جنگ ستارگان روی زمین

بخش دوم
مترجمان: دامون افضلی،نیمافاتح
دولت‌ها پول فراوانی به پای پروژ‌ه‌های ساخت واکسن می‌ریزند؛[به مثابه]نسخه‌ی اضطراری رقابت در فضا [رقابت بسیار پرهزینه‌ی دوران جنگ سرد]
اکونومیست  / 2 جولای 2020
کنار کمربندی شرقی آکسفورد، کمی مانده به سرمناره‌های معروف، مجموعه‌ ساختمان‌های اداری شیشه‌ای معمولی‌ای قرار دارد که مؤسسه جِنِّر را هم در خود جای داده است. یک نهاد نظارتی در این حوزه [علوم زیستی] آن را گوشه‌ تقریباً خاک‌گرفته‌ای از دانشگاه توصیف می‌کند که تا شش‌ماه پیش خود را عمدتاً با تحقیقات مفید اما کم‌بنیه [بدون شواهد و دلایل کافی] درباره بیماری‌های گریبان‌گیر مردمان کشورهای فقیر مشغول می‌کرد. این مؤسسه حالا محتمل‌ترین نامزد برای تولید نخستین واکسن کووید‌ـ‌19 در جهان است.
دولت‌ها در سراسر جهان پول فراوانی به پای [پروژه‌های ساخت واکسن] می‌ریزند و، بدین‌ترتیب، تلاش برای ساختن این واکسن به رقابت فضایی [در دوران جنگ سرد] شبیه شده است‌ــــ البته با اضطرار و سرعتی بیشتر. طبق حساب مؤسسه‌ی میلکِن (یک اتاق فکر امریکایی) 180 پروژه‌ی [ساخت] واکسن در دست انجام است. در اواخر ماه ژوئن دولت چین با صدور مجوزی اضطراری به نیروهای مسلح‌اش اجازه داد از واکسنی که آزمایشات‌اش هنوز کامل نشده است استفاده کنند. تعدادی واکسن امریکایی هم در دست ساخت است ولی [هیچ‌کدام] هنوز به تست‌های مرحله‌ی آخر نرسیده‌اند. سومیا سوامی‌ناتان، دانشمند ارشد سازمان بهداشت جهانی، می‌گوید نامزد پیشتاز واکسن دانشگاه آکسفورد است.
واکسن دانشگاه آکسفورد فعلاً در سومین مرحله از آزمایشات مرحله‌ی آخر است. فقط یک واکسن دیگر، که توسط شرکت چینی Sinopharm ساخته شده، آزمایشات مرحله‌ی آخر را شروع کرده است؛ ولی واکسن چینی فاقد آن حمایت جهانی و بودجه‌ای است که واکسن آکسفورد از آن برخوردار است. AstraZeneca، یک کارخانه‌ی داروسازی بریتانیایی، در حال ایجاد یک زنجیره‌ی عرضه‌ی بین‌المللی، برای حصول اطمینان از توزیع سریع و گسترده واکسن است.
چه بسا تا پایان ماه آگوست [تا 10 شهریور] مؤثربودن یا نبودنِ این واکسن معلوم شود. انجام تنها یک آزمایش موفق هم که نشانگر تأثیر واکسن باشد، به رگولاتور اجازه می‌دهد با استفاده‌ی اورژانسیِ آن موافقت کند‌ـــ چیزی که احتمالاً راه را برای استفاده از آن در گروه‌های پُرخطر هموار می‌کند. این اتفاق چه بسا در ماه اکتبر (مهر ماه) رخ دهد. به زعم این شرکت اخذ تأییدیه‌ی کامل که مستلزم نتایج آزمایشات متعدد است در اوائل سال 2021 انجام می‌شود. ساخت و توسعه‌ی واکسن معمولاً 10 تا 15 سال زمان می‌بَرَد، پس این می‌تواند نتیجه‌ی فوق‌العاده‌ای باشد.
آکسفورد که با کمبریج بر سر بهترین دانشگاه علوم زیستی رقابت دارد نه فقط از حیث آدم‌های بااستعداد، که از نظر بودجه‌ی تحقیقاتی هم غنی است. هیچ‌کدام از شصت‌وچند گروهی که در این دانشگاه بر روی این بیماری کار می‌کنند منتظر تأمین بودجه‌ی این پروژه از طرف دولت نماندند. یکی از آکسفوردی‌ها می‌گوید: «به‌نظرم این یکی از دلایلی است که آکسفورد چطور این کار را به این خوبی انجام داده است. ما با هم کار را پیش بردیم و انجامش دادیم». سایر محققان آکسفوردی موفق به شناسایی نخستین دارویی شدند که اثبات شده مرگ‌ومیر ناشی از کوویدـ‌19 را کاهش می‌دهد. اما به‌نظرمی‌رسد بزرگ‌ترین موفقیت از آنِ مؤسسه‌ی جنّر بوده است.
این مؤسسه کار را از یازدهم ژانویه (21 دی ماه 98)، یک روز پس از آن که ماده‌ی ژنتیکی کووید‌ـ‌19 کدگذاری و خوانده شد، شروع کرد. این مؤسسه قبلاً واکسنی برای بیماری مِرس [نشانگان تنفسی خاورمیانه] ساخته بود؛ کروناویروسِ به‌وجودآورنده‌ی این بیماری شباهت بسیاری به کروناویروس جدید دارد. سارا گیلبرت (رئیس لابراتوار مؤسسه‌ی جنّر که این کار را انجام داده بود) و تیم‌اش حالا یک ویروس شامپانزه برای انتقال بخشی از ماده‌ی ژنتیکیِ کووید‌ـ‌19 به بدن ساخته‌اند تا در بدن واکنش دفاعی تولید کند.
