یک جهان و دو نگاه امریکایی

زهره صفاری/ سیاست خارجی «دونالد ترامپ» در سال‌های اخیر، نقش امریکا در جهان را دستخوش تغییرات بسیاری کرده است؛ شرایطی که رئیس جمهوری بعدی این کشور را با فشارهای خارجی شدیدی روبه‌رو می‌کند. شاید همین خطر بالقوه نیز سبب شده است «جو بایدن» در کمپین‌های انتخاباتی‌اش حتی چند روز مانده به انتخابات از اصلاحات سخن بگوید و با وعده بازگرداندن امریکا به روزهای اوجش، مردم کشورش را با خود همسو کند.
با نگاهی به این تمایزات در این گزارش سیاست خارجی دو نامزد انتخابات 2020 در برخی نقاط حساس جهان را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
چین
در دوره «ترامپ» پس از اولین ملاقات رؤسای جمهوری دو کشور، روابط بتدریج به جنگ تجاری بدل شد و با افزایش تعرفه کالاها از سوی ترامپ نخستین جرقه‌های تنش روشن شد. با شیوع کرونا و اتهام‌زنی‌های ترامپ به چین برای انتشار این ویروس، این اختلاف عمق بیشتری گرفت و تلاش رئیس جمهوری امریکا برای تحریم دو نرم‌افزار بنام چینی و اینترنت نسل 5 هواوی و همچنین حمایت تسلیحاتی او از تایوان منازعات دو کشور را شدت بیشتری بخشید. شرایط بغرنجی که به گفته «مک مستر»، ژنرال بازنشسته ارتش امریکا و دومین مشاور امنیت ملی دولت ترامپ، چین را به بزرگترین تهدید امنیت ملی برای امریکا بدل کرده که در نتیجه آن هر یک از کاندیداها در آینده با چین بلندپروازانه تر و تهاجمی تری روبه رو خواهد کرد.
در این شرایط به نوشته «سی ان بی سی»، «بایدن» که در دوره‌های گذشته، ارتباط زیادی با «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین داشت، برخلاف «ترامپ» با شناخت بیشتری جلو خواهد رفت. به عبارت دیگر در حالی که او همچنان این کشور را یک تهدید بین‌المللی می‌داند در نظر دارد از منطق زورگویی و تهدید فاصله گرفته و با لغو تعرفه کالاهای همپیمانان امریکا مانند  ژاپن، کره جنوبی و اتحادیه اروپا، ائتلاف تجاری علیه پکن به راه اندازد.
ناتو و همپیمانان غربی
آنچه ترامپ در 4 سال حضورش در کاخ سفید بارها مورد نقد قرار داد، سرپیچی کشورهای قدرتمند نظامی از پرداخت بودجه نظامی ناتو بود. «ترامپ» در مقاطعی حتی تهدید به کاهش این بودجه کرد و پنتاگون در ماه ژوئن خروج 9 هزار و 500 نظامی از خاک آلمان را در دستور کار قرار داد. آنچه مسلم است، «ترامپ» نگاه مثبتی به ناتو ندارد و ممکن است حتی در دوره دوم به جدایی از آن بیندیشد. از طرفی با توجه به آن گونه که گفته می‌شود، روابط نزدیکش با پوتین می‌تواند سیاست او را کمی غیرقابل پیش‌بینی کند. اما در مقابل «بایدن» تأکید زیادی بر تقویت ناتو و بازگرداندن اعتبار و اهمیت امریکا به عنوان یک شریک نظامی در چشم همپیمانان غربی دارد. چراکه خوب می‌داند شرکای اروپایی در آینده با امریکایی که اعتبار آن خدشه‌دار است محتاطانه‌تر رفتار خواهند کرد. بدون شک «بایدن» به تثبیت جایگاه رهبری امریکا در نشست تغییرات اقلیمی و تقویت روابط نظامی با همپیمانان آسیایی برای استقرار نظامیان امریکایی و کنترل مواضع امریکا در منطقه اقدام می‌کند.
