راز نوسانات اخیر بورس

سیاوش رضایی
خبرنگار
از روز 20 مرداد ماه، بازار سهام ایران با روزهای طلایی چهارماهه نخست سال خداحافظی کرد و وارد فاز اصلاح شد. درحالی که در اوج شاخص کل به کانال 2.1 میلیون واحدی نیز نزدیک شده بود، طی ماه‌های اخیر درمیان کانال 1.4 تا 1.7 میلیون واحدی جابجا می‌شود. این درحالی است که پس از یک دوره ریزشی که در اکثر روزها شاخص را به رنگ قرمز درمی‌آورد، طی هفته‌های اخیر، شاخص در برخی از روزها با حمایت دولت مثبت می‌شود. اما این روند مثبت پایداری ندارد و برهمین اساس نوسان شاخص کل بورس دراین روزها افزایش یافته است. برای مثال از ابتدای مهرماه امسال تاکنون، یعنی در 10 روز کاری، شش روز شاخص منفی بوده و چهار روز مثبت بوده است. دیروز هم پس از حفظ چند روزه شاخص 1.5 میلیون واحدی، دوباره شاخص با یک افت بیش از 32 هزار واحدی به کانال 1.4 میلیون واحد عقب‌نشینی کرد. در شرایطی که نوسان شاخص افزایش یافته و باعث شده است تا رفتار سهامداران نیز نوسانی شود، مهمترین پرسش این است که ریشه و دلیل اصلی این افزایش نوسان شاخص چیست و تا چه زمانی این نوسان ادامه دارد. در همین زمینه «ایران» درگفت‌و‌گو با سه کارشناس ارشد بازار سرمایه به این پرسش‌های پاسخ داده است.

بورس باید خود را اصلاح کند

فردین آقابزرگی
کارشناس بازار سرمایه
ذات بازار سرمایه، نوسان و مثبت و منفی شدن است، اما چنانچه به هر دلیلی یا به اقتضای شرایط کوتاه مدت، حرکتی در تناقض با ذات اصلی بازار انجام شود، نوسان بازار افزایش می‌یابد، یک روز شاخص مثبت است و روز دیگر منفی. در ماه‌های اخیر که بازار سهام با ریزش و نوسان بالایی همراه شد، دولت برای حمایت و صیانت از سهامداران و بازار سازوکارهای مختلفی را تدوین و اجرایی کرد و دراین خصوص بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های متعددی ابلاغ شد. این درحالی است که پس از بازدهی و رشد 310 درصدی شاخص کل در چهار ماهه نخست سال، چنین اصلاحی طبیعی و منطقی است. با این حال تا روز گذشته همچنان بازدهی بورس تهران به 210 درصد می‌رسد. حال زمانی که اجازه ندهیم بازار بر اساس روند طبیعی خود حرکت کند، نوسان نیز افزایش می‌یابد. درواقع سیاست‌های حمایتی از بازار مانند یک مسکن موقت عمل می‌کند و پس از ازبین رفتن آثار کوتاه مدت آن دوباره شاهد نوسان می‌شویم. برای مثال وقتی یک نماد معاملاتی پس از توقف، بدون دامنه نوسان باز می‌شود، ظرف همان روز به تعادل می‌رسد، اما اگر بخواهیم نوسان را کنترل و مدیریت کنیم، به تعادل رسیدن این نماد ممکن است دو ماه طول بکشد. بنابراین باید گفت هرگونه حمایتی درجهت کند کردن روند اصلاحی بورس به عاملی برای تشدید نوسان بدل می‌شود. در این شرایط بهتر این است که بازار براساس مکانیسم‌های داخلی خود اصلاح و به تعادل دست یابد. به طور قطع اصلی‌ترین مقصر نوسان‌های اخیر رشد جهشی چهارماهه نخست سال‌جاری است که بدون پشتوانه اقتصادی قوی اتفاق افتاده است و اکنون بازار باید خود را اصلاح کند. با این حال درچنین شرایطی، بهترین فرصت برای دست چین کردن و گزینش سهم‌های مناسب و با قیمت مناسب است تا در یک بازه شش ماهه تا یک‌ساله بازدهی مناسبی برای سهامداران به همراه داشته باشد. بازنده این شرایط هم کسانی هستند که سهام خود را با قیمت اندکی می‌فروشند.

