جمعیت تهران 210 هزار نفر شد

بسیاری «میرزا عبدالغفار نجم‌الدوله اصفهانی» را مؤسس علم آمار در ایران می‌دانند. در سال 1284 عبدالغفار که از استادان مدرسه دارالفنون بود به‌همراه هشت نفر از شاگردانش سرشماری نفوس تهران را انجام داد. نتیجه ایـن سرشماری در قالب «رساله تشخیص نفوس دارالخلافه» منتشر شد. سرشماری 1284 جمعیت تهران را 155736 نفر اعلام کرد.
عبدالغفار از سوی ناصرالدین شاه مأمور تهیه نقشه‌ای از دارالخلافه هم شده بود. نقشه‌ای که در سال 1270 منتشر شد و او در حاشیه آن در کنار توضیحات مربوط به تهران نوشته است: «جمعیت دارالخلافه را دو سال قبل از ابتدای برداشتن نقشه شهر حسب الامر الاعلى حقیر به دقت مشخص نمود. تعداد کل نفوس یکصد و شصت هزار نفر شد. ولی امروز که بیست و سه سال بعد از آن تاریخ است به دویست و پنجاه هزار نفر می‌رسد.»سرشماری بعدی در سال 1301 و سه سال پیش از انقراض دودمان قاجار و زیر نظر بلدیه تهران انجام شد. بلدیه تهران در آن سال‌ها بخشی به‌نام دایره احصائیه داشت که به مطالعه و بررسی مسائل مختلف شهری در پایتخت می‌پرداخت و نتایج این بررسی‌ها را در «سالنامه احصائیه شهر طهران» جمع‌آوری و منتشر می‌کرد. تهران در سرشماری بلدیه در سال 1301 بر اساس تقسیم‌بندی عبدالغفار به پنج محله «ارگ»، «سنگلج»، «عودلاجان»، «چال میدان» و «بازار» تقسیم شده بود. در این سرشماری جمعیت تهران که حالا حدود 10 میلیون نفر است 210 هزار نفر ثبت شد. یعنی حدود 40 هزار نفر کمتر از آخرین سرشماری انجام شده که بیشتر ریشه در صادق نبودن افراد با مأموران احصائیه دارد.دو سال بعد از سرشماری 1301، اداره «احصائیه و سجل احوال» در ایران تشکیل شد که وظایفی داشت از جمله: «تعیین عده نفوس مملکت، تعیین عده مولودات و متوفیات و ازدواج و طلاق با علل کثرت وقوع یا نقصان بر هر یک از آن‌ها، تعیین وضع مالی عمومی هر یک از ولایات، جمع‌آوری اطلاعات مربوط به امور صحی، ثبت وقایع مهمه مملکتی و حوادث فوق‌العاده ارضی و سماوی و...»