زخم حذف «تبصره 2» بر تن ناجیان مردمی جنگل‌ها

زهرا کشوری
معاون گروه ایران زمین
وقتی لایحه حمایت از محیطبان‌ها و جنگلبان‌ها تصویب شد یک «تبصره» مهم کم داشت؛ تبصره ۲ماده 2 این لایحه‌. در این لایحه دو سازمان متولی، یعنی سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها، منابع طبیعی و آبخیزداری موظف بودند هزینه‌های درمانی نیروهای مردمی که داوطلبانه در پیشگیری و اطفای حریق جنگل‌ها همکاری می‌کنند را پرداخت و صدمات وارده به آنها را جبران کنند. تبصره اما حذف شد. درست زمانی که جنگل‌ها می‌سوخت و فعالان مردمی پا در رکاب محیطبان‌ها و جنگل‌ها بودند تا جنگل‌های کمتری خاکستر این درد داغ شوند!
 کمتر از یک ماه بعد‌از تصویب این لایحه، همان‌طور که انتظار می‌رفت آتش به‌جان گنجینه‌های سبز زاگرس افتاد. آتشی که به زودی باعث می‌شود تا جنگل هیرکانی هم جام شوکران را سر بکشد و ارس و شمشادهای این جنگل باستانی طعمه حریقی شوند که سرایستادن ندارد. رقص آتش در جنگل‌های ایران فصلی طولانی دارد که شش ماه طول می‌کشد. بلوط‌ها از خرداد ماه گُر می‌گیرند و شمشادها تا آبان ماه خاموش نمی‌شوند. دو سازمان متولی در همین ابتدای آتش‌سوزی خرداد ماه کم آوردند. محیط‌ زیست و منابع طبیعی ایران هرگز نه به اندازه کافی محیطبان داشته‌‌اند نه به تعداد وافی جنگلبان که بتواند چتر حمایتی را به روی رویشگاه‌های جنگلی زاگرس، هیرکانی، ایرانی و تورانی بکشند. هر هزار هکتار جنگل‌های شمال را یک جنگلبان پاسبانی می‌کند و هر 6 هزار هکتار جنگل‌های زاگرسی را یک جنگلبان. در تازه‌ترین آتش‌سوزی که تنها در یک مورد بخش بزرگی از منطقه خائیز زاگرس را بلعید هم اگر کمک‌های مردمی نبود، هرگز محیطبانان و جنگلبان‌هایی که جان بر سر زاگرس گذاشته‌اند موفق به اطفای حریق نمی‌شدند. دست‌های این دو سازمان همیشه خالی است. اگر فشار رسانه‌ها، خبرنگاران و فعالان حوزه محیط‌ زیست نبود شاید تا به امروز هم بخشی از اعتبارات اطفای حریق پرداخت نمی‌شد. دو سازمان با مأموریت مهم حفظ زیرساخت‌های حیاتی کشور، کم‌ترین بودجه‌ها را در میان دستگاه‌های دولتی دارند. عیسی کلانتری در جایی گفته است که سازمان متبوعش کلاً 750 میلیارد تومان بودجه دارد که با آن حقوق و مزایای کارمندان را پرداخت می‌کند. برای اطفای حریق جنگل‌ها چیزی نمی‌ماند. وضعیت سازمان جنگل‌ها در مینی‌سی‌تی هم بهتر از پردیسان نیست. دو سازمانی که در همین آتش‌سوزی آتشکوب و دمنده هم نداشتند تا محیطبان‌ها و جنگل‌ها با شاخه‌های خشک درختان و لباس تنشان به جنگی نابرابر با آتش بروند. همین وضعیت بود که مردم همیشه پیشتاز کرد در سردشت را به صرافت تشکیل یک یگان مردمی حفاظت از جنگل‌های زاگرس که مجهز به دوچرخه‌های برقی کوهستان است، انداخت. زمانی هم زاگرس در خائیز می‌سوخت کوهنوردانی از تبریز از سمت سبلان به غرب آمدند تا آتش دل زاگرس را سرد کنند. ایرانیانی در اقصی نقاط دنیا هزینه ساخت و خرید دمنده و آتشکوب را پرداختند تا محیطبان‌ها، جنگلبان‌ها و نیرو‌های مردمی با دست‌های خالی به جنگی نابرابر نروند. در میان نیروهای مردمی حداقل 10 نفر صدمه دیدند. البرز زارع سلامتی و جوانی‌اش را پای زاگرس گذاشت. سوخت تا زاگرس نسوزد. سوختن البرز پایان ماجرا نیست همان طور که ابتدای «عاشق سوزی» در اطفای حریق‌های کشور هم نبود. این اطلاع‌رسانی خبرنگاران محیط زیست بود که پای «مسعود منصور» رئیس سازمان جنگل‌ها را به ماجرای درمان او باز کرد. منصور قول داد که سازمان متبوع اش از هیچ کمکی دریغ نکند! اما آیا تلفات جانی جنگل‌ها فقط به «البرز» محدود می‌شود. بی‌شک خیر! آیا سازمان جنگل‌ها در سال‌های پیش رو هم مرهم را بر دردهای البرز می‌گذارد؟ تجربه نشان داده که البرز بعد از مدتی فراموش می‌شود. همان‌طور که «صلاح‌الدین میرانی» بیش از 10 سال دوید تا توانست توجه سازمان جنگل‌ها را به وضعیت خود جلب کند. 78 درصد تن او در اطفای حریق جنگل‌های کرمانشاه سوخت. او سال 87 به همراه پدرش برای اطفای حریق به کمک جنگلبان ها رفت که در دام شعله‌ها افتاد و به همراه درختان زاگرس سوخت. دقیقاً درهمین نقطه است که مجلسی‌ها باید به لایحه حمایت از جنگلبان‌ها و محیطبان‌ها برگردند و تبصره 2 ماده 2 را تصویب کنند. دولت به تنهایی قادر به اطفای حریق نیست. به حضور دائمی و کمک نیروهای مردمی نیاز دارد. بنابراین لازم است این چتر حمایتی روی آنها کشیده شود تا در زمان حوادث اینچنینی مجبور نشوند دست به دامان رسانه‌ها شوند و سال‌های زیادی بدوند تا مرهمی بر زخم‌هایی که برای حفظ طبیعت خورده‌اند، پیدا کنند.