فیلمساز زنی که در حرفه‌اش جدی است

احمد طالبی‌نژاد
منتقد سینما
در میان بیش از 50 فیلمساز زنی که نام‌شان در تاریخ سینما ثبت شده، برخی دارای هویت و تشخصی هستند که می‌شود آنها را در رده فیلمسازانی با نگاه ویژه قرار داد. منیژه حکمت از همین دست فیلمسازان است که با «زندان زنان» که به اعتقاد من بهترین فیلم او و از بهترین‌های چهار دهه اخیر سینمای ایران است، «سه زن» و «جاده قدیم» خود را به‌عنوان فیلمسازی جدی که صاحب نگاه و دغدغه است و نسبت به مسائل زنان و موقعیت زنان در جامعه مردسالار تفکر دارد، مطرح کرد. این تفکر می‌تواند فمینیستی یا مستقل باشد. او در مقایسه با رخشان بنی‌اعتماد و پوران درخشنده در زمره فیلمسازانی است که در آثارش گرایش فمینیستی کمابیش مشهود است. در عین حال ما با فیلمسازی مواجهیم که کارش را بلد است و می‌تواند از پس موضوعاتی که انتخاب کرده، بربیاید. اگرچه فیلم‌های او به غیر از «زندان زنان»، عموماً از فیلمنامه لطمه خورده‌اند اما در اینکه منیژه حکمت کارگردان، کاربلدی است تردیدی نیست، می‌شود به او توصیه کرد که با دغدغه‌های شخصیت‌ قصه‌اش طبق تعبیر فمینیست‌ها به‌عنوان جنس دوم نگاه نکند بلکه به‌عنوان یک انسان برخورد کند؛ همان چیزی که در آثار رخشان بنی‌اعتماد شاهد هستیم و آدم‌هایش را از آحاد جامعه به دل قصه‌هایش می‌آورد و اگر سراغ زنان می‌رود آه و فغان از مظلومیتشان سر نمی‌دهد، بالعکس تهمینه میلانی که زن در آثارش اسیر چنگال موجود بی‌رحمی به‌نام مرد است و هر چه بر سر زنان ایرانی می‌آید به خاطر مردهای جامعه است. در این میان برخی سعی می‌کنند بی‌طرفانه قضاوت کنند مثل نیکی کریمی که در فیلم اولش روی خط باریک حرکت می‌کند. در این سال‌ها تعداد بانوان فیلمساز به شکل معناداری افزایش پیدا کرده که اغلب هم مورد حمایت هستند. این مطلوب حکومت‌های دنیاست که آمار قابل توجهی از تعداد فیلمسازان زن ارائه کنند. در کشور ما این تعداد اگر با امریکا برابری نکند، کمتر نیست و از کشورهای اروپایی قطعاً بیشتر است. این ویژگی از یک سو افتخارآمیز است و از یک سوی نگران‌کننده. چرا که اغلب فقط یک فیلم ساخته‌اند یا تنها یک فیلم موفق در کارنامه دارند. منیژه حکمت اما با‌وجود تمام مسائل و مشکلات با احتساب فیلم اخیرش «بندر بند»، 4 فیلم کارگردانی کرده و در حوزه تهیه‌کنندگی هم بیش از اینها فعال است. او در حرفه‌اش جدی است. به امید اینکه همچنان به حرکتش در این مسیر ادامه دهد.
شناسنامه
«بندربند» ساخته منیژه حکمت فیلمی جاده‌ای، پر از چشم اندازهای به یاد ماندنی و مملو از موسیقی در میان سیل خانمان برافکن در ایران است که در نمایش افتتاحیه جهانی، در بخش سینمای معاصر جهان در جشنواره تورنتو به روی پرده می‌رود. رضا کولغانی، امیرحسین طاهری، مهدیه موسوی و پگاه آهنگرانی، بازیگران این فیلم هستند.