جنبش سرمایه‌گذاری و خروج از رکود

علینقی مشایخی
اقتصاددان
 در سال‌های اخیر بخصوص از اواخر سال گذشته که شیوع ویروس کرونا آثار منفی گسترده‌ای به همراه داشت، اقتصاد ایران درمعرض خطر ورود به یک دوره رکود تورمی است. هم اکنون در کنار رشد اقتصادی منفی کشور، نرخ تورم نیز درماه‌های اخیر با رشد قابل توجهی همراه شده است. در واقع در سال‌های اخیر محدودیت‌های ناشی از تحریم و همچنین کرونا، آثار قابل توجهی روی شاخص‌های اصلی و مهم اقتصاد ایران داشته است. در این شرایط اصلی‌ترین عاملی که به رکود منجر شده، کاهش تقاضای کل است که از مجموع تقاضای مصرف خصوصی، صادرات، بودجه جاری و عمرانی دولت، سرمایه‌گذاری غیر دولتی و منهای واردات تشکیل شده است. این درحالی است که متغیرهای اثرگذار بر اقتصاد ایران از جمله کرونا به صورت مستقیم و غیرمستقیم تقاضای کل را تحت تأثیر قرارداده است. بدین ترتیب پس از تاثیر چندین ساله تحریم، طی ماه‌های اخیر کرونا بر روی فعالیت‌های تولیدی و خدماتی اثرگذاشته و آن را محدود کرده است. حال زمانی که فعالیت‌های تولید و خدمات کاهش می‌یابد افزایش بیکاری را به دنبال دارد که در گزارش‌های مرکز آمار ایران به روشنی مشخص است. افزایش بیکاری و تعطیلی واحدهای اقتصادی منجر به کاهش درآمدها و در نتیجه کاهش تقاضای مصرفی و در نهایت تقاضای کل است که به رکود منتهی می‌شود. این درحالی است که افت فعالیت بنگاه‌های تولیدی تبعات دیگری نیز به همراه دارد که این تبعات به عنوان عوامل تشدیدکننده رکود فعال می‌شوند. یکی از این متغیرهای ظرفیت اعتباری شبکه بانکی است که در اثر رکود به شدت دچار آسیب می‌شود. به طوری که رکود موجب کاهش پرداخت به‌موقع اقساط وام می‌شود و عدم پرداخت اقساط کاهش ظرفیت اعتباری بنگاه‌ها را به دنبال دارد و تسهیلات پرداختی بانک‌ها نیز کاهش می‌یابد. زمانی که بانک‌ها توان و تمایل کمتری برای پرداخت تسهیلات داشته باشند، بنگاه‌های اقتصادی نیز با کمبود سرمایه در گردش و نقدینگی مواجه می‌شوند که درنهایت باعث افت فعالیت آنها می‌شود که به رکود دامن می‌زند. همچنین با افزایش بدهی بنگاه‌ها اگر تقاضا برای کالا و خدمات وجود نداشته باشد گرفتاری بیشتر برای بنگاه‌ها ایجاد می‌شود. از سوی دیگرتحریم بر سایر متغیرهای تشکیل‌دهنده تقاضای کل را که اقتصاد را از رکود دورنگه می‌دارد نیز اثر منفی دارد. برهمین اساس،  تحریم در آمدهای دولت از صادرات نفت را به شدت کاهش داده است.
ادامه در صفحه 9