ادای احترام به پیشکسوتان موسیقی اقوام

ندا  سیجانی
خبرنگار
جشنواره موسیقی نواحی ایران  فرهنگی‌ترین نماد موسیقی کشور در عرصه اجرا و شناسایی آثار  ارزشمند موسیقی اقوام ایران است و طی سال‌ها فعالیت تلاش کرده ضمن حفظ کرامت هنر موسیقی اقوام و استادان برجسته این حوزه، فرصتی هم برای شکوفایی و پرورش استعدادهای موسیقی نواحی کشور ایجاد کند که البته دراین بین بهره‌گیری‌های بسیاری از استادان این حوزه و نیز پژوهشگران برجسته موسیقی‌شناسی و قوم ‌موسیقی‌شناسی انجام گرفته است. آغاز نخستین جشنواره موسیقی نواحی به سال‌های قبل برمی‌گردد. درابتدا هنرمندان موسیقی نواحی در دل جشنواره موسیقی فجر به اجرای برنامه می‌پرداختند اما بعد از آن به پیشنهاد محمدرضا درویشی تصمیم برآن شد جشنواره موسیقی نواحی به صورت مستقل برگزار شود که سرانجام این اتفاق مهم در سال 78 وبه همت علی مرادخانی که مدیریت وقت دفتر موسیقی را برعهده داشت شکل گرفت و درویشی به مدت 6 سال دبیری این جشنواره بزرگ را برعهده داشت؛ آخرین دوره دبیری او درسال 83 در شهر کرمان بود. محمدرضا درویشی در مقام  پژوهشگر موسیقی نواحی طی بیش از 20 سال تحقیق و تلاش در موسیقی اقوام ایران، توانسته آثار بسیار باارزشی را در معرفی این حوزه از موسیقی ایران  ضبط و منتشر کند. به گفته درویشی «آن چیزی که ما امروز به آن موسیقی نواحی ایران می‌گوییم فقط یک تعداد صدا و وسیله و ساز نیست بلکه موسیقی‌های اقوام در تار و پود و زندگی آن قوم و ملت تنیده شده و با زندگی مردم عجین است و این موسیقی بخشی از هویت و سنت‌های یک ملتند و اگر بخواهیم موسیقی را از آن منطقه حذف کنیم در واقع ادبیات آنها را حذف کرده‌ایم»
بعد از درویشی تغییرات دیگری در این جشنواره اعمال شد و تقریباً می‌توان گفت از سال 84 تا سال 92 که در دولت نهم و دهم توقفی چند ساله براین جشنواره حاکم شد و سرانجام در سال 90 هفتمین دوره آن پس از وقفه‌ای طولانی  با دبیری جهانگیر نصر اشرفی و در شهر کرمان برگزارش شد و بعد آن هشتمین دوره آن با حضور بهمن کاظمی و نهمین دوره آن با دبیری ایرج نعیمایی برگزار گردید و ازدوره دهم یعنی از سال 96 تا به امروز که قرار است سیزدهمین دوره آن برگزار شود احمد صدری مسئولیت دبیری این جشنواره را برعهده دارد. طی این دوره‌ها سیاست و محوریت جشنواره متفاوت از سال‌های قبل و بعد از خود بوده است. صدری طی این سال‌ها محورهای مختلفی از موسیقی اقوام  را در هر دوره از این جشنواره معرفی کرده است. به طور مثال  شناخت منظومه‌های حماسی و بعد از آن منظومه‌های عاشقانه و تغزلی و البته امسال برنامه‌ای دیگر در نظر گرفته است که قطعاً می‌تواند در معرفی این موسیقی بزرگ که سرچشمه  موسیقی ایران است تأثیر بسزایی داشته باشد.