موج انتظارات و احساسات در بازار

محسن محمدی
کارشناس بازار سرمایه
بازار سرمایه بازار انتظارات است. درواقع بخشی از کسانی که به خرید و فروش سهام می‌پردازند براساس واقعیت‌های اقتصادی عمل نمی‌کنند بلکه انتظارات آنها ازآینده را مد نظر قرار می‌دهند که این انتظارات می‌تواند کوتاه مدت یا بلندمدت باشد. برهمین اساس، کارشناسان بورس همواره به سهامداران توصیه می‌کنند که طبق عوامل بنیادین و با نگاه بلندمدت سرمایه‌گذاری کنند.
این درحالی است که سهامداران به طور معمول براساس احساسات و کلیشه‌های ذهنی خود عمل می‌کنند. عده‌ای از سهامداران به خصوص تازه واردها که تجربه طولانی ندارند به صورت عمده بر مبنای اخبار و شایعات و صف‌های خرید و فروش تصمیم می‌گیرند. در یک روز به دلیل رشد نرخ ارز سهام‌های صادراتی صف خرید می‌شوند و در روز دیگر به دلیل افت نرخ ارز این سهم‌ها صف فروش می‌شوند. درحالی که باید تحولات چند ماه آینده را در نظر داشت. این در شرایطی است که این انتظارات در بازار به یک موج تبدیل شده است که کنترل و مهار آن به راحتی مقدور نیست. به نظر می‌رسد این نوسانات تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری امریکا ادامه داشته باشد. چرا که هم‌اکنون در بازار عدم قطعیت‌های بازار به این موضوع ارتباط دارد و به نوعی پاسخ سؤالات درخصوص صادرات نفت و نرخ ارز و... را می‌دهد. هم‌اکنون شایعات و اخباری که دراین خصوص منتشر می‌شود روی رفتار سهامداران تأثیر می‌گذارد. اما پس از برگزاری این انتخابات هر نتیجه‌ای که داشته باشد، تکلیف روشن می‌شود. با این حال در بلندمدت یعنی یک‌سال آینده بازار سهام ایران رو به صعود خواهد بود و کسانی که در شرایط فعلی سهم‌های ارزشمند بازار را خریداری می‌کنند در پایان یک‌سال پاداش خود را خواهند گرفت.

نقش طمع و ترس در بازار

اکبر حامدی میخوش
کارشناس بازار سرمایه
درصورتی که شاخص کل بورس را مبنای تحلیل قرار دهیم، مهمترین دلیل نوسان در این شاخص و اینکه دربرخی از روزها  مثبت و دربرخی از روزها منفی می‌شود، در نوسان سهم‌های بزرگ و شاخص ساز است. این سهم‌های بزرگ که عمدتاً مورد حمایت حقوقی‌ها و دولت نیز قرار دارند، با هر نوسانی باعث مثبت یا منفی شدن شاخص کل بورس می‌شوند.
این درحالی است که 90 درصد سهام شاخص ساز بورس جزو سبد سهام عدالت هستند و آزادسازی 60 درصد از سهام عدالت فشار فروش را دراین سهم‌ها افزایش داده است. درحالی که در شرایط فعلی بازار که در اصلاح به سر می‌برد، بازار کشش این حجم از عرضه سهم‌های بزرگ را ندارد. برهمین اساس در روزهایی که بازار مثبت می‌شود، فشار عرضه و فروش سهم‌هایی که در سبد سهام عدالت قرار دارند افزایش می‌یابد و باعث منفی شدن بازار می‌شود. از سوی دیگر به صورت عمده پولی که از فروش سهام عدالت به دست می‌آید از بازار خارج می‌شود و ماندگاری ندارد. درصورتی که سازمان‌های مسئول به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کردند که میزان فروش و عرضه سهام عدالت مدیریت می‌شد، شاهد نوسان کمتری در بورس بودیم.
موضوع دیگری که در نوسان بازار تأثیرگذار بوده، نرخ ارز است که به صورت طبیعی به بازار سرمایه چسبندگی دارد و به صورت روانی روی بازار تأثیر می‌گذارد. برهمین اساس سهم‌های صادراتی و کامودیتی محور بیشترین تأثیر را از نرخ ارز می‌پذیرند که از قضا سهم بالایی نیز در شاخص دارند. در همین راستا روز یکشنبه که نرخ ارز نزولی شد، قیمت سهم‌های پتروشیمی در بازار منفی شد.
زمانی که بازار شکننده می‌شود کوچکترین اخبار منفی تأثیر زیادی در بازار می‌گذارد و در این میان تصمیماتی که از سوی مسئولان گرفته می‌شود اهمیت زیادی دارد. برهمین اساس هرچند دولت از ناحیه مجلس و سهامداران تحت فشار است، اما باید در تصمیماتی که برای حمایت از بازار اتخاذ می‌کند، دقت و وسواس زیادی به خرج دهد. با وجود این در پنج روز اخیر تا حدودی دولت موفق شده است که نوسان ر ا کاهش دهد.
در ماه‌های اخیرترفند «طمع» و «ترس» در بازار سرمایه حرف اول را زده است. زمانی که بازار در اوج بود، عده‌ای با ترفند طمع خرید کردند و هم‌اکنون با ترفند ترس سهام خود را می‌فروشند. این درحالی است که سهامداران باید دید بلندمدت داشته باشند و تنها به مؤلفه قیمت سهم توجه نکنند.