری داشته باشند.
یکی از مزایای همه‌گیر شدن کرونا برای کشور این بود که ضعف‌های کشور را از بُعد مدیریتی تا کمبود امکانات و نحوه بهره‌گیری از امکانات را به روشنی آشکار کرد و نشان داد چقدر ما برای مواجهه با ضعف‌هایمان آماده یا آسیب پذیر هستیم. برای مثال کشور سال‌ها تجهیزات کمک تنفسی یا ونتیلاتور را از خارج تهیه می‌کرد اما با اوج گرفتن ویروس کرونا این دستگاه امکان وارداتش فراهم نشد. همین امر سبب شد که در گام نخست مدیران اجرایی توجه و تمرکز خود را به سمت تولید داخل جلب کنند. همین توجه باعث شد بسیاری از شرکت‌ها و کارخانه‌هایی که سال‌ها مورد بی‌مهری بودند، به یکباره جهش تولید داشته باشند و محصول باکیفیتی به بازار مصرف ارائه کنند که در مواردی از نمونه‌های مشابه خارجی آن بسیار باکیفیت‌تر بودند.
تاریخ معاصر ایران گواه این مسأله است که برای عبور از یک بحران خواه جنگ و تحریم باشد یا ویروس منحوس کرونا، تبعات شوم آن دامن همه جامعه را می‌گیرد و در این عرصه کسی نمی‌تواند خود را از جامعه مجزا و مستثنی بداند، چراکه رستگاری، رفاه و سعادت امری جمعی است و برای هیچ درد مشترکی درمان جداگانه‌ای وجود ندارد. پس تنها راه مقابله با آن بحران همبستگی و انسجام ملی در جامعه است. از این‌رو بعد از شیوع کرونا در روزهای نخست بلافاصله شاهد شکل‌گیری گروه‌های جهادی و مدنی یکی پس از دیگری بودیم و روحیه جهادی که پیش از این در دوران جنگ دیده می‌شد، تقویت شد و مشارکت عمومی در سطح جامعه افزایش یافت. گویی همه خود را مسئول و متعهد می‌دیدند تا در این میدان حضور پیدا کنند. گروه‌های جهادی از سپاه، ارتش، سازمان‌های مردم نهاد و مساجد یک به یک مسئولیت کار را برعهده گرفتند. به‌طوری که امروز هم شمار بیماران کاهش چشمگیری دارد و هم اینکه مواد ضدعفونی و محافظتی به وفور درکشور یافت می‌شود.  پیوند مذهب با دانش و تخصص هم وجه دیگر ماجرای کرونا در ایران بود. تجلی این مهم در جامعه امروز را می‌توان در فتوای علما و مراجع تقلید به روشنی دید که مردم و مقلدان خود را به پیروی از متخصصان پزشکی و در رأس آن ستاد ملی مقابله با کرونا دعوت کردند و ذیل همین اهتمام نسبت به جان انسان‌ها اماکن عمومی متبرکه، مساجد و حسینیه‌ها فعالیت‌های خود را متوقف کردند و نهاد حوزه هم هماهنگی شایسته‌ای با ستاد ملی مقابله با کرونا داشت. البته تأثیرات دیگری هم وجود دارد که از آن جمله می‌توان به رعایت بهداشت عمومی و خودمراقبتی، توجه به موضوع آموزش و تربیت آنلاین، رشد و گسترش همنوع دوستی و فرهنگ انفاق، همگرایی و بسیج مردمی، افزایش سواد رسانه‌ای و بی‌توجهی به شایعات، افزایش زمان باهم بودن خانواده‌ها، ترویج فرهنگ کتابخوانی و سرگرمی­‌های سالم و... اشاره کرد.