 دو نقشه برای برگزاری جشنواره
احمد صدری دبیرسیزدهمین جشنواره موسیقی نواحی در گفت‌وگو با «ایران» درباره برنامه‌های پیش رو این دوره از جشنواره بیان کرد: «جشنواره موسیقی نواحی، امسال شرایط متفاوتی را تجربه خواهد کرد، چرا که با توجه به شیوع ویروس کرونا لازم است تمهیدات قابل اجرا اندیشیده شود. بنابراین برای این منظور دو پلان در نظر گرفته‌ایم. درسناریوی نخست اگر شرایط و وضعیت کشور به لحاظ اجرایی و تجمعات مساعد و مناسب باشد می‌توانیم حضور عزیزان را در محل برگزاری داشته باشیم و برنامه‌ها به صورت زنده اجرا شوند اما سناریوی دوم اجرا به صورت مجازی است که باید برنامه‌ریزی‌هایی برای نحوه اجرای آن انجام بگیرد. به این صورت که آیا اجراها به صورت لایو برگزار شود یا اینکه از قبل ضبط شود و در روزهای جشنواره پخش گردد و حتی می‌تواند ترکیبی از این دو باشد.»
اما جشنواره موسیقی نواحی متفاوت با دیگر جشنواره‌ها چون فجر و جوان است که در کشورما برگزار می‌شود. به این دلیل که هنرمندانی که در این جشنواره حضور دارند به دلیل کهولت سن و نداشتن امکانات کافی و دسترسی به اینترنت، ممکن است نتوانند در بخش مجازی شرکت داشته باشند. صدری دراین باره گفت: «تصمیم ما بر این نیست که اساساً به این بزرگان و عزیزان از نگاه موسیقی لایو توجه شود کما اینکه دوستان و هنرمندان به این مشکلات واقف هستند و می‌دانند وقتی اجرایی در تهران صورت می‌گیرد با اشکالات متعددی روبه‌رو است و ممکن است قطعی تصویر یا صدا به وجود آید. بنابراین برنامه‌ریزی ما این است که تیم فیلمبرداری حرفه‌ای را به مناطق مورد نظر اعزام کنیم و با توجه به موضوع جشنواره، اجرای هنرمندان در محل سکونت خود آنها ثبت و ضبط شود و در زمان مناسب پخش گردد و یا اگرشرایط مناسب بود به صورت ترکیبی با حضور تعداد محدودی از هنرمندان و با امکانات مناسب اجرای موسیقی لایو انجام گیرد اما اگر شرایط مناسب نبود همچنان برنامه‌ها به صورت آفلاین برگزار خواهد شد.»
تصمیم برای زمان مناسب برگزاری
به گفته دبیر سیزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران «تاریخ برگزاری این جشنواره به احتمال زیاد آبان ماه است البته هنوز تاریخ مشخص آن اعلام نشده و لازم است شورای سیاستگذاری تشکیل شود تا با توجه به شرایط استانی زمان دقیق برگزاری جشنواره اعلام گردد.»
صدری درباره آیین‌نامه جشنواره موسیقی نواحی اظهار داشت: «پیش‌نویس این آیین‌نامه تهیه و تمام جزئیات آن ارائه شده و در حیطه اختیارات مدیر کل دفتر موسیقی است و اگراین آیین‌نامه مصوب شود، طبیعی است که لازمه‌اش اجرای آن است و حتی اگر این مصوب شکل نگیرد، تلاش ما این است که بر اساس یک منبع مکتوب و یک آیین‌نامه برنامه‌ریزی‌های جشنواره پیش برود.