کره شمالی
کره شمالی تنها کشوری است که در قرن بیست و یکم سلاح هسته‌ای آزمایش کرده و با وجود تهدید و تحریم‌های ترامپ، نه تنها دست از فعالیت‌هایش برنداشت که پس از رونمایی از نخستین موشک بالستیک بین قاره‌ای، تهدید به شلیک به آب‌های نزدیک به قلمرو امریکا در گوام کرد. به گزارش «ای بی سی»، به رغم این شرایط و با وجود تلاش‌های بی حاصل «ترامپ» برای وادار کردن این کشور به لغو برنامه‌های هسته‌ای، نمی‌توان پیش‌بینی از روابط آینده «اون» و «ترامپ» در صورت پیروزی داشت. به هرحال آنچه مسلم است، تهدید تنش و جنگ تحت هر شرایطی باقی می‌ماند. اما «بایدن» معتقد است پیش از امتیاز گرفتن از پیونگ یانگ، مذاکره نمی‌کند. در این راه نیز با اعمال فشار حداکثری از سوی چین و روسیه، پیونگ یانگ را برای مذاکره پای میز می‌کشاند.
روسیه
«بایدن» در همه اظهارات انتخاباتی‌اش به نظر می‌رسد شمشیر را برای روسیه از رو بسته است. او در کمپین‌های خود متعهد شده که با «ولادیمیر پوتین» به دلیل مداخله در انتخابات امریکا و... برخورد کند: «نمی‌دانم «ترامپ» چطور دست دوستی با روسیه داده در حالی که آنها برای مرگ سربازان ما در افغانستان متحمل هزینه‌هایی شده‌اند.»
این در حالی است که «ترامپ» برای دفع شایعات، با تکذیب ادعای سرویس‌های امنیتی کشورش هر گونه روابط مؤثر با روسیه در انتخابات 2016 را رد کرده و اعلام تحریم علیه دولت پوتین را سندی بر شدت عمل دولت خود علیه روسیه خوانده و می‌گوید: «هیچ کس در قبال روسیه سرسخت تر از «دونالد ترامپ» نیست.»
افغانستان
سیاست «ترامپ» در افغانستان بر تخلیه فوری پایگاه‌های نظامی امریکا از چند ماه گذشته مورد نقد «بایدن» قرار دارد و او گرچه این اقدام را ضروری می‌داند اما زمان اجرای این طرح را پس از سامان شرایط در این کشور جنگ زده اعلام کرده است. با آغاز مذاکرات صلح بین الافغانی می‌توان گفت که دوره 4 ساله «ترامپ» برای افغانستان رویه‌ای صعودی داشته و با وجود درگیری‌های کوچک در این بخش از خاورمیانه، دوره ترامپ در این کشور بدون جنگ رو به پایان رفت. جنگ افغانستان به عنوان طولانی ترین منازعه امریکا پس از 19 سال، 193 میلیارد دلار برای مالیات دهندگان امریکایی هزینه داشته است. بنابراین پس از پیشگامی امریکا برای مذاکره صلح، این پیشنهاد مورد استقبال طالبان نیز قرار گرفت و دولت «ترامپ» با آغاز مذاکرات، روند خروج نیروهایش از افغانستان را آغاز کرده و قرار است این پروسه در مه‌2021 پایان یابد. «بایدن» که در سیاست بسیار کهنه‌کار است، اولویت‌های دیپلماتیک و امنیت ملی را در نظر دارد و ممکن است اقدام به خروج کامل نظامیان نکند و با وجودی که معتقد به بازگشت سربازان امریکایی پس از 19 سال دوری از کشورشان است اما محتاطانه‌تر عمل می‌کند.
اسرائیل
«ترامپ» با ایجاد عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی و دو کشور عربی خلیج فارس،  خود را یک حامی بدون قید و شرط تل‌آویو معرفی کرد و متعهد شد این روند را همچنان ادامه دهد. در عین حال او در موضوع اسرائیل و فلسطین نیز موضع روشن و حمایتی از اسرائیل نشان داده است. اما «بایدن» با وجودی که استراتژی عادی‌سازی روابط کشورها با رژیم صهیونیستی را مورد تحسین قرار می‌دهد و بر حمایت کامل نظامی از اسرائیل تأکید دارد اما به نظر نمی‌رسد حمایت قاطعانه‌ای از نتانیاهو و موضوع الحاق کرانه باختری به اراضی اشغالی داشته باشد. با این تفاسیر باید انتظار داشت امریکا با «بایدن» به موضع بی طرفی در مناقشه اسرائیل و فلسطین و حتی با فشار چپگراها، سیاست ضد شهرک‌سازی‌ها را در پیش گیرد.