مقابله با زهد دروغین

اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری
پانزدهم ذی الحجه مصادف با خجسته میلاد دهمین اختر سپهر امامت و هدایت، علی‌بن محمد، امام هادی(ع) است. امام همامی که از خاستگاه آگاهی وفضیلت، پس از پدر، رهبری امت را برعهده گرفت و رسالت نبوی(ص) را در دوران حیات خویش استمرار بخشید. ویژگی بزرگ دوران امامت امام هادی(ع)، درهم تنیدگی سره و ناسره و خلط اندیشه صواب با باورهای ناصواب بود. موضوعی که تفکیک آن از عهده هرکسی برنمی آمد و همچون موجی فراگیر دامنگیر اجتماع مسلمانان شده بود. این درشرایطی بود که به‌دلیل نزدیکی ولادت مهدی موعود(ع)، با اعمال محدودیت‌های بسیار، موانعی جدی در برقراری ارتباط فعال میان آن حضرت(ع) و آحاد جامعه به‌وجود آمده و با انتقال حضرتش به مرکزخلافت حاکمان ریاکار و ستمگر عباسی و برقراری حصر خانگی، ارتباط آن حضرت(ع)، حتی با یاران ونزدیکان نیز تحت کنترل قرار داشت. امام هادی(ع) در چنین شرایطی قبل ازبیشتر شدن محدودیت‌ها ابتدا سعی بسیاری را برای راهنمایی وهدایت کسانی که به بیراهه کشیده شده بودند به‌کار گرفت و در دوران حصر خانگی نیزاز طریق جمعیت صالحان به رسالت آگاهی دادن به امت استمرار بخشید.
رواج اباحه گری و صوفی منشی که با زهد منفعل جامعه را به بی‌عملی و تقوای دروغین فرا می‌خواند، یکی از کج‌روی‌ها وگرفتاری‌های فکری اجتماع مسلمین در آن روزگار بود. امام هادی(ع) در موضعی صریح و بدون مماشات، این طرز فکر و رفتار را تقبیح کرده و توصیه می‌فرمود تا یاران و مسلمانان از پیروان این اندیشه دوری کنند. شیخ مفید در «روضات الجنات» به‌نقل از محمدبن حسین بن ابی الخطاب آورده است که؛ روزی در مسجد النبی نزد ابوالحسن امام هادی(ع) بودم، گروهی از صوفیه داخل مسجد شده و مشغول ذکر و تهلیل شدند. حضرت رو به یاران کرده و فرمودند:«فریب این نیرنگ بازان را نخورید که آنان هم‌پیمان شیاطین و ویرانگر پایه‌های دین هستند و هدف آنان از تظاهر به زهد و پارسایی راحتی جسم‌شان است... آنان جز برای فریفتن مردم به تسبیح و تهلیل نمی‌پردازند و جز برای پرکردن کاسه‌های طمع و به چنگ آوردن دل نادانان به خوردن غذای کم مبادرت نمی‌کنند. آنان چون با مردم صحبت می‌کنند همواره از محبت سخن به میان می‌آورند، اما با گمراهی خود مردم را به چاه ضلالت و گمراهی می‌اندازند...» یکی از اصحاب که آنجا حضور داشت بعد از سخنان حضرت پرسید؛ اگر آنان به حقانیت اهل بیت معترف باشند چه تکلیفی دارند؟ حضرت بار دیگر ضمن نکوهش آنان فرمود: «آیا کسی که به حقوق ما اعتراف داشته باشد به‌سمت راه و روشی می رود که خشم و ناراحتی ما در آن است؟... بدان که راه و روش آنان با طریقه ما (اهل‌بیت عصمت و طهارت) مغایر و منافی است...» امام هادی(ع) در مخالفت با آنان به علم و دانش بها داده و حاملان آن را تکریم می‌فرمود و درعمل نیز به‌کار و تلاش در ملأ عام می‌پرداخت. در دوران محدودیت و حصر خانگی نیز از طریق شبکه یاران برگزیده یا «وکیلان» و «نواب خاص» پیروان و شیعیان را با احکام و مفاهیم دین آشنا کرده و نسبت به وضعیتی که در آینده برایشان پیش خواهد آمد، آگاه می‌ساخت. آن حضرت در عین آنکه از شرح و توضیح احکام شریعت و مفاهیم اعتقادی باز نماند، با استفاده از هر امکانی، در قالب دعا و مناجات همچون دعای «جامعه کبیره» و زیارت «غدیریه» که رئوس اصول اعتقادی ضمن آنها تبیین شده است، نمونه‌های بارزی از حقایق مکتب اهل بیت رسول الله(ص) را تعلیم نمود.