وقتی این واکسن ساخته شد، سازمان نظارت‌کننده بر دارو و محصولات بهداشتی بریتانیا، MHRA، به سرعت مجوز آزمایشات بالینی آن را صادر کرد. در مواقع عادی پاسخ‌دادن به چنین درخواست‌هایی دو ماه زمان می‌بَرَد؛ در این مورد، صدور تأییدیه طی یک هفته انجام شد. آزمایشات مراحل آخر از طریق استفاده‌ی همزمان از داده‌های مقدماتی آزمایشات اولیه، عوض منتظرماندن برای داده‌های نهایی، تسریع شد.
همزمان، باید کارخانه‌هایی برای تولید واکسن پیدا می‌شد. در ماه مارس انجمن صنعت زیستی بریتانیا پیمایشی انجام داد و به گفته‌ی استیو بِیتز، مدیر اجرایی این انجمن، معلوم شد ’قابلیت تولید انبوه واکسن محدود است. این وضع با شروع همکاری دانشگاه آکسفورد با تولیدکنندگان داخلی به‌سرعت تغییر کرد. این دانشگاه در ماه آوریل توافقنامه‌ای با AstraZeneca امضاء کرد که به موجب آن صدها نفر به‌سرعت مشغول کار بر روی افزایش میزان تولید شدند.
این واکسن را در درون سلول‌هایی رشد می‌دهند که در بشکه‌هایی به‌نام بیورآکتور [رآکتور زیستی] پرورش داده شده‌اند. تولید واکسن در مقیاس محدودیتی، یعنی در حجم دویست لیتر، شروع می‌شود. وقتی AstraZeneca از آن‌چه در کوچک‌ترین بیورآکتور تولید می‌شود، راضی باشد، سپس تولید را افزایش خواهد داد. چهار بیورآکتورِ 2000 لیتری می‌توانند در عرض دو ماه یک میلیارد دُز واکسن تولید کنند. هرچند AstraZeneca یک کارخانه‌ی تولید واکسن نیست، ولی فرآیندهای تولید واکسن شبیه فرآیندهایی هستند که این شرکت برای محصولات بیوتکنوژیک‌اش استفاده می‌کند.
به زعم AstraZeneca ساختن هر دُز از این واکسن هزینه‌ای در حد یک فنجان قهوه دارد. دو میلیارد دُز از این واکسن از پیش سفارش داده شده است. این شرکت با عرضه‌ی بیش از 1 میلیارد دُز از این واکسن در اروپا، بریتانیا، امریکا و GAVI (یک گروه تأمین مالی واکسن) موافقت کرده است. مؤسسه‌ی سرم‌سازی هند هم در حال تولید یک میلیارد دُز دیگر از واکسن آکسفورد است که عمده‌ی آن برای کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط است و 400 میلیون دُز آن تا قبل از پایان امسال [دی ماه 99] ساخته می‌شود. در بریتانیا تا ماه سپتامبر (اوایل شهریور) 30 میلیون دُز از این واکسن در دسترس خواهد بود.
ولی بزرگ‌ترین پرسش هنوز پاسخ داده نشده است: آیا واکنشی که این واکسن در سیستم ایمنی ایجاد می‌کند برای محافظت از بدن در برابر کووید‌ـ‌19 کفایت خواهد کرد؟ هم‌اکنون در بریتانیا آزمایشی در حال انجام است که برای یافتن پاسخ این پرسش طراحی شده است. در این آزمایش به 7 هزار بیمار از این واکسن تزریق شد؛ آزمایش‌های بیشتر در آفریقای جنوبی و برزیل به تازگی شروع شده است. این آزمایشات چند چیز دیگر را هم معلوم می‌کنند: قابل‌اطمینان‌بودنِ واکسن؛ این که آیا واکسن موجب واکنش نادری می‌شود که به جای بهبود بیماری آن را تشدید ‌کند؟ این که آیا یک یا دو دُز از این واکسن برای حفاظت از بدن کافی است یا نه.
اگر واکسن مؤثر واقع شود، دولت‌ها مجبور خواهند بود تعیین کنند چه کسانی باید در اولویت باشند. در بریتانیا کمیته‌ی مشترک واکسیانسیون و ایمنی‌سازی که به دولت مشاوره می‌دهد پیشنهاد کرده کارکنان خدمات پزشکی و اجتماعیِ حاضر در خط مقدم مبارزه با این بیماری و، سپس، افرادی که از همه آسیب‌پذیرترند، باید در اولویت باشند. ولی کمیته هشدار داده ممکن است با فراهم‌شدن اطلاعات بیشتر درباره‌ی نحوه انتقال این بیماری یا اثرات واکسن این توصیه تغییر کند.
بوریس جانسون رقابت بر سر [ساخت] واکسن را «اضطراری‌ترین و فوری‌ترین تلاش مشترک زندگی‌مان» خوانده است. او اصرار دارد که این رقابتی بین کشورها نیست. بی‌تردید اگر اولین واکسن جهان را آکسفورد بسازد، جانسون خوشحال خواهد شد. چنین پیروزی و موفقیتی، سوای خلاص‌کردن جهان از شرّ یک بحران، به نوعی می‌تواند ضربه‌ای را که عملکرد ضعیف دولت او در مدیریت این اپیدمی به اعتبار بین‌المللی انگلیس زده است کاهش دهد.
منابع ترجمه:
(1)https://www.theguardian.com/world/ng-interactive/2020/jul/02/coronavirus-vaccine-tracker-how-close-are-we-to-a-vaccine
(2)https://www.economist.com/britain/2020/07/02/oxford-university-is-leading-in-the-vaccine-race