از اکستازی تا ال‌اس‌دی

سعید صفاتیان
کارشناس حوزه اعتیاد
مواد روانگردان یا مواد مخدر جدید صنعتی از سال 1382 وارد کشور شدند. در آن سال گزارشاتی داشتیم مبنی بر این که در شرق کشور مواد مخدر جدیدی وارد کشور شده که در آن زمان به اکستازی معروف شده و موادی روانگردان و توهم‌زا بودند. بررسی‌ها نشان داد که این مواد از کشور‌های همسایه  و مرزهای جنوبی وارد کشور می‌شدند. از سال 1384 بحث شیشه که ماده‌ای بلوری شکل و سفیدرنگ است و عوارض و مصرف زیادی دارد، بالا گرفت و پس از آن هم شاهد ورود ال‌اس‌دی و مواد مخدر جدیدی با شکل و شمایل جدید و اسامی متنوع به کشور بودیم. یکی از دلایلی که آمار مصرف به مواد مخدر جدید و صنعتی بالا رفت، این بود که وقتی پای این مواد به کشور باز شد، با توجه به ناشناخته بودن این مواد، نه برنامه‌ای برای پیشگیری داشتیم و نه راه‌های درمان را می‌شناختیم. حدود دو تا سه سال طول کشید تا بحث مواد مخدر جدید در مجالس رسمی کشور مانند ستاد مبارزه با مواد مخدر هم مطرح شود. پس از آن گروهی از ستاد و نمایندگانی از سیستم قضایی، انتظامی، پیشگیری و بهداشتی  برای تحقیقات در این خصوص به کشورهایی مانند سوئیس، انگلیس، آلمان و ایتالیا فرستاده شدند و کم کم با این مواد آشنا شدیم تا با مشکلات ناشی از مصرف مخدرهای جدید آشنا شویم و قرار شد تا قوانین هم در حوزه مواد روانگردان ورود کرده و اصلاح شوند. در آن زمان مأموران انتظامی نمی‌دانستند که این مواد مخدر جدید چه هستند و حتی قاضی هم نمی‌دانست که چه حکمی باید صادر کند. خوشبختانه بحث‌ها در این حوزه کم کم بیشتر شد و سازمان‌های درگیر وارد میدان شدند. وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی، قوه قضائیه، آموزش و پرورش، صدا و سیما، ستاد مبارزه با مواد مخدر از جمله نهادهایی هستند که به دستور رئیس جمهوری موظف به ورود به این حوزه شدند. پس از ورود این سازمان‌ها، آیین‌نامه‌های مربوطه هم در حوزه پیشگیری و درمان ارائه شدند. سپس در سال 1389 بحث اصلاح قانون پیش آمد  و مواد روانگردان در ماده 8 قانون مبارزه با مواد مخدر هم‌تراز هروئین قرار گرفت و قضات توانستند به واسطه آن قانون براحتی حکم صادر کنند. تا قبل از آن به دلایل مختلف از جمله ضعف قوانین مقابله‌ای، در حدود سال‌های 85-84 جوان‌ها و خانم‌ها بشدت به سمت مصرف مواد مخدر صنعتی و جدید گرایش پیدا کردند و آمار مصرف کنندگان با رشدی فاحش مواجه شد. خرده فرهنگ اجتماعی و به نوعی کلاس اجتماعی مصرف این مواد هم توانست تا اندازه قابل توجهی سن مصرف و همچنین الگوی مصرف و آمار مرگ و میر را تغییر دهد تا جایی که هنوز هم این شاخص‌ها به حد متعارف خود نرسیده است. این در حالی است که از سال 1385 همه دستگاه‌ها برای مهار اعتیاد به مواد مخدر جدید وارد عمل شدند. هر چند در این میان کاهش یا نایاب شدن برخی مواد مخدر جدید در بازار، مقابله با قاچاقچیان و در نتیجه آن،  افزایش قیمت برخی مواد مخدر سبب شده الگوی مصرف هم تغییر کند و برخی از مصرف کنندگان مواد مخدر صنعتی به مصرف مواد سنتی مانند تریاک روی آورند. البته تریاک خواص خطرناک و فاجعه‌آفرین ماده مخدری مانند شیشه را ندارد اما آنچه در این حوزه اهمیت دارد این است که بسیاری از افراد به دلیل مشکلات روانی از جمله اضطراب، افسردگی، مشکلات تحصیلی، اقتصادی، مشکلات جسمی و بیماری یا مشکلات خانوادگی به مصرف مواد روی می‌آورند. بچه‌ای که پدر و مادرش دائم به او گیر می‌دهند یا خانواده‌ای که کلاً به فرزند خود هیچ اهمیتی نمی‌دهند یا فرزندی که پدر و مادرش شاغل هستند و ساعت‌های طولانی در خانه تنها می‌ماند، همه می‌توانند بهانه‌ای باشند برای اینکه نوجوانان و جوانان به سمت مواد مخدر گرایش پیدا کنند. این روزها هم که دسترسی به مواد مخدر بسیار آسان شده و از طریق یک تلفن در مدت زمان کوتاهی به دست مصرف کننده می‌رسد، باید بیشتر نگران بود. تنها با 10 هزار تومان می‌توان براحتی شیشه خرید و 24 ساعت فرد معتاد با همان 10 هزار تومان گذران می‌کند.