صدری درباره محتوای این دوره از جشنواره گفت: «از دیدگاه من، موسیقی نواحی مبتنی بر خواندن و کلام است و بر همین اساس، امسال هم در نظر دارم به موضوعات کلام محور در این دوره از جشنواره پرداخته شود منتها نیاز است با خود مسئولان در شورای سیاستگذاری مطرح شود و اگر عزیزان پذیرفتند و مصوب شد بزودی اعلام خواهیم کرد. در واقع با توجه به موضوعی که در ذهن دارم تلاش ما براین است که این دوره از جشنواره متمرکز بر پیشکسوتان موسیقی نواحی باشد البته تصور نمی کنم  تعداد شرکت کنندگان کاهش پیدا کند. به هرحال بسیاری از مباحث باید در شورای سیاستگذاری مصوب گردد و ممکن است دراین بازه زمانی کوتاه روی برخی از برنامه‌ها فشارهای بسیار وارد شود و برخی از برنامه ها هم در بازه زمانی طولانی‌تر اجرا وارائه شود که لازمه اجرای آن تعامل با استان محل برگزاری و صدا و سیمای استان است و همچنین نیاز است زیرساخت‌های لازم نیز انجام گیرد. به هرحال درشرایط اجرای لایو (زنده) لازمه آن این است که به مخاطب احترام بگذاریم و بهترین امکانات و صوت را در اختیار او قرار بدهیم چرا که  موسیقی با مقوله صوت سر و کار دارد و اگر نتوانیم صوت خوب در اختیارشان قرار بدهیم و زیرساخت مناسب برای اجرای لایو نداشته باشیم طبیعی است که هیچ وقت به سمت این کار نمی‌روم ولی وقتی مطمئن شوم این زیر ساخت‌ها وجود دارد ممکن است یک کار ترکیبی انجام بدهم چرا که با توجه به شرایط امروز جامعه نمی‌خواهیم از کیفیت جشنواره  کاسته شود.»
 امکان حضور مجازی هنرمندان خارجی
صدری درباره حضور و اجرای هنرمندان خارجی دراین جشنواره  گفت: «شرایط امروز به گونه‌ای است که در اغلب پروازهای خارجی مشکلاتی به وجود آمده است اما با توجه به اینکه بحث فضای مجازی وجود دارد، می‌توانیم از حضور عزیزان‌مان در مناطق حوزه ایران فرهنگی که اشتراکات موسیقایی نزدیکی هم وجود دارد، بهره ببریم. امیدوارم با فرم اجرایی که در ذهن دارم کماکان این بخش را هم در جشنواره داشته باشیم.»
او درباره بخش تجلیل از پیشکسوتان موسیقی نواحی ایران بیان داشت:«اهم برنامه امسال ما توجه به اساتید و پیشکسوتان موسیقی اقوام ایران است در واقع سه چهارم حجم برنامه به پیشکسوتان اختصاص دارد، پیشکسوتانی که تاکنون کمتر در صحنه حضور داشته‌اند و یک چهارم فرم مربوط به  اجراهایی است که کمتر مورد توجه بوده است. یعنی اجراهایی که  توسط پژوهشگرهای مناطق مختلف به ما معرفی شده‌اند. نکته دیگر این است که به احتمال زیاد مانند سال‌های گذشته بخش برنامه‌های پژوهشی برقرار است و دیگر رویدادهای مرتبط با امر موسیقی مانند نمایشگاه‌های عکس موسیقی اقوام، نمایشگاه کتاب  وفیلم  و همچنین تجلیل از پژوهشگرهای بومی منطقه را امسال نخواهیم داشت.»
 کرمان؛ رنگین کمان موسیقی‌های مختلف
امسال هم مانند سال‌های‌ پیش شهر کرمان محل برگزاری این جشنواره است، از آنجایی که   برگزاری رویدادهای هنری در شهرهای فرهنگی ایران می‌تواند کمک بسزایی به رشد و توسعه این شهرها داشته باشد، استان‌های ایران درخواست میزبانی این جشنواره را داشتند. لازم به ذکر است موافقان برگزاری این جشنواره در شهر کرمان براین نظرند که خاستگاه این جشنواره ابتدا در شهرکرمان بوده، شهری که پهناورترین استان ایران است و بیشترین تنوع نژادی را  دارا بوده و در واقع شهر کرمان را رنگین کمان موسیقی‌های مختلف ایران معرفی می‌کنند.