روزهای تنهایی سروهای کاشی «فین»

حمیرا حیدریان
خبرنگار
باغ‌ ایرانی تلفیقی از تاریخ، معماری و طبیعت است و اصول معماری هوشمندانه و ظریف در تمام بافت و اجزای این باغ ها رعایت شده است. انگار که گیاهان و درختان نیز بخشی از ابزار کار معمارند و رشد و قد کشیدن شان به خواسته اوست تا فرم کلی باغ را شکل دهند. به همین دلیل هنوز هم بعد از گذشت صدها سال از همان شیوه معماری برای ساخت باغ‌های جدید استفاده می‌شود.«فین» مصداق حاضر و پایدار هنر معماران ایران است. باغی که در طول تاریخ وقایع مهمی همچون تاج‌گذاری شاه اسماعیل اول، شاه عباس دوم صفوی و قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر در سال ۱۲۳۰ شمسی در آن گذشته است. «سروهای کاشی» با قدمتی نزدیک به 5 قرن در هویت فین کاشان تنیده‌اند و انگار ناظر امانتدار و صبور همه وقایع تاریخی بوده‌اند که در این باغ گذشته است. باغ فین کاشان تا پیش از شیوع کرونا همواره در ردیف
5 اثر تاریخی پر بازدید کشور قرار داشت. اما کرونا چند ماهی است که این باغ را خلوت کرده است. سمیه فرهادی، سرپرست مجموعه باغ فین کاشان در گفت‌و‌گو با «ایران»، به شیوع بیماری کرونا و ضربه آن به بدنه صنعت گردشگری اشاره کرد و گفت: ما همه ساله شاهد حضور گردشگران داخلی و خارجی زیادی برای بازدید از این مجموعه بوده‌ایم به طوری که در 6 ماهه نخست سال گذشته بالغ بر 2 میلیون و 600 بلیت از ورود گردشگران به این مجموعه را به فروش رساندیم که این تعداد در سال‌جاری به 200 هزار بلیت رسیده است. یعنی به عبارتی 13 درصد کاهش در فروش را داشته‌ایم و در حال حاضریعنی تا پایان تیرماه روزانه بین 200 الی 300 نفر بازدید کننده از این بنای تاریخی دیدن می‌کنند که امیدواریم با پایان یافتن این بیماری چرخه این صنعت بار دیگر رونق پیدا کند تا شاهد گردشگران خارجی و داخلی که بشدت افت کرده است، باشیم. وی با اشاره به اینکه «فین» جزو 9 باغ ایرانی است که خرداد ماه 90 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، گفت: از سال 98 اعتبارات به برخی بناهای تاریخی به‌صورت هیأت امنایی تخصیص یافت و از این‌رو درآمد حاصل از فروش بلیت بازدیدکنندگان به خود مجموعه فین کاشان اختصاص پیدا کرد. همچنین کار پاکسازی و نظافت روزانه محوطه این آثار تاریخی ازاعتبارات استانی تأمین می‌شود. پیش از آن نیز میراث فرهنگی با اختصاص اعتبارات مناسب توجه ویژه‌ای به این بنای تاریخی داشته است. فرهادی با بیان اینکه از سال 1392 برای توجه بیشتربرای حفظ و نگهداری درختان این مجموعه با یک تیم مشاوران متخصص قرارداد منعقد شده است، افزود: طی چند سال اخیر توانسته‌ایم با نظارت مستقیم مشاوران و کارشناسان در گرایش‌های مختلف علم کشاورزی و جنگلداری، گیاه‌پزشکی و باغبانی، اجرای عملیات تخصصی و کارشناسی روی درختان صورت داده و وضعیت سلامتی آنها را در شرایط مناسبی نگه داریم. خصوصاً پس از ثبت جهانی باغ فین تلاش شد تا با انعقاد قراردادهای مشاوره و پیمانکاری برای بازپیرایی، بازسازی و احیای فضای سبز مجموعه جهانی باغ فین و حفاظت از درختان کهنسال و ارزشمند آن این اقدام ها دوچندان شود.
مدیر پایگاه جهانی باغ فین کاشان تعداد درختان موجود در این مجموعه را375 اصله عنوان کرد و اظهار داشت:از این تعداد 365 اصله درخت سرو و 10 مورد درخت چنار است که بنا به شرایط آب و هوایی گرم و خشک کاشان درختان چنار با شرایط ناسازگاری نشان داده‌اند. همچنین در سال 1393 به جای درختانی که در سال 86 خشک شدند 400 اصله نهال سرو با همان گونه مشترک سروهای کهنسال کاشته شده است که در آینده نزدیک دیوارهای سبز دور این مجموعه نیز احیا خواهد شد.
وی از جمله مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته در طرح حفاظت و نجات‌بخشی درختان باغ فین و ساماندهی فضای سبز آن به شست‌و‌شوی درختان با صابون ارگانیک پالیزین اشاره  و خاطرنشان کرد: کاشت درختان میوه، ترمیم و حفاظت از درختان کهنسال آسیب دیده، آزادسازی طوقه درختان کهنسال از زیر فشار پیاده روها، تغذیه همه گونه‌های گیاهی از طریق محلول پاشی و استفاده در خاک با استفاده از کودهای شیمیایی و دامی از دیگر اقدامات صورت گرفته برای حفاظت از فضای سبزاین بنا است.
همچنین دفع آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز، مهار درختان در معرض خطر، گلکاری فصلی، پلاک‌گذاری درختان باغ فین و عملیات طعمه‌گذاری موریانه، از دیگر اقدامات انجام شده در طرح حفاظت و نجات بخشی باغ فین بوده است که در سال‌های اخیر انجام گرفته است.
فرهادی درختان این مجموعه را از عناصر مهم باغ فین دانست و عنوان کرد: این درختان که به سرو کاشی معروف هستند در چارچوب نظم مشخصی که از هندسه شکل دهنده باغ نشأت می‌گیرد حضور یافته‌اند و تأثیر عمده‌ای در ارائه تصویر باغ فین دارند. این درختان کهنسال در تمام دوران حیات باغ به چشم می‌خورند که برآورد سنی آنها بین 100 تا 486 سال است. وجود درختان سرو در باغ به‌عنوان مهم‌ترین گونه نظام ساز باغ موجب پدید آمدن رنگ سبز تیره‌ای در تمام فصول در باغ می‌شود.
 سرپرست مجموعه باغ فین کاشان به مرمت چشمه سلیمانیه در نوروز سال 98 اشاره و بیان کرد: چشمه سلیمانیه در جنوب باغ فین با قدمتی چند هزار ساله از دل این باغ تاریخی عبور کرده است. این چشمه زمانی با تأمین آب زمین‌های کشاورزی و باغی موجب آبادانی شهر کاشان در دوره‌های گوناگون تاریخی شده است و در سال گذشته با اختصاص بودجه از محل اعتبارات کار بازسازی، ساماندهی، استحکام بخشی پشت بام، کانال آب و تعمیر کفپوش‌های آن صورت گرفت تا در معرض دید بازدید کنندگان و گردشگران قرار گیرد.